Íslendingur - 12.02.1947, Blaðsíða 5

MiSviku.daginn 12. febrúar 1947
ISLENDINGUR
5
Júlíus fiavsteen, sýslumaður
Rafvefta Norður - Þinoeyjarsýslu.
Á a'Salfundi sýslunefndár NorSur-
Þingeyjarsýslu, sem haldinn var í
Ásbyrgi miðvikud. 10. júlí 1946,
kom m. a. fram og var samþykkt svo--
hljóSandi tillaga:
„ASalfundur sýslunefndar NorS-
ur-Þingeyjarsýslu 1946 beinir þeirri
ósk til „Rafmagnseftirlits ríkisins“,
aS látin verSi.fram fara rækileg at-
hugun á fallvötnum í ÞistilfirSi á
þessu sumri, meS þaS fyrir augum,
aS komiS verSi upp rafvirkjun fyrir
Þórshafnar- og Raufarhafnarkaup-
tún og nálægar sveitir.“
Tillögu þessa afgreiddi ég stuttu
eftir fundinn til „Rafmagnseftirlits-
ins“, og átti tal um hana viS raforku-
stjóra Jakob Gíslason, sem tók mála-
leitun þessari meS miklum velvilja
og skilningi, en tjáSi mér, aS svo
væri fast og víSa knúiS á dyr raf-
magnseftirlitsins, aS óvíst væri, hve-
nær hann gæti látiS umbeSnar at-
huganir fram fara, en væntanlega
gæti þetta orSiS einhverntíma á
sumrinu 1947.
Hinn 10. ágúst sl. kom eg til Rauf-
arhafnar til þess aS þinga og hitti þar
skjótt vin minn og frænda Óla Hert-
ervig, sem orðinn var framkvæmda-
stjóri síldarverksmiðjanna í Raufar-
höfn.
HafSi mér gefizt kostur á því, aS
kynnast all náiS, undanfarin þrjú
ár, með hvílíkri samvizkusemi og
dugnaði hann beitli sér sem bæjar-
stjóri fyrir framfaramálum Siglu-
fjarSarkaupstaðar, einkurn fyrir raf-
veitumálunum, sem hann virtist vera
orðinn gagnkunnugur.
Bar nú tillaga sýslunefndarinnar,
sem að framan getur, skjótt á góma,
og fann ég, að hann var fullur áhuga
fyrir því, að rafveita kæmist upp í
sýslufélaginu.
Þegar hann heimsótti mig í okt. sl.
á heimleið, að lokinni síldarvertíð í
Raufarhöfn, tjáði liann mér, að hann
hefði sjálfur fariS urn Sléttuna og
gert þar athuganir á vötnum og fjall-
vötnum, sem myndu ef til vill hafa
nokkra þýðingu fyrir lausn þessa
þarfa máls. Lofaði hann því jafn-
framt, að senda mér greinargerð um
athuganir sínar, sem ég mætti leggja
fyrir sýslunefndina og rafmagnseftir-
litið. Þessar „skyndiathuganir“, sem
Hertervig sjálfur nefnir þær, setur
hann fram i bréfi til mín dags. 21.
þ. m. og er ég hafði lesið þær, taldi
ég þær um margt svo merkilegar og
vel gerðar, að ég fór þess á leit, að
mega birta þær í „íslendingi“ al-
menningi lil fróðleiks. Fékk ég sam-
þykki hans til þessa og gef hér með
Hertervig orðið:
/
Siglufirði, 21. jan. 1947
Ilerra sýslumaður,
Júlíus Havsteen
Húsavík.
Leyfi mér hérmeS að senda ySur,
herra sýslumaður, skýrslu um skyndi
athugun, sem ég hefi gert á mögu-
leikum fyrir virkjun vatnsfalla til
rafmagnsframleiðslu í nágrenni við
Raufarhöfn, ef hún mætti vera cil
nokkurs stuðnings fyrir sýslunefnd-
ina í málaleitan hennar til Rafmagns-
eftirlits ríkisins, samanber 10. lið
íundargerðar sýslunefndar frá s. 1.
sumri, og sarntal vort s. 1. haust.
