Sameiningin - 01.08.1919, Page 22

178
frelsi, en lætur svo líkamlegar þarfir og ástríður drotna
yfir sálinni. pegar menn leggja trúnað á rödd andans og
•lifa andans lífi, kemur bræðralagið af sjálfu sér. Og án
bróður-lífsins er öll lýðstjórn látalæti tóm og yfirdrep-
skapur.
Brjótum ranginda-kerfið.
Einhver hinn versti þrándur í götu sannarlegs og al-
menns lýðfrelsis er það, sem kalla mætti ranginda-kerfið.
Orðið er hér ekki haft um skipulega félagsstjórn, góð og
réttmæt samtök, eða neitt þess háttar, heldur um það, þegar
menn gjöra samtök eða samsæri um að draga taum félags
síns með réttu eða röngu. Ranglætis-kerfið heimtar það af
einstaklingnum, að samvizka hans lúti í lægra haldi, þegar
um stórmál er að ræða. pað gjöri úr mönnum annað hvort
bleyður eða píslarvotta. J7egar nokkrir verksmiðjueigendur
koma sér saman um það, að í félagi geta þeir betur rekið
verzlun sína, þá virðist samdrátturinn í alla staði réttmæt-
ur. En þegar til reyndarinnar kemur, þá eru samtökin efld
á kostnað réttlætisins. Hver einstakur verksmiðjueigandi
verður þá annað hvort að selja samvizkuna eða bíða verzl-
unartjón. Kerfið þekkir enga miskunn. pegar daglauna-
maðurinn gengur í félag með vinnubræðrum sínum, þá geta
þeir samið um launakjör sín allir í einu, eins og rétt er.
En svo kemur það fyrir, að verkfall er hafið ranglega, eða
að þarflausu. J?á verður einstaklingurinn að brjóta bág
við eigin dómgreind sína, ella flæmast burt af verkstæðinu
og svelta fjölskyldu sína. Hann má til að láta undan, nauð-
ugur viljugur.
Samskonar kerfi heldur oft vissum flokki pólitískum
við völdin langan tíma. Miðlungsmaður í þeim hópi hirðir
ekki um almenningsálitið að öðru leyti en því, er til atkvæða
kemur. Hann er bundinn margvíslegum myrkravöldum,
sem hafa stutt hann að einhverju leyti, og vilja hafa eitt-
hvað fyrir snúð sinn. Jafnvel þótt hann þiggi engar beinar
mútur, í fé eða öðru, þá fer svo oft fyrir honum, að hann
þorir ekki að vera óháður og standa við það, sem rétt er;
hann verður að vera leiðitamur við klikkur þær, sem segja
fyrir um stefnur og raða embættum. pegar fólkið, sem ber
hinar fegurstu hugsjónir fyrir brjósti, reynir svo að þoka
sér áfram í réttlætis-áttina, þá eru þessi ranginda-kerfi bú-
in að afgirða hvern stíg, svo að afar-ervitt er um framsókn-
ina, og villugjarnt. Margir, sem vita um rangindin, þora
ekki að segja til þeirra, af því að þeir óttast kerfið. Ófögn-