Sameiningin - 01.09.1890, Blaðsíða 4

100—
artungan vor var stimpluS með nýja testamenti Odds. þess
vegna er enrlrminningin um útkomu þess nú fyrir liálfri
fjói'ðu öld ákaflega -víðtœk. Hún .getr leitt oss að öllu því
ágætasta, sein vér eigum í þjóðarsögu vorri frá síðari öld-
unum, að liinni lútersku trú og kirkju vorri, að öllum
þeim bókmenntum vorum, sem kirkjau vor heflr af sér
getið í gegn um aldirnar, og að vorri eigiu nútíðartungu,
];ví bandi, sem liklega fremr iillu öðru bindr oss Islend-
inea saman, oss hér í hinni ameríkönsku dreifing hvern við
annan, og oss alla hér sarnan við aðalhóp þjóðar vorrar
úti á Islandi.
Vér getum ekki látið vera í sambandi við þetta mái
að minna á uppástandið, sem einn af pólitisku mönnunum á
Islandi (hr. Páll Briem) kom með i fyrirlestri einum síðastliðið
liaust, af því sá fyrirlestr hefir einmitt verið prentaðr hér
vestra, — það uppástand, að hin líkamlega eymd Islands á
17. og 18. öldinni stafaði af jreim trúarlegu ritverkum frá
10. öldinni, sem hér var um að rœöa. Fráleitari fjarstœðu
cr víst naumast unnt að varpa fram heldr en því uppá-
standi. það voru liinar hraparlegu stjórnarástœður Islands,
í ofanálag á þess erviðu náttúru, sem vitanlega gátu af
sér það voheði. En það er bókmennta- og trúarlífið, er
hófst með hinni lútersku trúarbót, seiri það var að þakka,
að þjóðjn þrátt fvrir allar þær hörmungar, sein yfir hana
dundu, liffti af og hélt sér setn þjóð. þetta trúarlíf og
þetta bókmenntalíf, sem fyrsti vísirinn sést til í nýja testa-
menti Odds Gottskálkssonar, en sem í tíð Guöbrands bisk-
ups er tekið til að sýna sín fyrstu blóm, — það er það,
sem heldr þessari vesalings þjóð við á hcnnar hörtnungatíð.
Fyrir þetta er það, að hún sér þó allt af Ijós í myrkiinu.
Og á því ljósi lifir þjóðin þangað til þjóðlífsþokunni með
þcssari öld fer oír-litið að létta. Nei, þá er ólikt hvernig
dr. Grímr Thomsen skilr trúarbótartímann forna í þjóðar-
sögu vorri, þar sern liann í ritgjörð sinni framan við liina
nýju útgáfu af ritum Hallgríms Pétrssonar keinst svo að
orði: „það er merkilegr vottr þess, hversu fljótt andinn fer
yfir, að um sama leyti (og á þýzkalandi og Norðrlöndum)
kviknar þessi sama andagift á vorri fjarlægu eyju, og glað-