Faxi - 01.01.1950, Blaðsíða 4

4
F A X I
Jón Tómasson:
Hrakningar og hrævoreldar
Hér verður sagt frá hraknings veðri 2.
marz 1920, en þá hrakti tvo báta úr Höfn-
um. Sögumaður minn er Magnús Gunn-
laugsson bóndi í Höfnum. Sjálíur var
hann formaður á öðrum hrakningsbátn-
um og segist muna þennan dag meðan
hann lifi, svo sem hann hefði skeð í gær.
En Magnús er minnugur og athugull og
vel skiljanlegt að slíkir tvísýnu dagar renni
honum ekki létt úr minni.
Hann er fæddur að Hraukbæjarkoti i
Kræklingahlíð í Eyjafirði árið 1873.
Þegar hann var 18 ára fluttist hann að
norðan og réðst sem vinnumaður til Magn-
úsar Guðmundssonar að Kirkjuvogi í Höfn
um. Hjá honum var hann í 10 ár, þrjú
sem vinnumaður og sjö ár lausamaður.
I þá daga urðu menn að greiða 50 kr. fyrir
lausamanns bréf, en réttindi þau gáfu
verkamönnum þess tíma mun frjálsari
hendur um athafnir og afkomumöguleika.
Magnús Gunnlaugsson gerðist brátt
bjargálna maður, enda ötull við sjósókn.
En hann stundaði sjó bæði frá Höfnum
stiginn dans á eftir, og gæti það þá orðið
til tekjuöflunar um leið.
Góðir keflvískir íþróttamenn, þetta sem
ég hefi nefnt hér að framan, þyrfti að
lagast. Vona ég að þið sjáið sóma ykkar í
því, að þurrka út öll met, sem skráð hafa
verið og byrja á nýjan leik á sumri kom-
anda. Skil ég þó undan þá árangra, sem
náðst hafa á vellinum í Reykjavík, sem
eru einu árangrarnir sem þið hafði leyfi
til að staðfesta sem Suðurnesjamet. Mér
finnst að almenningur ætti að sýna meiri
áhuga fyrir þessum málum og mæta á
vellinum, þegar keppni fer fram. Það er
gaman að sjá, hve mikill kraftur og lip-
urð er í hreyfingum þessara manna. Allir
vita líka, að í hraustum líkama býr hraust
sál, og það er það, sem okkar fámenna
þjóð þarf að eiga nóg af. Islenzkir íþrótta-
menn, sem farið hafa utan, hafa haldið
merki þjóðarinnar betur uppi en nokkrir
aðrir hefðu getað gert. Að endingu vil ég
beina þeirri ósk til ykkar allra, góðir Kefl-
víkingar, að þið sýnið íþróttamönnunum
hér heima meiri áhuga en verið hefur.
Keflavík 5. des. 1949.
Iþróttaunnandi.
og eins frá Austfjörðum. Hann var for-
maður á eigin báti hrakninga sjóferðina,
sem hann segir frá hér á eftir.
Vertíðina 1920 voru 9 skip gerð út frá
Höfnum.
Róstursöm tíð var fyrstu mánuði ársins
og brimasamt svo að ekki varð róið til
fiskjar. Um mánaðarmót febrúar—mars
gekk þó til betri tíðar. Morguninn 2.
marz var blæja logn. Formennirnir 9,
sem leiðir voru á landsetum og athafna-
leysi, voru árla á kreiki og stikuðu spor-
léttir milli manna sinna til að „kalla“, því
nú skyldi kljást við þann gula frammi í
leirnum, í fyrsta skipti þá vertíð.
Línan var beitt með hröðum höndum
og skipinu hrundið á flot, ýtt frá landi,
sjóferðabæn beðin og svo róið löngum ára-
togum út á sléttan, mána skyggðan haf-
flötinn.
Magnús var síðla tilbúinn. Hann horfði
á eftir kunningjum sínum og vinum á hin-
um skipunum fjarlægjast meir og meir.
