Ægir - 01.11.1923, Blaðsíða 7

ÆGIR
169
væri tími né fólk til þess að hirða þetta,
þegar mest kallaði að, eða jafnvel á-
litið að ekkert væri hægt að gera við
það, og það er satt, að aðkomumenn og
jafnvel þurrabúðarmenn eiga eríitt með
að hagnýta sér það.
Það sem eg hygg að oss sé tiltækileg-
ast og hentugast að gera, er að revna að
hagnýta sem mest af úrganginum handa
oss sjálfum, því að eg býst ekki við
að það verði gert í stórum stýl, með út-
lendan markað fyrir augum, nema á ör-
fáum stöðum, og hef eg minst á það
atriði áður. En úr því að vér verðum
aðallega að hugsa um að hafa úrganginn
til innanlands nota, þá verður að flokka
hann eftir því, hvað úr honum má fá, í
mannamat, skepnufóður, áburð og elds-
neyti, og skal eg nú minnast litið eitt á
hvert einstakt atriði.
1. Mannamat má gera úr mörgu
aí raskinu: úr þorsk,- stútungs- og stærri
þyrsklingshausum, löngu- keilu- og
karfa hausum; lúðu-, steinbíts- og hlýra
hausum og stórýsuhausar, eru bezti mat-
ur, eins og kunnugt er, og eru viða etn-
ir. Stór, feitur þorskhaus eða lönguhaus
er nærri soðningaskamtur handa meðal-
manni og tveir steinbitshausar ámóta;
þá er ekki lítill matur í vænum keilu-
haus, og allir þekkja, hve mikið sælgæti
og hve fitumikill lúðuhausinn er. Filan
i heilabúi karfans er afar fín. Þeir sem
vilja bæta hausana, geta steikt suma
þeirra, eins og væna þorskhausa og
steinbitshausa. Steiktar þorskakinnar eru
sælgæti. Það aí þessum hausum, sem
ekki er etið nýtt, á að sjálfsögðu að
herða eða salta. Á haustin, veturna og
vorin, má herða alla hausa, en á sumr-
in, um maðkatímann, er það erfitt; þó
má gera það, ef þeir eru hengdir nógu
hátt, 6 álnir eða svo yfir jörð, eða yfir
sjó eða vatni. í*á mundu maðkanir
drukna, þegar þeir skriðu út og það sér
flugan fyrir og »víar« því ekki. Annars
má salta alla hausa, hve nær sem er, og
saltaðar þorskinnar eru alm. viðurkend-
ar sem eitt hið bezta saltmeti. Norðmenn
eru nú farnir að salta þorshausa af al-
efli, höggva að eins úr þeim krummann,
eftir því sem sagt er frá í Norsk Fiskerí-
tidende, 1923, bls, 69—71. Vestm.ey-
ingar hafa gert tilraun til að selja salt-
aða þorskkinnar í Khöfn, en ekki fengið
nóg fyrir þær. Ætli mætti ekki fá mark-
að fyrir þær annarsstaðar? Eins hafa
þeir reynt að selja sveitabændum þær,
en sagt að þeir vilji þær ekki, vilji held-
ur saltfisk.
Marga af þeim fiskum, sem menn hirða
nú litið um, má og vel eta, og sumir
þeirra eru bezti matur; eg vil þar fyrst
nefna sandsíli (trönusíli), loðnu, allar
kolategundir, náskötu og tindabikkju (ló-
skötu), urrara og marhnút, að eg ekki
nefni karfann, sem sumir þekkja ekki
(eg varð að kenna gömlum Bolvíking-
um að eta hann í sumar!) og keilu. Hún
er sælgæti, úldin, einkum haust og vet-
ur (þá ormalaus) (3 vikur i hlýju fjósi,
áður en hún er etin, er gömul sunnlenzk
regla); úldna keilu þekkja eldri Vest-
m.eyingar og aðrir út með suðurströnd-
inni.1 2) Svo er lifrin úr þorski og ýsu
líklega hollasta vitbitið, sem við höfum,
jafn auðug og hún er að vítaminum. Al-
kunnugt er, hvernig ungir fiskimenn og
gamlir styrktu sig hér áður á þorskahrá-
lýsi, bæði á undan og eftir róðri, og voru
ekki sviknir. Nú er víst margarínið kom-
ið í staðinn; það er fínna. Svo mega
menn muna, að öll hrogn eru egg, með
svipuðu næringargildi ogfuglaegg.*) Hrogn-
1) Um sildina ætla eg ekki að tala hér, Jón
Bergsveinsson formaður Fiskifélagsins gerði pað
rækilega í fyrra haust, í 11. tbl. Ægis.
2) Samkvæmt nýgerðum rannsóknum í Nor-