Ægir - 01.03.1991, Qupperneq 41

3/91
ÆGIR
149
®ngan liðsauka. Ýsuaflinn náði
ámarki 1927 og fór síðan minnk-
andi ar frá ári, en veiði á kola var
n^est fyrsta árið, sem þessar
s ýrslur ná til, en minnkaði síðan
ert og 1932 var afli af þeirri fisk-
egund aðeins liðlega helmingur
Þess sem hann var 1924.
Sú saga, sem lesa má úr þessum
s ýrslum og aflatölum, er athygl-
•sverð, svo ekki sé fastar að orði
veðið. Við upphaf tímabilsins
,.a.| sókn á miðin verið fremur
'ú upn fjögurra til fimm ára skeið.
stand fiskstofnanna virðist því
, afa verið fremur gott og þegar er-
endir veiðiflotar tóku aftur að
S|ga á íslandsmið, beið þeirra
§naegð fisks og aflinn jókst í sam-
r®mi við aukna sókn. Sóknar-
au n'ngin var hins vegar of mikil
ng of hröð og þegar kom fram um
26-1927 var sóknin orðin of
1111 'I- Þá tók aflinn á sóknarein-
jngu að minnka, þótt heildaraflinn
eci hins vegar áfram að aukast
enn um hríð.
Svo sem þegar hefur komið
rarn, eigum við hægast með að
i ®a s°kn Breta þar sem þeir
r|e u betri skýrslur en aðrir. Þar
e er þó ekki sagt að þeir hafi
'n'r aukið sókn sína á miðin á
e«una. arum og enn síður getum
' Dor'^ þeim það á brýn, að þeir
seni einir ábyrgð á hnignun fisk-
° ?anna' Pjóðverjar sendu tugi
ár' h3^'nna to§ara a íslandsmið á
1 verju og af tölum um heildar-
afla er Ijóst, að þeir juku sókn sína
mjög á tímabilinu. Sama máli
gegnir um íslendinga sjálfa. Þeir
áttu 28 togara árið 1920, 41 árið
1930 og 35 árið 1940. Öðrum
veiðiskipum í eigu landsmanna
fjölgaði einnig mikið á þessum
árum. Línuveiðarar voru t.d. að-
eins 2 1920, 35 1935, en 23
1940. Vélbátum, stórum sem
smáum, fjölgaði úr 475 1920 í
1.109 1940.* 3 * 5 6 * 8 Allt hlaut þetta að
þýða aukna sókn og skiptir þá litlu
máli þótt útgerð árabáta hafi dreg-
ist mikið saman og seglskipaút-
gerð lagst niður.
Af því, sem sagt hefur verið hér
að framan virðist mega draga þá
ályktun, að fiskstofnarnir á ís-
landsmiðum hafi verið ofnýttir
þegar um miðbik 3. áratugarins og
vaknar þá sú spurning, hve mikla
veiði þoldu stofnarnir á þessum
árum? Pví er ekki auðvelt að
svara, síst af öllu fyrir leikmann í
fiskifræðum, en eins og þegar
hefur komið fram, jókst meðalárs-
aflinn á hverju fimm ára tímabili,
uns hann náði hámarki á árunum
1929-1933 og var þá 612.000
tonn. Á næstu fimm árum, 1934-
1938, var meðalafli hins vegar
„aðeins" 508.000 tonn og var þó
miklu lakari síðustu tvö árin en
þau næstu á undan. Ef til vill geta
þessar tölur gefið okkur nokkra
vísbendingu um hvert þol stofn-
anna var og ber þá þess að gæta,
að á þessum árum var ekki um að
ræða neins konar friðunaraðgerðir
og togarar áttu greiðan aðgang að
mörgum helstu uppeldisstöðvum
fisksins.
Enginn vafi getur leikið á því að
a.m.k. ýsu- og kolastofnarnir voru
ofnýttir þegar um 1927 og síðustu
þrjú eða fjögur ár tímabilsins virð-
ist einnig hafa verið tekið að bera
á ofveiði úr þorskstofninum.
Hversu hættuleg sú ofveiði var
skal ósagt látið, en sýnt er að illa
hefði getað farið, hefði „blessað
stríðið" ekki komið til liðs við
þorskinn.
Heimildir:
Bulletin Statistique 1919-1938. Kh.
1919-1938.
Fisheries Statistical Tables 1919-1938.
London (HMSO) 1919-1938.
Fiskiskýrslur og hlunninda 1920-1940.
Rvk. 1920-1940.
Jón Jónsson: Hafrannsóknir við ísland
l-ll. Rvk. 1988-1990.
Júlíus Havsteen: Landhelgin. Rvk.
1950.
Sigfús Jónsson: Sjávarútvegur íslend-
inga á 20. öld. Rvk. 1984.
Táning, A.V.: Survey of long Distance
Migrations of Cod in the North West-
ern Atlantic according to Marking
Experiments. Rapp. et. Proc.-Verb.,
Vol. 89,3. Kh. 1934.
Höfundur er sagnfræðingur.
, ergar heimstyrjöldin síðari braust út haustið 1939 hættu breskir togarar að mestu veiðum á [slandsmiðum og tölur um afla þeirra
3 Bu||U a"a manu6i þess árs eru ekki tiltækar.
3 Sbr ^1'11 Statist'9ue 1919-1938; Fiskiskýrslur og hlunninda 1923-1925.
■> R,,,j °n )ónsson (1990): Hafrannsóknir við íslands II, 113.
5 y etln Statistique 1919-1923.
anc 8°ngur Þ°rskseiða frá íslandi til Crænlands og kynþroska þorsks frá Grænlandi til íslands, sjá: Á.V. Táning: Survey of long Dist-
SbCe|MÍ8rati°ns of Cod in the North Western Atlantic according to Marking Experiments. Rapp. et Proc.-Verb. Vol. 89,3. Kh. 1934.
6 BuM rn i°nsson (1988): Hafrannsónir við ísland I, 261-264.
Sbr I'n Statist'9ue, töflur um fiskverð í einstökum aðildarlöndum Alþjóðahafrannsóknaráðsins.
8 Fisk’ t-ÍUS Havsteen (1950): Landhelgin, 22-25.
'skyrslur og hlunninda 1920-1940.