Skutull - 24.12.1951, Blaðsíða 9

S K U T U L L
9
Minning um jólin 1908
Jólafastan var byrjuð, og það
var þegar komin jólahugur í okk-
ur bömin, enda sáum við daglega
að fullorðna fólkið var byrjað á
undirbúningnum undir jólin. Kven-
fólkið spann og prjónaði peysur,
sokka illeppa og fleira. Það tók
langan tíma, því að allir á heimil-
inu þurftu að fá nýja flík fyrir
jólin, engin mátti klæða jólaköt.t-
inn. Svo voru saumaðar nýjar flík-
ur á okkur bömin; buxur á dreng-
ina úr heimaunnu vaðmáli og kjól-
ar á okkur telpurnar úr þunnu vað-
máli, og svuntur úr rósóttu sirsi.
Þótti okkur þetta allra mesti við-
hafnarbúningur. Einn daginn á
jólaföstunni var baðstofan þvegin
og hreinsuð hátt og lágt, sömuleið-
is voru þvegin öll föt og sængur-
föt sem óhrein voru, en það var
ekki gert fyrr en rétt fyrir jólin,
því að á heimili fósturforeldra
minna voru ekki til sængurföt,
nema þau sem notuð voru í rúm-
in daglega. En fátækra þurrkur-
inn bregst aldrei, sagði gamla
fólkið. Viku fyrir jól var litað
sauðskinnið í jólaskóna — svo
voru saumaðir og briddir skór á
allt heimilisfólkið. Þá þurfti nú
líka eitthvað að hugsa um mag-
ann. Enginn mátti vera svangur
á jólunum. Það var því malaður
rúgur í kornkvörn, hnoðað og bak-
að úr mjölinu pottbrauð, sömu-
leiðis voru möluð bygggrjón, sem
síðan voru notuð til drýginda
saman við hveiti, sem keypt var í
kaupstaðnum til jólanna. Á Þor-
láksmessu var soðið hangikjöt en
úr hangikjötssoðinu voru siðan
þvegin tréílát vel og vandlega, og
að svo búnu voru ílátin þvegin úr
heitu vatni á eftir og þurrkuð yfir
hlóðarglóðinni.
Á þessum jólum var ég sex ára
gömul. Það var því lítið sem ég
gat hjálpað til við verkin. Fóstra
mín, sem ég kallaði mömmu, hafði
kennt mér að prjóna um haustið
svo að ég var nú að keppast við að
prjóna illeppa fyrir fóstra minn,
en ég kallaði hann pabba. Ég átti
fósturbróðir sem var 10 árum eldri
en ég, Hann var systursonur fóstru
minnar (móðir hans var ekkja).
Hann var að mínu áliti bezti smið-
urinn í veröldinni, en mín veröld
var nú þá aðeins innan vébanda
heimilisins. Það kom sér vel
hversu góður smiður hann var,
þegar farið var að smíða jólatréð.
Yngri fósturbróðir minn, en hann
var föðurlaus, hjálpaði til við
smíðarnar, eftir því sem hann gat,
en ég gat nú ekkert nema hoppað í
kring og látið aðdáun mína í ljós.
frá Hælavík á Hornströndum
En hvað svo sem var um það, þá
stóð jólatréð með tuttugu og fjór-
um álmum á baðstofugólfinu kvöld
ið fyrir Þorláksmessu. Það var
ekki mpira en svo að ég næði upp
á toppinn þegar ég teygði úr mér.
En nú var eftir að skreyta tréð, og
svo vantaði kertin. Það var nú
þrautin þyngri að útvega þau.
Það var nú ekki svo mjög erfitt
verk að skreyta jólatréð. Ég og
yngri fóstbróðir minn ætluðum að
gera það. Skrautið var nú ekki
nema rauð rótarbréf, límd á legg-
inn með hveitilími. Við klippt-
um út rósir og tré úr gömlum
Þjóðviljablöðum og limdum á álm-
umar. Eldri fóstbróðir minn sagð-
ist mundi fara og kaupa kertin
daginn eftir, en það var nú ekki
minna en fjögra klukkutíma ferð
fram og til baka og þurfti að halda
vel áfram til þess að hafa bjart
báðar leiðar í skammdeginu.
