Sameiningin - 01.10.1913, Blaðsíða 9

233
tekið við af kjátrúnni. Þau. umskifti eru óeðlileg', enda al-
gjörlega órökstudd. Sumir, sem vel liöfðu vit á, víttu í
ritdómum um fyrra part sögunnar fyrir kjátrúaröfgarn-
ar þar. Og er ekkert ósennilegt, að Jón Trausti kafi vilj-
að bœta úr þeim göllum, og því láti kann ýkjur þær niðr
falla í síðara partinum, en lendi þar svo í gagnstœðar
öfgar. Lofsvert er það af þeim höfundi, að augsýnilega
vill kann forðast alla lilutdrœgni trúarlega eða vantrú-
arlega. Framkomu lians í því tilliti stingr í stúf við
aðra eins rithöfunda og Einar Hjörleifsson, sem helzt
virðist rita skáldsögur sínar beint í þeim tilgangi að
prédika sérkreddur sínar þar, gjörir svo þá af sögu-
mönnum sínum, er þeim kreddum fylgja, næjrri því að
dýrlingum, en hina, sem annarrar trúar eru, allt að því
að djöflum. En þrátt fyrir liinn góða vilja Jóns Trausta
í þessu efni hefir konum þó ekki tekizt að varna því,
að sérskoðanir sjálfs kans gægist fram í sögunni. Á
því ber einna mest í sambandi við bcenina, svo sem þeg-
ar hefir verið kent til. Þannig t. a. m. þá er kann ná-
lega í upphafi annars bindis er að tala um sjómanninn,
sem ferjaði fólk yfir Skerjafjörð. Þann karl lætr hann
í ferjunni gjöra bœn sína með því að þylja pater noster
— ‘faðir-vor’ á latínu, allt afbakað. „Hann skilr ekki
eitt orð í því, en hefir lært það utan-kókar og trúir á
mátt þess'* •— stendr þar. Svo kemr kagstœð gola —
og skrið á kœnuna. Og köfundr segir — í káði auð-
vitað: „Kraftr kœnarinnar liefir ekki brugðizt1 ‘. Þetta
er alveg fráleitt. Svona lagaðr ferjumaðr myndi víst
ekki kafa getalð verið til á íslandi undir lok 18. aldar,
og jafnvel naumast þremr eða fjórum öldum áðr í svart-
myrkri páfakirkjunnar. Annað er það, er frá því segir
(á bls. 165 í síðara bindi, að séra J. St. liafi beðið til
drottins fyrir Ingibjörgu Ólafsdóttur hólusjúkri. Hún
fékk keilsukót og kar engin merki sjúkdómsins á eftir.
Því var trúað, að það væri af völdum kœnarinnar. En
söguhöfundr finnr kjá sér iivöt til að skýra þetta svo,
að hœnin liafi ekki átt neinn þátt í ]>ví, heldr hafi það
stafað af náttúrlegri orsök eingöngu, þeirri, að mosa-
lituð flík liafi verið breidd fyrir gluggann. Segir, að
rautt ljós sé banvænt fyrir kóiu-sóttkveikju, og minnir
um leið á uppfundning Níelsar Finsens á vorri tíð.
Önnur eins skvnsemskuskýring á bœnlieyrslu, hvort sem
irúað er á yfirnáttúrlegt kraftaverk í því sambandi eða