Ægir - 15.09.1977, Side 18

C. Loðnuafurðadeild.
Verðjöfnunarsjóðurinn fyrir þessa deild
tæmdist á árinu 1976. Óafturkræft framlag rík-
issjóðs á því ári var 90 millj. og staða sjóðs-
ins í árslok var +35 millj. Allt bendir til þess
að á þessu ári komi til greiðslu í sjóðinn þ. e.
ef verð helst hagstætt.
D. Skreiðarafurðadeild.
Inneign í skreiðardeild verðjöfnunarsjóðs
var um mitt árið 1976 ca. 60.5 millj., en end-
anlegt uppgjör fyrir árið 1976 liggur ekki fyrir
fyrr en um mitt sumar 1977. Horfur fyrir árið
1977 eru ekki bjartar, þar sem mikið óöryggi
ríkir á skreiðarmörkuðunum.
Eins og á fyrrgreindu má sjá hefur afkoma
verðjöfnunarsjóðs farið hríðversnandi hin síð-
ari ár og er nú svo komið að allar deildir
standa svo að segja á núlli, ef undan er skilin
saltfiskdeild þar sem inneign er ca. 2100 millj.
Ef á heildina er litið þá er ástandið ekki glæsi-
legt og ekkert útlit fyrir að afkoma sjóðsins
fari batnandi á þessu ári, nema ef vera kynni
loðnuafurðadeildar. En þrátt fyrir góðan
loðnuafla og gott verð pr. proteineiningu þá
er engin trygging fyrir því að verðlagið haldist
stöðugt á loðnumjöli, því eins og allir vita
skiptast oft á skin og skúrir þegar um fisk og
fiskafurðir er að ræða. Gott dæmi um það er
verðfallið á fiskmjöli 1974, þegar laust mjöl
64 protein, féll í verði um tæplega 50% frá
janúar til byrjunar júlí. í ár er gert ráð fyrir
að loðnuaflinn verði rúmlega 500 þús. tonn.
Viðmiðunarverð er 6.35 dollarar per próteinein-
ingu og meðalheimsmcU’kaðsverð 7.05 dollarar
per próteineiningu. Ef inngreiðslur í sjóðinn
verða 55% af mismun viðmiðunarverðs og
söluverðs, verða inngreiðslur í sjóðinn 400—
450 milljónir. En þessi áætlun gerir ráð fyrir
að verðið á heimsmarkaði lækki ekki, en fyrir
því er engin vissa. T. d. hefur loðnuafli ann-
arra þjóða einnig aukist, svo sem afli Norð-
manna sem hefur aukist um 50% frá því í
fyrra. Aukið framboð af loðnumjöli gæti því
leitt til lækkunar á heimsmarkaðsverði með
þeim afleiðingum að greiðslur í sjóðinn
minnki verulega eða stöðvist jafnvel alveg.
Þar sem efnahagur landsmanna er mjög
háður fiski og fiskafurðum, geta verð- og afla'
magnssveiflur milli ára haft mjög slæmar aí'
leiðingar í för með sér. Aflabrestur eða verð-
fall hafa orsakað samdrátt og atvinnuleysi 1
þjóðarbúinu. Verðhækkanir og mikill fiskaí i
getur myndað þenslu í atvinnulífinu sem hefm'
í för með sér verðbólgu og jafnvel atvinnu-
leysi. Því er nauðsynlegt að hafa yfir að ráða
hagstjórnartæki er getur jafnað verð- og afla-
magnssveiflur milli ára. Verðjöfnunarsjóðui
fiskiðnaðarins á að gegna þessu hlutverki, en
því miður hefur hann ekki verið þess megn-
ugur hin síðari ár, en fyrir því eru meðal ann-
ars eftirfarandi ástæður:
I fyrsta lagi er verðlag þriggja undanfai-
inna ára ekki látið ráða viðmiðunarverði veið
jöfnunarsjóðs eins og gert er ráð fyrir í 9. gr-
laga sjóðsins, heldur er afkoma fiskiðnaðarins
á hverjum tíma látin ráða mestu. Þetta er a -
leitt þar sem erfiðleikar fiskiðnaðarins sta a
oftast af verðbólgu innanlands. Ef tímabundn
ar verðhækkanir á fiski og fiskafurðum eru
ekki lagðar í verðjöfnunarsjóð, heldur settai
beint inn í verðlagið með hækkun viðmiðun
arverðs, minnka erfiðleikar fiskiðnaðarins
ekki, þvert á móti eykur það aðeins á erfl
leikana, þar sem þensla eykst innanlands. A
leiðingarnar verða meiri verðbólga og jafrVC'i
atvinnulevsi. 1 kjölfar hinna tímabundn
verðhækkana kemur oft verðfall, sem ge^ul.
haft í för með sér að sjóðurinn tæmist, ha^
viðmiðunarverð verið hækkað í hlutfalli V1.
hina tímabundnu verðhækkun. Nærtækt dæm
er verðfallið á frystri þorskblokk á Ban a
ríkjamarkaði fyrri hluta árs 1974, eins e°
tafla 2 sýnir glögglega, en það ásamt hækku .
um rekstrarkostnaði sjávarútvegsins, haf 1
för með sér mikla erfiðleika innanlands.
1 öðru Iagi er ekki tekið tillit til aflamagn ^
breytinga, þrátt fyrir að aflinn sé mjög brey
legur frá ári til árs, eins og eftirfarandi dæ
um freðfiskaflann sýnir.
Þar sem hlutur íslands í heimsmarka
framleiðslu á fiski og fiskafurðum er h
verða íslenskir fiskframleiðendur að sætt1 s ^
við gildandi heimsmarkaðsverð eða ver
þeim mörkuðum, er þeir selja afurðir sin .
til á hverjum tíma, þeir eru þ. a. 1. verðÞ'S* .
endur (price taker). Þar af leiðir að e
skiptir máli hvort íslenzki aflinn er mikih
328 — ÆGIR