Fréttablaðið - 02.05.2011, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 2. maí 2011 15
Stundum er talað af hálfgerðri forakt um veðrið sem umræðu-
efni og haft til marks um and-
leysi og doða. Það er fjarri sanni.
Ekkert umræðuefni er verðugra
hér á landi en veðrið. Fólk sem
fylgist með veðrinu og ræðir það
í þaula hefur einmitt til að bera
hugrekki til að horfast í augu við
tilvistarleg skilyrði okkar og gott
ef ekki hinstu rök. Það er ein-
mitt með á nótunum. Eiginlega
ættu ekki að vera veðurfréttir á
kvöldin þar sem manneskja situr
með prik við kort og sýnir hæðir
og lægðir, vindstig og hneysklan-
legar hitatölur heldur ætti að vera
umræðuþáttur um veðrið undir
stjórn Egils Helgasonar þar sem
farið væri almennilega í saum-
ana á fjölbreytilegu veðri dagsins
af veðurfræðingi, heimspekingi,
veðurglöggri sveitakonu, fulltrúa
reiðra Íslendinga – og náttúrlega
Gunnari Smára.
Veðrið og exístensíalisminn
Veðrið er nefnilega aldrei bara
veðrið. Þetta er ekkert bara ein-
hver vindur að ólmast, einhver
sól að skína, einhverjir dropar
að detta úr lofti. Veðurfræðin
er um leið verufræðileg; veðrið
er ástand, það er hlutskipti og
umfram allt möguleiki. Þetta
er veran og neindin, ástand sem
óháð er dáðum okkar og ódáðum
og veldur okkur sífelldri ógleði.
Veðrið umlykur okkur og níst-
ir okkur inn að merg og beini.
Vera kann að nokkru færri eigi
nú undir veðri með beina efnis-
lega afkomu en forðum var en
við erum engu að síður ofurseld
veðrinu sem er dyntótt og ósvífið
eins og alkóhólískur heimilisfað-
ir; heldur okkur í heljargreipum
dynta sinna; dekrar við okkur
um hríð með blíðu og lognværum
kvöldum svo að við erum næst-
um farin að slaka á – þó kannski
aldrei alveg – lætur svo dynja á
okkur skyndilega og óvænt eitt-
hvað fáheyrt og algerlega óboð-
legt: Það er vorhret á glugga.
Íslendingar hafa alltaf átt
mikið undir veðrinu og verið um
leið gersamlega ráðalausir gagn-
vart því. Skyldi nokkur þjóð í
jafn harðbýlu landi hafa verið
jafn lítið gefin fyrir hlý föt?
Menn voru ekki einu sinni með
vettlinga þar sem þeir urðu úti á
leiðinni út í beitarhús, og skóbún-
aðurinn einna helst sniðinn fyrir
rölt um suðlægar baðstrendur.
Einu sinni benti bróðir minn mér
á það hversu einkennilegt það
var í íslenskum táknheimi að á
meðan pelsar og skinn þóttu það
allra fínasta í klæðnaði í Evrópu-
löndum þá var slíkur búningur
í gömlum íslenskum leikritum
aðeins talinn hæfa útilegumönn-
um og flækingum – bara Skugga-
Sveinn og Fjalla-Eyvindur og
Halla voru í gærum. Gærurnar
voru til marks um að viðkom-
andi væri svo illa sett að þurfa að
vera utandyra, útilegumanneskja,
utangarðs. Þegar ég var að alast
upp var talað um „gæruhippa“ og
þótti ekki gæfulegt fólk.
Við reynum að leiða hjá okkur
veðrið til þess að halda sönsum.
Sama daginn er sól, rigning,
snjókoma, bylur og logn og við
þurfum að beita öllum ráðum við
að lágmarka áhrifin sem þessi
veðrabrigði hafa á okkur. Nóg er
nú samt.
„Hvar skal nú mjöllin…“
Hvar er snjórinn frá í fyrra, orti
Francois Villon í „Söngnum um
konur fyrri alda“, franskt skáld
á fimmtándu öld, flækingur og
þjófur – hefði verið settur í gæru
í íslensku leikriti – og hefur þetta
síðan verið viðkvæði þeirra sem
ekkert finnst jafnast á við það
sem var í gamla daga og spyrja:
Hvað varð um allt?
Hvar er snjórinn frá í fyrra?
