Íslendingur - 26.02.1947, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 26. febrúar 1947
ÍSLENDINGUR
Guðmundur Kamban, rithöf.
Síðásthðið fimmtudagskvöld hafði
Leikíélag Akureyrar frumsýningu á
sjónleiknum „Skálhólt" eftir Guð-
mund Kamban. Var húsfyllir og
Jeiknum mjög vel fagnað. Að sýning-
unni lokinni voru , leikendur ákaft
hylltir, cinkum frú Regína Þórðar-
dóttir. Bárust henni margir blóm-
vendir, bæði liéðan, frá Reykjavík
og úr Hafna'rfirði. Yhísúrh öðrum
leikendum voru einnig fœrðir blóra-
vendir. Agúst JCvaran ávarpaði frú
Regínu í leikslok, þakkaði henni
prýðilegan leik og þá miklu ánægju,
er hún veitti Akureyringum raeð
komu sinni hingað norður sem gest-
ur Leikfélagsins. Eins og mörgum
mun kunnugt, hóf Regína hinn glæsi
lega leikferil sinn hér á Akureyri
undir handleiðslu Kvarans, og þakk-
ar hún ágætum leiðbeiningum hans
að mikíu leyti þann árangur, sem
hún hefir náð á sviði leiklistarinnar.
„Skálholt" Guðmundar Kambans
er meðal merkustu sögulegra 'skald-
verka, sem samin hafa verið á ís-
landi. "É'r óþarft'að'rekja efrii þess
Ji£r. því áð það muii flestuin íslend-
ingum, sem komnír eru til'vits og
ára', kuhnugt. Tekúr Kamban ser fyr-
ir hendur í skáldvérki þessu aðreyna
að lýsa ævi ög starfi hins kunna
kirkjuhöfðingjá, Brynjólfs Skálholts-
biskups', sem mjög.kom við söguís-
lauds á sínum tíina. Um hann, og þó
einkum h'ina glæsilegu 'dóttur hans,
Ragnheiði,' höfðu varðveitzt ein-
kennilegar ságrtir, og léitast Kamban
við að kryfja þessar sagnir til mergj-
ar. í hinu .stórbrotna skáldverkj sínu.
Fróðir mgnn telj.a, að „Skálholt"
sýni mjög næman skilning Kambans
á hinu 4orráðna viðfingsefni sínu,
enda mun hann hafa varið miklum
tíma til þess að kynna sér sögu þessa
tímabils og lifa sig inn í hugsunar-
hátt fólksins, sem vár þá æði mikið
á annan veg en nú. Er þetta. vanda-
samt verk,-því a-ð saga 17. aldarinn-
ar er að ýmsu leyti óljós. Þrátt fyrir
þétta, hefir þó „Skálholt" hlotið ó-
milda •*"döma | hiá vínsara. Einkum
hafa margir átt erfitt'með að fella
sig við túlkuii hans á'aambandi Daða
og Ragnheiðar pg fundjít hann mis-
bjóða Ragnheiði. Þá hefir ýmsum
þótt hann , gera- lítið úr Brynj ólfi
/ biskupi, . sem sagan . hefir sveipað
einskonarr helgilj'áma um. Nákvæm
athugun á skáldvérki Kambans og
ýmsum sögulegum staðreyndum frá
þessum ííiha, géra.þó gagnrýni þessa
fremur léttvæga. Hitt mun nær sanni,
að .Karaban ,hafi ekki- hlotið -þá við-
urkenningu fyrir þetta raerkilega
sögulega • skáldverk sitt, sem hann
verðskuldar.
Kamban hefir sjálíur' saraíð leik-
ritið „Skálholt" eftir þeim hluta
skáldverks shis, sem fjallar um jóm-
f rú Ragnheiði Qghið prlagaríka ásta-
líf hennar og Daða Halldórssonar.
„SKALHOLT"
OM m*
eftir Guðmund Kamban.
Leikstjóri Jón Norðt/örð.
Eru víða 'mörg mjög áhrifamikil at-
riði í leikriti þessu og mun það vera
lengsta og slórbrotnasta leikrit, sem
sýnt hefir verið hér á landi. Er leik-
ritið í fimm þáttum, sera skiptast í
14 sýningar.
„Skálholt" er sorgarleikur frá upp
hafi til enda. Hefst það á lævíslegu
ráðabruggi skólaþernunnar í Skál-
holti og dómkirkjuprestsins til þess
að forða prestinum frá embættismissi
og smán, og eiidar á dauða Ragn-
heiðar biskupsdóttur. Leikritið er að
öðru leyti mestmegnis lýsing á þeirri
óheyrilegu meðferð,. sem Ragnheið-
yr verður að sæta af hendi föður
síns.