A norður himininn sló ljósbleikum blæ
morgunroðans, en í suð-vestrinu var kol-
svartur bakki, engu líkari en geysistórum
kolabing. Að neðan féll bakkinn saman
við marbláa fjarlægð hafsaugans svo að
varla varð aðgreint haf frá himni. En
mjúkur fjólublár litur móðu frostnætur-
innar, fékk dimman bakka suðursins til
að „'harmonéra" vel við bjartan roða kom-
andi dags. Allt var svo kyrrt og fagurt í
litla sjávarþorpinu. Áratök skipanna átta
dóu út í fjarska. Hin óráðna vertíð var
hafin. —
Á skipi Magnúsar voru tíu menn, for-
maður, átta ræðarar og skiphaldsmaður
(frammí maður). Magnús lét beita 4
bjóð af línu, sem hvert var með 500 króka.
Eftir að hafa beitt og ýtt á flot sendi
Magnús einn sinna manna til Keflavíkur,
eftir síld til beitu, svo að skipshöfnin var
ekki nema níu manns í þessari sjóferð.
Þar af voru tveir synir Magnúsar, þeir Jón,
þá 15 ára og Kristján 16 ára. Þrir fulltíða
heimamenn voru hásetar, þeir Þórarinn
Tómasson í Kotvogi, Björn Björnsson,
Kotvogi og Guðjón Gunnlaugsson í
Tungu. Hinir þrír voru aðkomumenn,
sjómennsku óvanir.
Þegar skip Magnúsar var komið á flot,
var farið að kalda af suðri. Ekki voru þeir
komnir nema út á mitt sund þegar svo
óheppilega vildi til að einn óvaningurinn
braut ári sína. Og kulið fór vaxandi. Það
flögraði því að Magnúsi að snúa aftur,
en ekki mun honum hafa þótt það vask-
lega gerl, þar sem enn var bezta veður.
Hann hugðist því komast fram á fiski-
slóð og leggja eitthvað af línunni — svo
að óvaningarnir gætu séð aðferðir hinna
vönu sjómanna.
Þegar fram var komið var kominn stinn-
ings kaldi og lét Magnús ekki leggja nema
3 bjóð. Vindurinn fór nú ört vaxandi og
sá Magnús ekki annað vænna en að láta
byrja að draga eftir 15 mínútna legu.
Ekkert bar til tíðinda á meðan þeir drógu
fyrstu tvö bjóðin, annað en hvað vindur-
inn fór hraðvaxandi. Attin hafði snúist
frá suðri til austurs og blindbylur skollið
á. En þegár austanátt er hörð er sem land-
ið sé varið, það er ill mögulegt að ná því.
Þegar hér var komið lét Magnús skera
á línuna og setja upp segl, með það fyrir
augum að krusa til lands. Norður slagur
var tekinn og náð inn að Gálgum, en þeir
eru skammt innan við Stafnes. Var þá
rætt um að lenda á Stafnesi — en þá dúr-
aði svolítið og gaf það skipverjum von urn
að geta lent heima, svo að suðurslagur
var tekinn.
Ekkert höfðu þeir orðið varir ferða hinna
skipanna fyrr en á suður slagnum að þeir
sáu skip einnig á suður siglingu og þekktu
að þar fór skip Friðriks Gunnlaugssonar,
sem nú býr í Keflavík. Friðrik fór dýpra
og hvarf skip hans fljótt sjónum þeirra
inn í frosthörku og myrkur vetranbylsins.
Magnús sigldi til suðurs um það bil hálf-
tíma og var þá komið inn á smásævi, en
ekki sást til lands vega byls og sjóroks.
Allt hafði gcngið samkvæmt áætlun þar
til nú, að átti að venda til norðurslags.
Þegar skipið var komið upp í vindinn,
kom snöggur vindbylur, í klýfirinn, sem
reif útleggjarann lausan og þeyttist hann
langt út í sjó, og náðist ekki framar.
Eftir missi útleggjarans var ekki hægt
að venda á venjulegan hátt og það ráð því
tekið að „kúvenda“, en við það dreif skip-
ið mikið undan veðri og sjó. Nú hafði
skipið fengið á sig sjó sem braut tvær árar
til viðbótar og því ekki hægt að hugsa
sér að ná landi með því að berja (róa).
Eítir kúvendinguna var því siglt til norð-
urs og aftur réynt að ná Stafnesi. Siglt