Sameiningin - 01.11.1896, Blaðsíða 6

—134 —
sér kirkjulega á sínum gamla stað, og er yfir oss einmitt ná. —
Og nú skal eg gjöra yðr grein fyrir því, hvers vegna eg áleit við
eiga fyrir oss, að minnast einmitt hins œgilega náttúruatburðar,
jarðskjálftanna þessara síðustu á íslandi, á þessum degi og með
fram með tilliti til þeirra að velja mér þann sérstaka prédik-
unartexta nú, sem eg hefi gjört.
Einhver stórkostlegasti jarðskjálftinn, sem nokkurn tíma
hefir komið fyrir í mannkynssögunni, dundi yfir einmitt á þess-
um degi, á allra heilagra messunni eða 1. dag Nóvemberinán-
aðar. það var í Lissabon, eiuum af stórbœjum norðrálfunnar,
höfuðborginni í Portúgal, árið 1755. An nokkurs minnsta for-
boða á þeim stöðvum dundi sá skelfingaratburðr vfir. Portúgal
var þá eins og það er enn eitthvert, rauimkaþóiskasta land
heimsins. Páfakirkjan var þar í sínum algleymingi, grúfði með
hjátrúarsetningum sínum og helgivaldi sínu yfir sálum almenn-
ings eins og dimm og ömurleg vetrarnótt. Hinn voðalegi trúar-
legi rannsóknarréttr páfadómsins, sem í lög hafði verið leiddr
á miðöldunnm, cn horfið hafði á 16. öldinni úr löndum þeim,
sem fengu að njóta blessunar hinnar lútersku trúarbótar, var
um þetta leyti í fullkomnu gildi í Portúgal. Hann hafði í þvi
landi einmitt verið innleiddr með öllu sínu hryllilega valdi á
þeim tíma, þegar reformazíónin var sem óðast að ná sér niðri í
lífi þjóðanna í hinum nyrðri löndum Evrópu, — var þar gjörðr
að löghelgum ríkisdómstól árið 1557, og hélt því ofrvaldi þang-
að til snemma á þessari öld, árið 1822, er hann af Portúgals-
konungi var numinn úr lögum og sem ríkisstofnan gjörðr
að engu. Á þeim tíma, er hinn mikíi jarðskjálftavoði dundi
yfir Lissabon, sat svo og svo stór hópr manna eins og vanalega
í dyflizum borgarinnar, sumir, sem sökum brota gegn trúai'setn-
ingum páfakirkjunnar höfðu dremdir verið af hinum grimma
rannsóknarrétti til að brennast lifandi á báli. Allir slíkir biðu
hins hræðilega dauða á þeim dagsmorgni. En í annan stað var
mikið um dj'rðir í borginni á sama thna, eða til mikillar dýrðar
stofnað, þvi hin mikla kaþólska dýrlingahátið allra heilagra
messunnar var nú nýgengin í garð. Og hin kirkjulega dýrð,
sem þar með fylgdi, þegar byrjuð. Kirkjur borgarinnar fagr-
skreyttar, uppljómaðar af óteljandi ljósum og troðfullar af fólki.
þá kom allt 1 einu jarðskjálftinn, og á einni klukkustund, frá