Það er vandasamt verk að setja
þetta mikla leikrit svo á svið, að vel
fari. Má segja, að -Jón Norðfjörð
hafi leyst það hlutverk vel af hendi,
einkum þegár þess er ,gætt,.að hánn
leikur einnig annað.aðalhlutverkið,
Brynjólf biskup. Sýnir þetta vel hina
góðu hæfileika Jóns, því að hann
teflir óneitanlega á riokkuð tæpt vað
með þessu tvíþættá ÍÍlutverki sínu.
Er leikstjórnin og hlutverk Brynjólfs
biskups hvort um sig ærið nóg verk-
efni fyrir einn mann.
Heildarmynd leiksins og staðsetn-
ing leikenda var góð', þótt ýmislegt
mætti að sjálfscigðu finna að einstök-
um atriðiim. Eiður Ragnheiðar, sem
er í rauninni þuivgamiðja leiksins,
var áhrifamikill og lýtalaus.
Meðferð leikenda á hliitverkum
sínum var. eðlilega ærið raisjöfn, 'en
hjá öllum mjög sæmileg. Var gott
samræmi í leiknum, þótt einstaka
híutvérk; héfðu. getað verið skipuð.
betur, með hliðsjón af eðli þeirra.
Skal nú nokkuð vikið áð ©instökura
hlutverkum í leiknum.
Aðalhlutverkið, jónifiú Ragnheid'i,
lék sem gestur Leikfélagsins, frú Reg-
ína Þórð'ardótlir. Má það teljast raik-
ið happ að ltafa fengið þessa ágætu
og glæsilegu Jeikkonu til þess að
fara með þetta vandasaina lilutverk,
því að réttur skilningur á því er ó-
lijákvæinilegl skilyrði þess, að sýn-
ing leikritsins geti tekizt yel. Með-
ferð Regínu á hlutverki jómfrú
Ragnlieiðar var snilldarleg. Var
livergi Jiægl að finna, að lienni mis-
tækist að túlka á rétlan liátt geð-
brigði og sálarstríð hinnar stoltu og
geðríku biskupsdótlur. Var leikur
hennar alls staðar eðlilegur og ó-
þvingaður.
Annað aðalhlutverk leiksins,
Brynjólf biskup, lék Jón Norðfjörð.
Kamban Jýsir Brynjólfi biskupi sem
óvenju miklum skapmanni. Virðing
og sómi hans og ættar lians situr í
fyrirrúmi fyrir öllu öðru, jafnvel
hamingju dóttur hans. Hann er
strangur kirkj'uJiöfðingi, gerir mikl-
ar kröfur til presta sinna og gengur
svo langt i þeim metnaði sínum, að
aldrei verði hægl að benda á neinar
misfellur lijá. sér, að hann.auðmýkir
dóttur sína með opinberum eiði og
kemur jafnvel til hugar að láta húð-
strýkja liana. Gerir Kamban skap-
ofsa Jjiskups slíkan, áð manni finiist
stundum fulllangt gengið. Mestur
vandi þessa Jilutverks er að samræma
á eðlilegan Jiátt liinn mikla skapofsa
biskupsins og þann virðuleika-
hrag, sem hinn hámenntaði kirliju-
höfðingi hlýtur að hafa hafl. Með-
ferð Jðns á þessu hlutverki er góð og
víða ágæt. Einkum nær hann vel
ýmaum geðbrigðum, þegar verið er
að flytja honum fréttirnar um hrös-
un dóttur hans. Ef til vill gerir hann
biskupinn á einstaka stað um of
.Regíno ÞófóQrdóttir-
ruddalegan, en þess gælir þó ekki
mikið. Gerfið mætti vera nokkuð
öðruvísi, en það mun vera samskon-
ar og notað var syðra.
Guðmundur Gunnarsson léli Daffa
Halldórsson, þennan ólánsmann, sem
ógæfan eltir á röndum. Hlutverk
þetta er að vísu ekki mjög stórt, en
mikils um vert, að það sé vel af
Jiendi leyst, vegna heiyarsvipsins á
leiknum. Á Guðmundur við ramraan
reip að draga að leiká á móti frú
Regínu. Leysir hann hlutverk sitt
mjög sómasamlega af hendi og sum-
staðar vel, einkum í viðtali sínu við
Helgu í Bræðratungu seint í leikn-
um, Er málrómur hans og framkorna
þar karlmannleg og ákveðin, en sum-
staðar í Jeiknum skortir nokkuð á
það. Verður að ætla Daða hafa ver-
ið bæði karlmannlegan og ákveðinn
í framgöngu, enda kemur það víða í
ljós í leikritinu. Leikur Guðmundar
er yfirleitt óþvingaður.
Freyja Antonsdóttir lék Margréti.