Daginn eftir, sem var Þorláks-
messa, bjóst fóstbróðir minn
snemma til ferðar. Ferðinni var
heitið austur í Höfn í Hornvík.
Þar var sveitaverzlun. Bóndinn þar
verzlaði með ýmsar nauðsynjar,
svo sem komvörur, kaffi og syk-
ur og lítilsháttar af álnavöru. Þá
hafði hann oftast kerti og ýmis-
legt smávegis. Kafaldsbylur hafði
verið undanfarna daga, og því
miklar líkur til þess að illt væri
yfirferðar, og alls ekki gerandi að
fara í ferðalag nema á skíðum.
Þegar fósturbróðir minn var ferð-
búinn, opnaði fóstra mín kistil sem
stóð við rúmið hennar, tók upp úr
handraðanum samanbrotna lérefts
bót, rakti hana sundur og fann í
henni fimmtíu-eyring, fékk fóstur-
bróður minum hann og sagði ofur-
lágt svo varla heyrðist: „Kauptu
fyrir þetta rúsínur ef þær fást“.
— Hann tók við peningnum og
stakk honum í vasa sinn. Hlakkaði
í mér þegar ég heyrði þetta. Ég
vissi svo sem til hvers hún fóstra
mín ætlaði að nota rúsínumar.
Hún ætlaði að hafa þær í mjólk-
urgrautinn, sem soðin var á jóla-
nóttina og borðaður eftir klukkan
tólf. Og ég vissi að fóstra mín
mundi ekki láta rúsínurnar svo í
pottinn, að hún gæfi mér ekki að
bragða áður. En rúsínur voru það
bezta hnossgæti sem ég hafði
nokkurn tíma bragðað. Ég er alveg
viss um það, að peningurinn sem
fóstra mín lét í þetta skipti fyrir
rúsínunum, voru þeir einu sem
fósturforeldrar mínir áttu í eigu
sinni, og svo var oftar.
Fósturbróðir minn tók nú vettl-
ingana sína, og lagði af stað, þegar
hann hafði kvatt okkur öll. Ég fór
með honum fram göngin og út á
hlað. Það var skafrenninsbylur og
stundum glórði ekki yfir í almenn-
ingana. Fósturbróðir minn batt á
sig skíðin, tók stafi og hvarf upp
fyrir hlöðuvegginn. Ég hypjaði
mig sem fljótast inn og fram í
eldhús. Þar var fóstra mín að setja
upp á hlóðin stóran pott, sem
hún ætlaði að sjóða í hangikjötið
til jólanna.
„Æ-æ, mamma“ sagði ég „mér
er svo kalt á höndunum, viltu
verma mig?“ Fóstra mín tók köldu
hendurnar mínar og stakk þeim
niður á bert brjóstið á sér, en lagði
kalda kinnina á mér við sína, og
vermdi hina með því að strjúka
niður eftir henni með heitri hend-
inni. Hún sagði: „ósköp er þér
kalt, auminginn litli, þú ættir ekki
að hlaupa úti svona illa klædd“.
Mér hitnaði fljótt. Ég hafði það
á tilfinningunni, að ég væri að
tef ja fóstru mína, svo að ég kyssti
hana og hoppaði svo léttfætt inn
í baðstofu, þar sem yngri fóstur-
bróðir minn var byrjaður að
skreyta jólatréð.
Þessi dagur var lengi að líða.
Áður en nokkrar líkur voru til að
færi að sjást til ferða fósturbróður
okkar, vorum við systkinin marg
oft búin að hlaupa út og upp fyrir
hlöðuvegginn, til þess að vita hvort
við sæum hann koma heim holtin.
Þannig leið dagurinn.
Fóstri minn kom úr fjárhúsum
frá því að gefa seinni gjöfina, hann
sagði að veðrið færi versnandi.
