Sameiningin - 01.11.1893, Síða 12

—140—
0g kemsfc hann út ai' þeim samanburði að þeirri niðrstöðu, að
liversu mikið sem Brandes vilji láta sj;nast sem lærðr vísinda-
maðr, þá sé hann þó á undan öllu rithöfundr, sem betjist fyrir
sérstökum uppáhulds-skoðunum sínum, og geíi sig miklu meira
að því, að vinna þeim skoðunum fylgismenn heldr en hlut-
drœgnislausfc að leíta að sannleikanum í bókmenntum þeim
sem hann er við að eiga.“
„Allfc frá þeim tíma, er Brandes kom fyrst fram í Danmörk í
deilunni út af kenningum þeim um „trú og vitund“, sem Rastnus
Nielsen koin með, hefir rnátt sjá, hvernig hið magnaða trúarhatr
hans hefir verið það einkeuni á rithöfundarstarfi hans, sem öllu
hefir ráðið. Grernja sú, sem hleypir honuin út í baráttu gegn
allri trú, samþýðist þó i!la þeirri sannleiksást, sem heimtuð er af
vísindamanni. Til þessa sýnist hann líka finna á sinn hátt, því
hann er hvað eftir annað að fullvissa menn um, hve mikinn hug
hann sem vísindamaðr leggi á það að rannsaka allar hinar ýmsu
myndir, sern mannleg trúartilhneging birtist í. En setn tnaðr,
rithöfundr og dómari þess, er uppi er í tímanum, hefir hann þó
engu að síðr gjörfc sér hið mesta far um að grafa undirstöðuna
undan allri trú, ogleggrhann ávallfe langtutn meir' stund á það
verk heldr en það að rannsaka opinberanir trúarinnar í lifi
manna á vísindalegan hátt. Að þessu leyti er hann einnig á
undan öllu öðru maðr tillieyrandi sérstakri hugarstefnu, sem
mjög mikið þröngsýni er samfara. Hann sést sjaldan eiga við
vísindalegar rannsóknir nema þegar hann hugsar, að hann geti
beitt þeiui setn vopni uppáhaldsskoðunum sínum til handa.“
,.Hiun frakkneski höfundr ætlar, að Brandes hafi í aðalriti
sínu um bókmenntir, því er að frarnan er nefnt, komið tneð
rammskakka mynd af heimi bókmenutanna um fyrra helming
þessarar aidar, enda sé sú mynd jivert á móti því, sem hefði orð-
ið, ef hann hefði dregið fram það í bókmenntalífi þess tíma, sem
liann fiá upphafi hafi jiótzt ætla að gjöra að umtalsefni“.
„Brandes sýuir ávalit sitm hlýja vinarhu r til ltins h ildlega
eðlis í manninutn, er það setur sig upp á móti hinum gildandi
siðalærdómi, og rneð lævísi mikilli hefir hann unniö að því, að
œsa œskulýðinn upp gegu alrnennurn sHgœðisboðum. Hann
liefir prédikað ungum mönnum evangelíum ástríðnanna, og nieð
sannkallaSri ástríSu hefir hann sjálfr lagt sig fram um það aS