Sameiningin - 01.03.1932, Side 13

75
vopnin nú. Þegar vi'Ö deilum, er aÖal-atriðið, að verða ekki undir.
Deilu-efnið getur hafa verið réttmætt í upphafi, en þegar út í
deilur er komið, hvort heldur milli einstaklinga eða flokka, ]?á
hverfur. það oft sjálft fyrir ákafanum i okkur að hafa betur í
deilunni, ekki svo mjög málefnisins vegna, heldur metnaðar-hé-
gómans vegna. Það er svo gaman að sigrast á mótstöðumanninum,
svo gaman að láta aldrei sjálfur undan.
Alt er þetta sýnishorn á dýrseðlinu í okkur mönnunum. Það
er eins og mannlífið sé látlaus viðleitni einstakra manna og mann-
flokka að ná sem flestum kornbundinum lífsins á sinn akur úr akri
bræðra sinna. Því hefir verið gefið virðulegt nafn og kallað sam-
kepni.
Um dýrin er það kunnugt, að einatt hópa þau sig saman til
baráttu fyrir tilveru sinni og samkepni við önnur dýr. Eins er
um samkepni mannanna. Mennirnir hafa hópað sig saman og
myndað þjóðfélög. Mestur hluti mannkynssögunnar frá upphafi
til þessa dags er skýrsla um það, hvernig þjóðunum hefir gengið
að kúga og drepa hverjar aðra. Metnaður þjóðanna er með mörgu
móti. I fornöld var barist til frægðar, og varð sú þjóðin frægust,
sem flestar aðrar þjóðir gat kúgaö undir sig. Á siðari tímum
berjast þjóðirnar einkum til fjár, bæði með sverðsegg og lagalegu
ofbeldi. Þær þjóðir, sem svo eru umkomulitlar, að þær hafa
hvorki völd né auð að miklast af, miklast þá af því, að þær séu
öllum þjóðum gáfaðri! Bál metnaðarins hafa þjóðirnar kynt, hver
hjá sér, og bálinu hafa verið valin háleit heiti: “ættjarðarást,”
“þjóðrækni,” o. fl. Saga þjóðanna á liðnum öldum sannar, að
þegar bálin hafa kynt verið nægilega heit heima fyrir, |)á fer alt
í bál og brand milli þjóðanna. Er þar skemst að minnast alþjóða-
stríðsins 1914-1918 og allra hörmunganna síðan. Fáir eru nú
lengur svo blindir, að þeir kenni aðeins einni þjóð um striðið.
Stríðiö var ávöxtur samkepnishyggjunnar, sem rikt hefir hjá
öllum þjóðum.
Eftir er menningar-þjóðir veraldarinnar höfðu flogist á í f jög-
ur ár á vígvöllum, hófst viðskiftastríð, sem enn stendur. Framan
af var það sem leikur. Menn fóru að veðja um gangverð varnings
og gjaldeyris. Menn hugðust ríkir verða á ágizkunum tómum;
þeir veðjuðu um það, hvort hveitikorn stigi í verði á morgun eður
lækkaði, hvort gengi þessa hlutabréfsins eður hins færi hækkandi
eður lækkandi daginn eftir. Það var því líkast sem almenningur
allur væri kominn með sparisjóð sinn til Monte Carlo og ætlaði
sér að margfalda hann á einu kvöldi við lukkuhjólið. En þegar
minst varði sprakk spilabankinn. Langflestir höfðu þá tapað