Hefði hvesst og dimmt síðasta
klukkutímann — og sennilega væri
komið djúpfenni á milli brekkn-
anna. Ég fór að hugsa margt: Ef
hann Siggi kæmist nú ekki heim?
En þá hugsun hugsaði ég aldrei til
enda, því að í þessu heyrðum við
að opnuð var bæjarhurðin og ein-
hver kom inn göngin. Fóstri minn
tók lýsislampann sem hékk á borðs
röndinni og fór niður, við bömin
fórum líka. — Jú, Siggi var kom-
inn alsnjóugur upp yfir höfuð. Ég
hljóp til hans og kyssti hann beint
á munninn og sagði: „Loksins ertu
nú kominn Siggi minn. Mikið varst
þú nú lengi“. — Hann sagðist ekki
hafa getað verið fljótari, því að
það hefði verið svo djúpt á skíð-
unum. Hvassviðrið hafði verið svo
mikið í Atlaskarði og á Hraun-
brekku, að hann hafði tæplega get-
að stjórnað sér. Þegar fósturbróðir
minn var svo búinn að fara úr
bleytunni og kominn í þurrt og
mamma var búin að gefa honum
að borða, fór hann að taka upp úr
pokanum sem hann kom með.
Fóstru minni fékk hann dálítinn
bréfpoka; í honum voru rúsínum-
ar sem hún bað hann að kaupa.
Svo tók hann aflangan böggul og
rakti bréfið utan af og kom þá í.
ljós fjögur stór hvít kerti. Lítil
kerti fengust ekki sagði hann og
lítið eftir af þeim stærri, svo að
ég fékk ekki nema þessi f jögur. Ég
reyni að bíta kertin svo smátt að
þau dugi á allar álmumar og topp-
inn líka. Ekki var annað í pokan-
um hans fósturbróður míns.
Hann fór nú að athuga skreyting-
una á jólatrénu. Úr Þjóðviljablöð-
um klippti hann út alls konar
rósamunstur og batt á álmurnar
og fannst okkur tréð fallegra við
þáð. Svo náði hann í tvö kerti, sem
hann átti, og batt þau milli álm-
anna. Þá mundi ég eftir því að ég
átti eitt kerti, sem Lína mamma
(en hún var ekkja), hafði sent mér
á jólunum árið áður. Þetta var eini
dýrgripurinn sem ég átti og þótti
mér ákaflega vænt um kertið. Á
því var mynd af Maríu mey með
Jesúbamið í faðminum og englar
fljúgandi yfir. Myndirnar voru
allar gullroðnar og stór geislabaug
ur um höfuðið á Jesúbarninu. —
Átti ég að láta þessa mynd á jóla-
tréð? En ef kertið brynni? —
„Heyrðu Siggi“, sagði ég ofurlágt
„á ég að láta fallega kertið frá
henni Línu-mömmu á jólatréð
líka? En það má ekki brenna“.
„Ég skal gæta þess, að það brenni
ekki“, sagði hann. Ég hljóp nú yf-
ir að rúminu þar sem fóstursystir
mín sat, og var að sauma eitthvað
sem ég mátti ekki sjá. Bað ég hana
um kertið. Hún opnaði fatakistuna
sína og náði í það, en ég hoppaði
léttfætt með það yfir til drengj-
anna. „Hérna er fallega kertið
mitt, en það má ekki brenna“,
sagði ég.
Á aðfangadagsmorgun var kom-
ið gott veður. Blautu fötin voru
hengd út í hjallinn til þerris, svo
að hægt yrði að fara í þau um
kvöldið. Þennan dag var mikið að
gera. Baðstofuloftið var þvegið og
torfgólfin sópuð, olíulamparnir og
lýsislamparnir fægðir úr ösku og
olíu, klippt bréf á hillurnar og
margt fleira. Allt þurfti að vera
tilbúið kl. 6 á aðfangadagskvöld
og fólkið búið að þvo sér og hafa
fataskipti, því að þá mundi fóstri
minn hefja húslesturinn.
Klukkan þrjú var öllum skammt-
aður maturinn, en það var harð-
ur riklingur, pottbrauð og kúa-
smjör, sem látið var í öskjur og