Heilbrigðismál - 01.03.1996, Blaðsíða 8

Gamalt
Frelsi og heill
almennings
Orðið „frelsi" er mjög
víðtækt og óákveðið orð,
enda er það oft misbrúk-
að. Það er handhægt að
grípa til og skjóta fyrir
sig sem skildi, þegar
menn vilja forðast að
leggja á sig nokkur bönd,
þótt þau miði til al-
menningsheilla og góðrar
félagsskipunar. En sú þrá
sem lýsir sér í því að
forðast slík bönd það er
ekki rétt nefnd frelsisþrá
heldur miklu fremur
sjálfræðisþrá, og af henni
er því miður of mikið til
á Islandi.
Valtýr GuÖmundsson ritstjóri
(f 1860, d. 1928). Eimreiðin,
1895.
Vinátta
góðra manna
Verið yður út um vin-
áttu, ekki heimsins vin-
áttu heldur vináttu guðs
og góðra manna, með trú
og ráðvendni, friðsemi,
bróðurlegum kærleika,
Aðferðir og aðstæður við
matseld fyrr á öldum
þættu ekki boðlegar nú.
siðsemi og lítillæti sem er
æskunnar prýði. Látið
þessa kosti vera prýði
yðar þekkingar, hvort
sem þekkingin er mikil
eða lítil, því án dygðar
og ráðvendni er öll þekk-
ing hégómi.
Sveinbjörn Egilsson rektor
(f. 1791, d. 1852). Skólakveðja
1851. íslenskar úrvalsgreinar,
útg. 1978.
Óbætandi böl
Það er ekkert böl að
deyja, þótt á ungum aldri
sé; ekki heldur að vita
ekki til hvers maður
deyr, því það veit enginn
hér í lífi, nema píslarvott-
urinn kannske. En að
vita ekki til hvers á að
lifa - það er illt og óbæt-
andi.
Matthías Jochumsson skáld og
prestur (f. 1835, d. 1920) í bréfi
til Eggerts Ó. Briem, 1869.
Bréf Matthíasar Jochumssonar,
útg. 1935.
Fornlegt
mataræði
í Borgarfirði er matar-
æði allt reglulegra,
óbrotnara og fornlegra en
við sjávarsíðuna, þar sem
útlendingar kenna fólk-
inu alls konar nýbreytni.
Kvelds og morgna borða
menn hér skyr, sem
kryddað er með kræki-
berjum og bláberjum,
ásamt rúgméls- eða
grasagraut og mjólk út á.
I miðdegisverð er hafður
harðfiskur, nýr lax eða
silungur með sméri, en
flatbrauð og ostur í auka-
getu. Um sláttinn og á
haustin er ketsúpa, soðin
í sýru, einkum höfð í há-
degismat. A vetrum er
sami matur alla virka
daga, en á sunnu- og
tyllidögum borða menn
ósalt hangiket eða salt-
ketssúpu og með því ým-
ist flatbrauð eða súr-
brauð. Efnamenn borða
stundum graut, soðinn
úr byggi eða bókhveiti-
grjónum og mjólk.
Eggert Ólafsson (f. 1726,
d. 1768): Ferðabók Eggerts
Ólafssonar og Bjarna Pálssonar
utn ferðir þeirra á íslandi árin
1752-1757. Útg. 1943.
Hin líðandi stund
Ekki höfum vér nein tök á því liðna, því að það
er horfið og kemur aldrei aftur. Ekki höfum vér
heldur nein tök á framtíðinni, þvf að hún er enn
ókominn og meira að segja óvíst hvort vér lifum
hana. Hvað er þá á voru valdi? Hin líðandi stund
og ekkert annað. Hún er í raun réttri aleiga vor og
að þessu leyti erum vér allir jafnríkir og jafn-
fátækir. En hún getur þá líka orðið oss til ævar-
andi heilla eða þá til falls og niðurdreps.
Hvað er þá þessi líðandi stund, þetta augnablik,
sem kemur og fer? Það er hinn lifandi hlekkur í
perlufesti tímans, sem enn er óharðnaður og ekki
horfinn í gleymskunnar djúp. Það er uppgöngu-
auga alls, móðurskaut það sem allt sprettur úr, illt
og gott. Augnablikið getur orðið hvort heldur sem
“ er, upphaf að upphefð vorri eða niðurlægingu,
láni eða óláni. Ef vér förum illa með það getur það
orðið oss til böls og tjóns í bráð og lengd; en not-
um vér það vel og dyggilega verður það oss til
heilla. Aðallega fyrir það hvernig menn fara með
hina líðandi stund geta þeir orðið sinnar gæfu
smiðir og orðið það í bókstaflegum skilningi. A
líðandi stund geta menn aflað sér þeirra þekking-
armola er að síðustu verða að hinni raunsæjustu
þekkingu; á líðandi stund geta þeir göfgað svo til-
finningar sínar að þeir verði góðir menn og göfug-
ir og á líðandi stund geta menn stælt svo vilja
sinn með starfi og framkvæmd að þeir verði að
mikilmennum. Hin líðandi stund hefir svo að
segja alla hluti í sér fólgna, illa og góða; en það er
á voru valdi hvernig vér förum með hana og eftir
því fer einatt hlutskipti vort í lífinu.
Ágúst H. Bjarnason prófcssor (f. 1875, d. 1952).
Samtíð og saga, 1941.
8 HEILBRIGÐISMAL 1/1996