Á ferð minni urn NorSur-Þingeyj-
arsýslu í vor varð ég var við alrnenn-
an áhuga fyrir því að fá rafmagn til
almenningsþarfa um allar byggðir.
í því sambandi var íalað um ýmsar
hugsanlegar leiðir, en sú sem vakti
mesta athygli mína var hugmynd,
sem herra rithöfundur Einar Sigfús-
son frá Ærlæk skýrði mér frá að
hann hefði fengið fyrír mörgurn ár-
um á ferðum sínum um sýsluna, en
það er virkjun vatna skammt innan
við Raufarhöfn.
Sökum anna dróst það fram um
mánaðarmótin september—október
að ég gæti farið og litið á umrætt
vatnasvæði, en þá fór ég tvo sunnu-
daga í röð, en fékk slæmt veður í
bæði skiptin, svo aðstæður til at-
hugana voru ekki eins ákjósanlegar
og skyldi.
í bæði skiptin naut ég fylgdar
kunnugra manna, bræðranna Þor-
steins og Friðgeirs Steingrímssona
frá Hóli. í síðara skiptið var með í
förinni herra Ásgeir Bjarnason raf-
fræðingur, og gerði hann nokkrar
hæðamælingar, en aðstaða var mjög
óhagstæð sökum veðurs svo sem áð-
ur var sagt.
NiðurslöSur alhugana vorra eru
þessar:
Bærinn Ilóll er ca. 4 km. suðvestur
af Raufarhafnarþorpi. NorSvestur af
bænum eru tvö allstór stöðuvötn.
Ilólsvatn nær og Deildarvatn fjær.
Hæðamunur Ilólsvatns og hugsan-
legs orkuvers er ca. 30 metrar.
Rétt austan við bæinn rennur
Hólsá og skannnt þar frá Ormalónsá.
Okkur virðist vera möguleikar á að
virkja bæði þessi vötn og báðar árn-
ar í einni og sömu aflstöð, er stæði
rétt neðan við túnið á IIóli.
Hólsvatn nær alveg frarn á brún
á hásléttunni ofan við bæinn, í ca.
500 metra fjarlægð frá hugsanlegri
aflstöS. Á brúninni þarf líklega að
gera slíflugarð, sem hækkaði vatns-
borðið um ca. 1 meter.
Dcildarvalninu er hægt að veita í
Hólsvalnið eftir tveirn leiðum. Ann-
aðhvort með því að grafa gegnuin
holt, sem er á milli vatnanna, sá
skurður yrði ca. 600—800 metra
langur, eða með því að stífla ána,
sem rennur úr vatninu nokkurn spöl
frá ós, og veita henni í skurS, sem
grafinn yrði eftir mýrardragi, sem
er á milli Hólsvatns og þess staðar,
þar sem áin yrði stífluð. Sá skurður
yrði nokkuð lengri, en auðveldara
að grafa hann þar, heldur en yfir
holtið.
NokkuS fyrir veslan Deildarvatn-
ið rennur Hólsá, en lieitir Ölduá á
þeirn stað. Milli árfarvegarins og
Deildarvatns er nærri óslitin lægð,
sem meS tiltölulega litlum lagfæring-
um er hægt að nota sem farveg fyrir
Ölcluá í DeildarvatniS. Nokkru lengra
frá rennur Ormarlónsá. Millr hennar
og Ölduár er óslitið lægðardrag, sem
hægt væri að veita meginhluta Orm-
arlónsár eftir í Ölduá, aðeins þarf að
grafa ca. 300 metra langan skurð í
gegnum hraunöldu sem skilur far-
veg Ormarlónsár og fyrrgreint lægð-
ardrag. Árbakkinn er þarna lágur og
því auðvelt að veita ánni úr farvegi
sínum með tiltölulega lágri stíflu yf-
ir árfarveginn.
Slíflu þessa, svo sem aðrar minni
fyrirhleðslur væri að mestu hægt að
gera úr torfi og grjóti, sem nóg er til
af nærlægt. Sennilega þyrfti steypt-
an þéltivegg í stífluna yfir ána.
Allt þetta eru bergvötn með all-
stóru úrkomusvæði og tiltölulega
jöfnu rennsli.