Því er auðvitað fljótsvarað: hann
er hér. Hann liggur yfir öllu. Við
sjáum enga vaxtarsprota fyrir
honum, ekki grasið græna, ekki
gula, rauða og fjólubláa lauka.
Kvíðnar trjágreinar híma hrelld-
ar og reyna að stöðva brumið í
sjálfum sér og fjúkandi farfuglar
vita ekki sitt rjúkandi ráð en tipla
um hjarnið í leit að ánamöðkum
sem liggja harmþrungnir í fros-
inni mold og spyrja hvort þeir eigi
að búa að eilífu við þetta hafta-
fyrirkomulag, hvort hér eigi að
ríkja endalaus Lurkur…
Hann er hér snjórinn frá því
í fyrra og hittiðfyrra og árinu
þar áður. Hann var sendur okkur
af Samtökum atvinnulífsins til
að tryggja að ekkert greri hér
nema tryggt væri í lögum að
sömu fimmtán mennirnir fengju
að hirða allan gróða af öllu sem
hér er gert, og ætt þeirra öll um
ókomin ár. Snjórinn frá því í
fyrra liggur yfir umræðunni og
sér til þess að engin rödd heyrist
nema ásökunarhvæs, bælt muldur
þeirra sem grafið hafa sig í fönn
greiðsluaðlögunarinnar, hryss-
ingslegt taut þeirra sem eru
svangir og blása í kaun …
Sem sagt: Lurkur. En það er
ekki heldur hægt að ganga út frá
því sem vísu að hér verði alltaf
snjór yfir öllu. Það er ekki einu
sinni víst að hér verði rok og rign-
ing í allt sumar – þó að það sé að
vísu afar sennilegt. Við vitum
ekkert fyrir víst en getum engu
að síður gert okkur vonir um að
sólin snúi senn úr suðri. Þá ger-
ast mikil undur. Veturinn hopar,
grösin grænka, laukar spretta,
fuglar tísta og öllum höftum verð-
ur aflétt. Og fuglarnir sem hoppa
um hér á hjarninu fyrir utan hjá
mér hætta að heita snjóttittlingar
og fara að heita sólskríkjur, bara
vegna þess að þeir fara að tísta
um sólina. Þetta gætum við líka.
Guðmundur Andri
Thorsson
rithöfundur
Í DAG
www.markid.is sími 553 5320 Ármúla 40
Svart og rautt
a með dempara og álstelli
Verð 59.900 kr.
Varahlutir og viðgerðaþjónusta.
Hjólum
saman í sumar
– það er líka ódýrara
Norco Mountaineer
21 gíra með dempara, álstelli
og diskabremsum
Verð 73.900 kr.
Norco Orn
21 gíra með dempara og álstelli
Verð 59.900 kr.
Í tvö og hálft ár höfum við Íslend-ingar burðast með þær þungu
byrðar sem fjármálahrunið lagði á
herðar okkar – hrunið sem stafaði
af eftirlitsleysi stjórnvalda á Vest-
urlöndum og fífldirfsku fjármála-
manna sem nýttu sér glufurnar.
Flestum þykir nóg um en það á víst
ekki af okkur að ganga. Alvarleg
staða blasir nú við á ný í efnahags-
málum þjóðarinnar. Enn á að þyngja
byrðarnar, ekki af nauðsyn heldur
vegna tækifærismennsku ófyrirleit-
inna stjórnmálamanna.
Bjarni heitinn Benediktsson hélt
því eitt sinn fram að síðasta ráð
stjórnmálamanns sem kominn er
upp að vegg vegna málefnaskorts sé
að ráðast á olíufélögin og fordæma
þau fyrir gróðafíkn og okur. Elds-
neytisverð snerti alla og því gætu
allir sameinast um að leggja fæð á
þau. Athygli almennings væri beint
frá vanda stjórnmálamannsins að
olíuverðinu. Bjarni lýsti þarna því
sem kallað er lýðskrum. Skrumið
felst í að leita uppi frumstæðar til-
finningar hjá almenningi – hræðslu,
reiði, öfund eða afbrýðisemi – og
spila síðan á þær sér til framdráttar.
Að ala á óbeit á olíufélögunum kann
að hafa dugað á tímum Bjarna heit-
ins en í dag eru svokallaðir sægreif-
ar og kvótakerfið betri skotmörk.
Umræðan um fiskveiðistjórnun
hérlendis hefur lengi verið á miklu
flugi. Í þeirri orrahríð hafa mörg
stór orð fallið og ýmsum staðhæf-
ingum verið varpað fram. Þetta er
ekki aðeins eðlilegt, heldur nauð-
synlegt því opin og fjörleg umræða
er ómissandi í lýðræðisþjóðfélagi.
