Sameiningin - 01.02.1926, Blaðsíða 12

42
V andlætið 'hefir þar oft viljað verÖa kærleikslítiÖ, og fyrirgefn-
ingin siöferðislega vi'llandi. Það hefir oft vantað skilning og
mannú'S i vandlætið, en fyrirgefningin orðið fólgin í því of mjög
að leysa menn frá| ábyrgð. Þeir hafa komiið auga á sína hætt-
una hvor í þessu efni, Einar :H. Kvaran og Sigurður Nordal.
Báðar hætturnar vofa yfir á vorri tið og á öllum tímum. En mis-
munandi er, á hvorri hættunni beri meira. Jafnvægið fæst ein-
ungis með því að taka til greina allaj kenningu Jesú, en ekki ein-
staka þætti siitna út úr sambandi við heildina. I-Iafi vantað um-
burðarlyndi, skilning og mannúð í vandiæti fyrri tíma, eins og svo
oft er 'bent á, er lítill vafi á því, að nú er víða að; verða átakan-
legur skortur á öllu vandlæti. Það byrjar á heimilunum. Börn
og óþroskaðir unglingar komast upp með það, aS taka öll ráð
í sínar hendur, og staðfestast svo í þeirri hugsun, að alt sé leyfi-
legt. Þau fá aldrei að þekkja vandlæti kærleikans. Vaxa því
til fullorðins ára án þess að eignast nokkra verulega ábyrgðar-
tilfinning. Kirkjan er að meira eða minna leyti haldin) af sama
vandlætisskortinum. Svo eru stöðugt vaxandi bókmentir, sem
styðja að því sama, með því að draga úr einstaklingsábyrgðinni.
Sumt af því eru fræði- og kenslu'bækur, sem I nafni visinda og
þekkingar útbreiða þann boðskap, aS siðferði og si'Sferðishug-
sjónir séu einungis safn af venjum, sem ekkert helgi hafi nema
það, sem mennirnir hafi gefið þvi sjálfir, eða kippa á annan
hátt fótunum undan siðferðiskenningum liðins tíma, án þess að
leggja til j staðinn nokkuð, sem hald er í. Sumt eru heimspeki-
legar hugleiðingar um eðli og uppruna syndarinnar, sem láta
syndina vera aðferö; Guðs að þroska manninn, eða eitthvað álíka
haldgott. Svo eru skáldverkin, sem flytja hinn sama boðskap
eða svipaðan. Að hin veraldlega löggjöf og löggæzla reynist
ónóg til að hafa 'hemil á því, sem þannig er lagt upp í hendurnar
á henni, er engin furða.. Enda eru dæmin kunn í því efni. Glæpa-
alda hefir gengið yfir t. d. i Bandaríkjunum. t sumum stór-
borgunum næst aldrei í nema lítið brot- af þeim, sem glæpina
fremja, og þó þeim sé náð, er algengt að þeir sleppi eftir örlitinn
tíma. Útfarir verstu glæpamanna fara framl meS mestu viðhöfn,
að viðstöddu fjölmenni. Meiningarlaus vorkunnsemi breiðir sig
yfir glæpamanninn, en gleymir oft og tíðum þeim, sem liðið hafa
fyrir glæpi hans'. Og vilji menn kynnast i alþýðlegri mynd þeim
kenningum, sem styðja að þessu ástandi, er þær aö finna í varn-
arræðum frægra lögmanna, eins og t. d. Clarence Darrow, sem
hefir tekist að rugla svo siðferðismeðvitund dómnefnda, að þær