Um hve stóra virkjun hægt væri
að gera í sambandi við þessi fall-
vötn skortir mig alla þekkingu og
aðstöðu til að geta sagt nokkuð um,
en Ásgeir Bjarnason, sem aðeins hef-
ir komið á umrætt svæði einn dag-
part í óhagstæðu veðri, telur að lík-
ur fyrir allslórri virkjun þarna séu
ekki ósennilegar.
Eg hefi nú lýst afstöðunni í stór-
um dráttum og þeirri aðstöðu, sem
ég tel aS sé til að sameina fyrrgreind
vötn, svo nota mætti þau öll í einni
aflstöð, en aS sjálfsögðu er hægt að
virkja aðeins vötnin fyrst og íaka
árnar síðar, aðra eða báðar eftir því
sem þörf krefst og geta leyfir.
Þess skal getið að lokum, aS bygg-
ingarefni og möl er nærtækt, þar
sem bærinn Hóll stendur skannnt frá
sjó. Milli Hóls og Raufarhafnar er
ca. 4 km. vegalengd, að mestu veg-
laus nú, en fé að nokkru leyti fyrir
hendi til fyrirliugaðs vegar þar, og
ráðgert aS byrja byggingu hans í
ár.
Það er allra hluta vegna nauðsyn-
legt að sá vegur komi sem fyrst, en
ég tel nauðsynlegt aS athugun á fyrr-
greindu valnasvæði færi fram strax
í vor, svo hægt væri frá byrjun að
byggja veginn nógu traustan, er
virkjunarmöguleikar reyndust, við
nákvæma athugun, eins ákjósanleg-
ir, og mér virðast þeir-vera.
ÞaS skal tekið fram að ég hefi
ekki haft aðstöðu til aS sjá þá á, sem
talað er um í lillögu sýslunefndar,
það er því ekki síður nauðsynlegt að
möguleikar í sambandi við liana og
aðrir, sem kynnu að vera fyrir liendi,
séu alhugaðir.
Að lokum vil ég svo benda á að
ég tel að raforkuver, sem byggt yrði
í NorSur-Þingeyjarsýslu væri bezt
sett sem næst öðruhvoru stærsta
þorpinu, Raufarhöfn eða Þórshöfn,
þar sem möguleikar til nýtingar raf-
magnsins eru rnestir og aðdrættir að
byggingarstað auðveldaslir, því það
er mikill kostnaðarauki að þurfa að
flytja allt efni og vélar í land á
óvirkjaðri strönd.
Eg hefi heyrt umtal um að NorS-
ur-Þingeyj arsýslu væri fyrirhugað
rafmágn frá Laxárvirkj uninni. Það
kann að vera að þao sé mögulcgt aS
fá rafmagn þaðan, eftir að ný virkj-
un hefir fariS fram þar, en ekki
finnst mér sú leið æskþeg, eða lík-
legt að hún kæmi að fullum íiotum
fyrir þau tiltölulega stóru og vaxandi
þorp, sem þá yrðu á leiðarenda.
ÞaS yrði mun meira öryggi að
virkja vötn í sýslunni sjálfri og geta
frá þeirri virkjun lagt háspennu-
leiðslu á móti annarri leiðslu frá
Laxárstöð og ekki sennilegt að sú
leíð yrði mikið dýrari.
Svo sem bréf þetta ber með sér eru
þetta aðeins lauslegar athuganir, sem
ég vona að geti orðið íil hægðar-
auka fyrir háttvirta sýslunefnd og ef
Eins og kunnugt er, var í vetur
skipuð nefnd fjögurra hagfræðinga
til þess að semja fyrir tólf manna
nefndina greinargerð um ástand í
fjárhagsmálum þjóðarinnar og benda
á leiðir til úrbóta. SkilaSi nefnd
þessi síðan ítarlegu áliti, sem í fyrstu
var haldið leyndu meðan á sanming-
um stóS, en hefir nú fyrir skömmu
verið gefið út af bókaforlagi Franc-
sóknarmanna í Reykjavík, er nefnist
„Snælandsútgáfan“.