Hins vegar hefur málefnagrund-
völlurinn ekki verið mjög sterkur.
Hafa ber í huga að sjávarútvegur er
höfuðatvinnugrein landsmanna og
því miklir, en oft ólíkir, hagsmunir
í húfi. Þessi togstreita hefur sett sitt
mark á umræðuna sem virðist oft og
tíðum vera meira í ætt við manntafl
einstakra hagsmunahópa fremur en
óvilhöll og yfirgripsmikil umfjöllun
sem veltir upp öllum hliðum máls-
ins.
Stjórnarsáttmáli ríkistjórnarinn-
ar kveður á um að endurskoða skuli
fiskveiðistjórnunarkerfið. Í þeirri
viðleitni að skapa sem mesta sátt
um kerfið var fulltrúum allra þeirra
aðila sem hagsmuni hafa af sjávar-
útvegi boðið að borðinu. Þetta var
klókt því sáttin er grundvöllur fyrir
góðum varanlegum lausnum. Sátta-
nefndin setti fram tillögu, svokall-
aða samningaleið, sem allir hags-
munaaðilar nema einn stóðu að og
allar stjórnmálahreyfingar nema
Hreyfingin samþykktu. Nú hefði
eftirleikurinn átt að vera auðveldur.
Stjórnvöldum hefði verið í lófa lagið
að byggja breytingar á fiskveiði-
stjórnunarkerfinu á samningaleið-
inni og ná þannig fram langþráðri
sátt um kerfið. En nei, ef stríð er í
boði þá skal friðurinn rofinn.
Hugsanlega er þetta röng grein-
ing hjá mér. Kannski var meining-
in með því að hafa sáttanefndina
skipaða jafn ólíkum hagsmunum og
raun bar vitni til að koma í veg fyrir
sátt. Að sáttin hafi orðið óvænt.
Allir þurfa jú sín olíufélög. Forsæt-
isráðherra þarf sitt LÍÚ.
Núverandi fiskveiðastjórnunar-
kerfi er ekki hafið yfir gagnrýni né
heldur er það meitlað í stein. Fram-
farir í fiskvísindum og breytingar
á pólitískum áherslum munu án efa
verða til þess að fiskveiðistjórnun
við landið mun breytast á næstunni.
En breytingarnar verða að vera
gerðar á réttum forsendum. Margt
af þeirri gagnrýni sem nú er varpað
fram er ekki réttmætt og umræð-
an um meinta galla kvótakerfisins
virðist að miklu leyti snúast um
staðleysur sem virðast víða teknar
sem viðurkenndar staðreyndir.
Næstu vikuna ætla ég í nokkrum
greinum hér í blaðinu að fara yfir
íslenska fiskveiðistjórnunarkerf-
ið með tólum hagfræðinnar – kosti
þess og galla. Ég ætla í þessum
greinum mínum að höfða til skyn-
semi lesenda fremur en tilfinninga.
Málið er of mikilvægt fyrir efna-
hagslega framtíð okkar til að hægt
sé að spila með það í ómerkilegri
pólitík. Í þeirri baráttu sem nú fer
fram um fjöregg þjóðarinnar ætla
ég að láta öðrum eftir lýskrumið.
Ég mun m.a. fjalla um hagrænan
grunn þess að takmarka aðgang að
fiskveiðum, um hagkvæmni kvóta-
kerfisins og áhrif þess á byggðaþró-
un, um auðlindarentu og skattlagn-
ingu hennar og um tækniframfarir
og hagkvæmni. Í lokagreininni mun
ég draga saman helstu niðurstöður
og lýsa því sem einkenna ætti gott
fiskveiðistjórnunarkerfi.
Allir þurfa sitt olíufélag
Fiskveiðistjórn
Tryggvi Þór
Herbertsson
prófessor í hagfræði og
alþingismaður
Snjótittlingur / sólskríkja
Hann er hér snjórinn frá því í fyrra og
hitteðfyrra og árinu þar áður. Hann var
sendur okkur af Samtökum atvinnulífs-
ins til að tryggja að ekkert greri hér nema tryggt væri
í lögum að sömu fimmtán mennirnir fengju að hirða
allan gróða af öllu sem hér er gert, og ætt þeirra öll
um ókomin ár.