19. júní - 19.06.1961, Blaðsíða 10

ekki stirðnað, þegar hann dó, og hefði hann skrif-
að fjögur orð á latínu dauður. Jón átti þrjú börn
með Solveigu. En hún fékk ekki að eiga hann. Að
honum látnum giftist Solveig Páli Jónssyni á
Skarði, og eru ættir frá þeim komnar.
Ólafar ríku er enn getið við marga stóratburði,
eftir að hún leitaði hefnda eftir Björn bónda sinn.
En hennar er oftar getið i bréfum og gjörningum
þess tima, sem nær því öll eru um og í sambandi
við mál, jarðakaup og sölur eða erfðamál. Fáum
árum áður en hún dó, ríður liún sjálf suður að
Krossi í Landeyjum til þess að vera við dóm út af
svokallaðri krossreið Þorvarðs sonar Eiríks Lopts-
sonar, bróður hennar. Þorvarður þóttist eiga sök-
ótt við hóndann á Krossi, sem raunar var mágur
hans, tók hús á honum um nótt og drap hann.
Voru dæmdar af Þorvarði eignir hans fyrir, og
skilst mér, að Ólöf sé þar til þess að gæta réttar
Eiríks bróður síns, er þá var utanlands.
Ólöf er sögð hafa verið mikil trúkona, og svip-
ar henni þar eins og víðar til Guðrúnar Ósvifurs-
dóttur. Hún lét prýða kirkjuna á Skarði, og stétt
lét hún steinleggja milli kirkju og bæjar, líkt og
gata væri í stórborg. Segir, að hún hafi tekið hart
á því, ef menn héldu ekki alla kirkjusiði.
Hún andaðist úr sótt 1479 um sumarið. Hafði
hún beðið guð þess, að hann léti nokkurt það tákn
verða, er hún dæi, er eftirminnilegt yrði. Þetta
varð, þvi að feiknalegt ofviðri skall á sama dag,
og segir einn annáll, að fimmtíu skip hafi brotnað
við F.ngland og hús hafi brunnið í Noregi auk
þeirra feikna, er hér skeðu. Var þetta kallaður
Ólafarbylur. Sýnir sögn þessi raunar betur en
margt annað, hvernig kona þessi hefur staðið
mönnum fyrir hugskotssjónum, nefnilega mikil,
stórbrotin. Alþýðu manna hefur fundizt eitthvað
hlyti að ske, er slik kona dæi, og svo skapaði þjóð-
trúin sögnina um Ólafarbyl.
Fyrir stuttu hafa verið gefin út skriftamál Ól-
afar Loptsdóttur eða skriftamál, er menn ætla, að
ekki geti átt önnur kona frá þessu tímabili. Þau
eru ekki alveg öll og þess vegna ekki fullvíst, hverj-
um þau tilheyra. En fræðimenn skíra þau skrifta-
mál Ólafar. Þetta er merkilegt skjal, ekki fyrir sak-
ir þeirra synda út af fyrir sig, sem þar eru játað-
ar, því að þær eru sjálfsagt allra eign, en það er
merkilegra sem sýnishorn þess valds, sem kirkj-
an hafði yfir hugum manna á þessum timum,
en einkum þó merkilegt sem skriftamál Ólafar
ríku. Ætla má, að þau séu gerð á banasæng henn-
Vísa.
Kerling ein nálgaðist náttmála œviskeiS.
Hún nöldraSi stundum viS prjónana, glettin og reiS:
Ég fór út aS hliSi og horfSi og vonáSi og beiS.
En heppnin var meS mér, og þú valdir aSra leiS.
Oddný Guftmundsdóttir.
Draumvísa.
Harmaljárinn hjartaS sker,
hryggSin sár vill spenna.
FriSrik stár í minni mér
mín því tárin renna.
Ingibjörg Sigurðardóttir.
Siaka.
IijartaS berst um hyggjusviS.
hugur skerst af ergi.
Þegar mest ég þurfti viS,
þái voru flestir hvergi.
Friðbjörg Ingjaldsdóttir.
ar. Allt, sem hún hefur sótzt eftir, þráð og notið,
er að hverfa, auðurinn, völdin, metorðin, ekkert
getur hún flutt með sér. Hún er ein með sinn innra
mann. Viðburðaríkt, athafnaríkt líf hennar hefur
kannske ekki veitt henni margar tómstundir til að
horfa inn í eigin barm. Þegar dauðinn nálgast,
knýr andleg nekt hana til að leita huggunar og
fyrirgefningar, þar sem hana er að fá, hjá kirkj-
unni. Hún telur upp allar syndir sínar, sifjaspell,
saurlífi, ágirnd, ofmetnað, kærleiksleysi og vönt-
un á fúsleika til góðverka. Hin ríka finnur, að nú
er hún fátæk. En kirkjuvaldið, sem hún sneri sér
til, var fúsara til að veita aðstoð í andlegri neyð
en það kirkjuvald, sem við þekkjum. Við skulum
vona, að það hafi getað veitt henni huggun.
Þessi skriftamál eru ekkert sérstök fyrir sögu
Ólafar ríku. Þau eru almenns eðlis. Saga hennar
er athyglisverð og skemmtileg meðfram sakir þess,
að hún gnæfir upp úr þögn og myrkri sögunnar
á þessari öld, sem hún var uppi á. Hún er síðust
þeirra þriggja stórbrotnu kvenna miðalda Islands.
Vatnsfjarðar-Kristín er tengdamóðir hennar,
Grundar-Helga er langamma manns hennar. Sam-
kvæmt einhverjum huldum rökum eru nöfn þeirra
saman fléttuð, nöfn þessara kvenna, sem sakir
skörungsskapar og hvers konar fyrirmennsku hef-
ur verið forðað frá gleymsku og tortimingu í vit-
und þjóðar vorrar. Sigrún Blöndal.
8
19. JtJNl