BæSi „Dagur“ og „Tíminn“ liafa
lalið álit þelta mikinn hvalreka á
hinar ömurlega auðu pólitísku fjör-
ur sínar. Hefir meginefni þessara
blaða undanfarið veriS variS til end-
urprentunar á ýmsum köflum þessa
álits hagfræðinganna. Jafnframt hef-
ir það veriS látið fylgja með hverri
endurprentun, að allt sé þetla í nánu
samræmi við „stefnu“ Framsóknar
á undanförnum árum og sanni ágæti
hennar. Hefir því álit þetta sannar-
lega ekki verið gefið út til einskis,
ef Framsóknarflokkurinn finnur þar
allt í einu „stefnu“ handa sér, því að
undanfarin ár hefir orðiS raunalega
lítiS vart við hana.
Hvað sýnir álit hagfræðing-
anna?
Álit hagfræSinganna er aS mörgu
leyti mjög merkilegt plagg, svo að
af þeirri sök er engin goðgá að
kynna þjóðinni það. Koma þar fram
ýmsar merkilegar upplýsingar, sem
án efa verða hinni nýju ríkisstjórn til
allmikilla leiðbeininga.
til vill til framdráttar rafmagnsmála
sýslunnar.
VirSingarfyllst,
Ó. Hertervig.
Oska ég frænda mínum til ham-
ingju, að það skuli verSa hans fyrsta
verk í, NorSur-Þingeyjarsýslu að
gerast ásanit sýslunefndinni braul-
ryðjandi að því, að sýslufélagiS eign-
ist eigið orkuver og þurfi ekki að
fara út fyrir sýslumörkin til bón-
bjarga í máli þessui
Veit ég, að NorSur-Þingeyingar
munu fagna þessum fréttum, og þyk-
ir mér vænt um að verða fyrsti mað-
ur til þess að flytja þeim þær.
Húsavík 31. janúar 1947.
Júl. Havsteen.
BlöS Framsóknarmanna telja álit
hagfræðinganna þungan áfcllisdóm
urn stjórnmálastefnu fráfarandi rík-
isstjórnar. „Islendingur“ er nú samt
ekki hræddari en það við þann „á-
íellisdóm“, að hann telur vel farið,
að sem allra flestir kynni sér þetta
álit hagfræSinganna. ÁstæSan til
þess er sú, að tilvitnanir Framsókn-
arblaðanna í þetta álit eru mjög víða
slitnar úr samhengi, og ]cau liafa
vandlega forðast aS geta um orsakir
þær, sem hagfræSingarnir telja vera
fyrir hinu alvarlega ástandi í efna-
hagsmálum þjóðarinnar. YrSi alltof
langt mál að útskýra það til hlýtar í
stuttri blaðagrein.
GjaldeyriseySsluna telja hagfræð-
ingarnir fyrst og fremst stafa af mis-
ræmi á verðlagi innlendra og er-
lendra vara og of mikilli kaupgetu
almennings. Lagfæringu á þessu telja
hagfræðingarnir nauðsynlega til
þess að draga úr gjaldeyriseyðslunni.
Hvenær hafa Framsóknarmenn bar-
izt fyrir úrlausn gjaldeyrismálanna
á- þessum grundvelli? Ilafa þeir
gleymt því, að „Tíminn“ heimtaði
livað eftir annaS frjálsan innflutn-
ing?
DýrtíSina telja hagfræðingarnir
óumflýanlegt að stöðva. Um þetta
eru að sjálfsögðu flestir íslendingar
sammála. Gallinn er bara sá, að eng-
inn hefir viljað neinu fórna til þess
að leysa þetta vandamál. Allir vita,
að dýrtíðin er engum sérstökum
flokki um að kenna. í málefnavand-
Framh. á 6. síðu.
Álit hagíræðinoanna 09
Framsóknarflokkorinn.
Hagfræðíngarnir leggja áherzin á framhæmsi
nýskðpanarinnar.
Þoð er oS sjóSísögðu ó éngart hóffr æskilegt, oS sam-
starfsflokkar hefji stjórnarsamvinnu með harðvítugum
deilum, enda mun „íslendingur" eftir megni forðast
slíkt. Hins vegar verður ekki hjó því komizt oð taka
lítillega til athugunar ýmser þær órósir, sem Framsókn-
arbíöðin hafa undanfarið gerf á frófarandi ríkisstjórn
og þó fyrst og fremst ó Sjólfstæðisflokkinn, sem hafði
forustu þeirrar sfjórnar.