Halldórsdóttur, biskupsfrú. Er það
að ýmsu leyti hálfgert vandræðahlut-
verk, því að dálítið erfitt er að átta
sig á því, livernig biskupsfrúin á að
haga sér. Hún verður alveg að láta í
og skapmikla eiginmanni sínum, en
hinsvegar verður þó að álíta liana
hafa verið allmikla persónu og virðu-
lega í framgöngu, því að hún var af
göfugum ættum. Freyja segir margt
vel og eðlilega í leik sínum, en mætti
þó gera biskupsfrúna nokkuð ákveðn
ari^í hreyfingum og málfari.
Svava Jónsdóttir lék Helgu í
Brœðratungu, hina ríku og viljaföstu
höfðingskonu, sem ein.. þorir að
bjóða „hans lierradómi" byrginn.
Þótt frú Svava eigi ef til vill ekki
nægilegan myndugleik í þettá lilut-
verk, leysir Jiún það af hendi með
mestu prýði og er leikur hennar bæði
igeðþekkur og eðlilegur. Hún lætur
þó heldur um of bugast í einvíginu
við Brynjólf Liskiip, 'þvi að þar á
hún að fara me.ð sigur af hólmi.
Júlíus Oddsson lék Odd skóla-
iiieistara. Leikur hann víða vel, en
túlkar naumast alls staðar nægilega
vel í svipbrigðum og fasi göfug-
mennsku skóíaineistarans, sem lét
dómkirkjuprestinn fleka sig til ó-
gáffuverka í þeirri trú. að hann væri
að vinna gott verk.
Hólmgeir Páimason Jék séra Sig-
urð Torfason, dómkirkjuprest. Nær
liann víða vel Jævíslegum svip dóm-
kirkjuprestsins, er raddbrigði naum-
ast nógu góð stundiun.
Sigríður Schiöth lék Ingibjörgu
skólaþernu. Er það lítið hhitverk, en
mjög sæmilega af liendi leyst. Nokk-
uð skortir þó á lævísina i svip lienn-
ar, þegar hún er að brugga biskups-
dótturinni þau launráð, sem eyði-
lögðu líf hennar.
. Torfi prófastur Jónsson, var vel
Framh. á 7. síSu*
30 ára
leikaraafmæli.
-

Jón Norðfjörð á um þessar mund-
ir 30 ára leikaraafmæli. Hóf hann
leikferil sinn þann 20. jan. 1917, en
þá lék hann „púkann" í „Skugga-
Sveini". Síðan hefir hann leikið 66
hlutverk og má segja, að hann hafi
vaxið með hverju nýju hlutverki.
Stærstu hlutverk hans Jiafa verið
Tlieodor Fristedt í „Dúnunginn",
Kári í Fjalla-Eyvindi, Lénharður fó-
geti og nú síðast Brynjólfur biskup
í „Skálholt" eftir Kamban. Auk þess
liefir Jón leikið mörg önnur aðal-
hliitverk í leikritum.
En sagan er ekki nema hálfsögð,
þótt getið sé um hin fjölmörgu hlut-
verk, sem Jón Norðfjörð hefir leik-
ið, því að hann hefir einnig verið
mikilvirkur leikstjórhandi og hefir
sett á svið samtals 35 leikrit. Hefir
hann verið leikstjóri í 14 leikritum
fyrir Leikfélag Akureyrar. Síðustu
árin hefir hann sett á svið.mörg stór
leikrit, svo sera Nýársnóttina, Fjalla-
Eyvind, Gullna hliðið, Brimhljóð,
LénJiarð fógeta og Skálholt.
Mestan hluta þessa mikla starfs
síns hefir Jón Norðfjörð unnið í
þá^u Jeiklistariimar hér á Akureyri.
Hefir liann nær eingöngu leikið Ivér,
en í liitteðfyrra starfaði liann Iijá
Leikfélagi Hafnarfjarðar og stjórn-
aði þar sýningum á Kinnarhvols-
systrum. Eitt ár var liann erlendis
við leiknám í konunglega leikliúsinu
í Kaupmannahöfn, og telur hann sig
hafa Jiaft mikið gagn af því nárai.
líaS er ómetanlegt starf, sem Jón
Norðfjorð hefir Jagt fram til efling-
ar leikstarfseminni hér á Akureyri.
Haia þeir Ágúst Kvaran um langt
skeið verið styrkustu stoðir Leikfé-
lags Akureyrar og síðustu árin hefir
þungi leikstarfseminnar aðallega
hyílt á Jierðum Jóns. Þær ánægju-
stundir, sem liaim hefir veitt leikhús-'
gestura á Akureyri eru margar, og
raun'u þeir senda honum hlýjar þakk-
ark\eðjur. Hann hefir eins og aðrir
íslenzkir leikarar stundað listina
vegna listarinnar, en ekki í von urn
fjárhagslegan ávinning. Gerir það
liróður lians enn meiri. Verður saga
leiklistarinnar á Akureyri eigi skráð,
án þess að starfs Jóns Norðfjörð
verði þar rækilega getið.