Heilbrigðismál - 01.12.1995, Side 25

Gagnleg ráð fyrir síþreytta
• Hafðu púða á örmum skrifborðsstóla eða vinnu-
stóla og notaðu stuðningspúða við bakið.
• Stólar með háu baki styðja betur við.
• Notaðu skemil þegar þú situr.
• Sittu ekki í næðingi á veturna.
• Notaðu eggjabakkadýnu í rúmið og flónelslak
eða flónelskoddaver.
• Settu púða undir hnén þegar þú liggur á bakinu.
• Samfest náttföt halda hita á baki og maga.
• Notaðu hitapoka eða rafmagnsteppi.
• Veltu þér fyrst á hliðina áður en þú reynir að fara
á fætur úr liggjandi stöðu.
• Fáðu þér hjólaborð sem hægt er að rúlla upp að
rúminu.
• Gott er að nota stíft spjald með klemmu sem
hægt er að festa skrifpappír á.
• Notaðu skrifpappír með breiðu línubili.
• Notaðu breiða penna og blýanta.
• Gott er að hafa stuðningshandföng við baðkerið.
• Gott er að eiga létta tröppu.
• Notaðu þykka og hlýja sokka og hanska.
• Notaðu teygjubindi á úlnliði, olnboga og hné.
• Eigðu nokkur pör af sólgleraugum.
• Skipuleggðu í eldhúsi á þann veg að sem flest
mataráhöld séu í mjaðmarhæð.
• Rétt hönnuð verkfæri og eldhúsáhöld létta störfin
(t.d. dósaopnarar).
• Látið nudda varlega hendur, fætur og höfuð.
Úr The Messenger.
sá síþreytti velur sér sjálfur. Sá sem
er með síþreytu finnur best sjálfur
hvenær hann þolir að taka þátt í
einhverju eða að reyna á sig.
Hyggilegast er því að láta hann
sjálfan velja.
Sálfræðingar hafa verið fengnir
til að aðstoða síþreytta sjúklinga.
Sálfræðingurimi sníður meðferð að
þörfum hvers og eins, leggur
áherslu á að kanna stöðu einstakl-
ingsins með tilliti til getu og veitir
stuðningsmeðferð til að auðveldara
sé að lifa við ástandið og sigrast á
samviskubiti. Einnig getur sálfræð-
ingur beitt sjálfsstyrkingu og bent
þolendum á að þeir séu ekki einir
um að finna fyrir síþreytu, þeir séu
hvorki gagnslausir né algjörlega
vonlausir þrátt fyrir síþreytuna. Þá
fræðir hann um ástand, horfur og
leiðir til úrbóta og veitir ráðgjöf
varðandi það að lifa við langvar-
andi veikindi og verki. Loks getur
hann kennt mismunandi leiðir til
slökunar og sjálfsdáleiðslu.
Lifað með sjúkdóminn
Síþreyta getur varað frá nokkr-
um mánuðum upp í nokkur ár.
Ekki hefur tekist að finna ákveðna
lækningu eða aðferð sem kemur
flestum einstaklingum að verulegu
gagni. En mörgum gagnlegum ráð-
um hefur verið safnað saman sem
gera síþreyttum tilveruna auðveld-
ari (sjá upptalningu).
Margir reka sig á það að þeir
þola ekki allan mat jafn vel og áður,
og eru jafnvel komnir með fæðu-
óþol og ofnæmi fyrir ákveðnum
efnum. Ef grunur leikur á um þetta
er sjálfsagt að breyta fæðuvali. Þeg-
ar um mikið óþol er að ræða hefur
mörgum gagnast vel að sneiða hjá
unnum mat.
Ástandið hverfur ekki jafn skjótt
og það kom. í endurhæfingu hefur
reynst vel að taka nógu smá skref í
einu, að ætla sér ekki um of og að
hvíla sig nóg eftir tiltölulega stutta
vinnutörn.
Þrátt fyrir að síþreytuástand geti
verið mjög slæmt, hefur komið í
ljós að skipulögð og rétt uppbyggð
meðferð ásamt endurhæfingu, get-
ur skilað góðum árangri og leitt til
umtalsverðs bata.
Eins og þegar hefur komið fram
þola síþreyttir einstaklingar mjög
litla áreynslu. Andstætt öðrum
virðist þeim oft versna við
áreynslu, nema um mjög léttar lík-
amsæfingar sé að ræða. Það að geta
ekki gert allt það sem aðrir geta
gert, og gera hugsunarlaust, getur
oft valdið sálarangist.
Til að geta lifað sem eðlilegustu
lífi er mikilvægt að leita eftir allri
þeirri aðstoð sem hægt er að fá.
Húshjálp er þar mjög mikilvæg svo
og aðstoð við hina ýmsu hluti sem
koma þarf í verk, bæði stóra og
smáa. Hér geta iðjuþjálfar einnig
komið með góð ráð.
Það sem skiptir meginmáli varð-
andi þróun síþreytu er það að hún
nær ákveðnu hámarki og fer svo að
ganga til baka, þótt hægt fari. Þeir
sem eru síþreyttir þurfa að þola
mótbyrinn og berjast áfram við það
að lifa mannsæmandi og innihalds-
ríku lifi þrátt fyrir litla orku og lítið
úthald - að njóta góðu stundanna á
meðan þær gefast og ekki að bug-
ast meðan beðið er eftir næsta með-
byr.
Dr. Eiríkur Líndal er sálfræöingur á
geðdeild Landspítalans. Hann hefur
nýlega skrifað lengri grein um sama
efni í tímaritið Geðvernd.
HEILBRIGÐISMÁL 4/1995 25