Faxi - 01.06.1960, Blaðsíða 4

84
F A X I
JÓN DAN:
DRAUMUR I FELUM
Síðla kvölds, árið 1919, var barið að dyr-
um á bæ einum á Vatnsleysuströnd. Það
var farið að hausta, og þetta kvöld var
landsynningsgarri, sem þeytti grásvörtum
skýjabólstrum út yfir hafið. Vindurinn
gnauðaði við húshrófið og smaug inn um
rifur við ups og stafi. Milli tveggja roka
barði óboðinn gestur á ný.
Fimm drengir, á aldrinum fjögurra til
ellefu ára, sátu á bálkum beggja vegna í
baðstofunni. Þeir litu upp frá lestri og
dundi. Augnaráð þeirra leitaði konunnar,
sem sat á yzta rúminu með kjöltuna fulla
af sokkaplöggum. Hún leit aftur á elzta
drenginn, en hann lagði frá sér bók og
stóð upp. Hann var fölur yfirlitum með
rauðleitt, hrokkið hár, og í augum hans
hafði draumur falið sig. Framan af hafði
draumurinn búið um sig í opnu sjáaldri,
en nú hafði hann falið sig undir þungum
augnlokum, svo manni bauð aðeins grun
í návist hans. Og þó var hann þar örugg-
lega, eins og neisti, nógu öflugur til að
blossa upp við minnstu von.
Enn var drepið á dyr.
Drengurinn gekk fram baðstofuna en
horfði um leið á konuna. Hún brosti lítið
eitt, tók í svuntuna og hellti plöggunum
úr henni í rúmið til fóta. Þegar hún leit
við aftur var hrosið horfið. Bræðurnir
fjórir, sem sátu kyrrir, brostu ekki heldur.
Fyrir tæpu ári hafði annar gestur óboð-
inn hrundið upp hurð nálega á liverjum
bæ og merkt sér fleiri eða færri heima-
menn. Honum dvaldist ekki lengi, en
þegar hann fór var hann búinn að höggva
skarð í hverja fjölskyldu, stundum var
það unglingur, en oftast fólk á bezta aldri,
móðir eða faðir, stundum allt í senn. Og
enn var fólk að veslast upp eftir heim-
sókn hans, þó dauðinn bæri annað nafn.
A meðan konan og drengurinn gengu
til dyra, var barið í fjórða sinn. Drengur-
inn varð fljótari til að opna, en hvarf síðan
að hlið konunnar. Karlmaður stóð utan
gátta og kastaði kveðju á þau. Konan
anzaði og spurði hann erindi. Hann sagði:
Gæti konan lofað mér að vera í nótt?
Þau hleyptu honum inn, og hann lagði
undarlega tösku frá sér á gólfið og fór úr
skjólflíkum. Þá sagði konan:
Hver er maðurinn?
Jón Dan.
Ég heiti Finnur, sagði maðurinn, ég er
fiðlari. Sumir kalla mig Finn fiðlara. Aðr-
ir Fugla-Finn af því að ég get sungið og
kvakað eins og smáfugl á vori. Enn aðrir
Organ-Finn af því ég spila á orgel líka. Eg
er á leið til Keflavíkur, en hef verið í tvo
daga hjá vinum mínum í Hraununum.
Já, sagði konan, ég hef heyrt mannsins
getið. En af hverju leitar maðurinn skjóls
hér, þar sem ekkert er upp á að bjóða?
Maðurinn horfði í gaupnir sér stundar-
korn, það var eins og hann þyrði ekki að
svara. En svo svaraði hann:
Mér var sagt að hér væri nóg pláss fyrir
gest.
Ókennilegt hljóð, stuna, óp eða hlátur-
hiksti brauzt yfir varir konunnar.. En
drengirnir litu allir niður. Konan sagði:
Nóg pláss, já. Rúm er manninum falt,
og matarbiti, ef hann getur þegið það, sem
við lifum á. En það er ekki beysið. Mán-
uðum saman stendur nú bátur í naust, í
stað þess að færa okkur þyrskling. Það er
af því faðir þessara einstæðinga er nú
merktur þeim, sem hér liefur eytt bæi.
Hún þagnaði, tók yngsta drenginn við
hönd og fór fram í eldhús. En drengurinn
undi ekki frammi heldur kom inn fyrir
og stóð við dyrustafinn. Konan var ein í
eldhúsinu. Það var kalt þar. Hún sveipaði
hyrnunni fastar að sér og lyfti tjaldinu
snöggvast frá glugganum til að horfa út.
1 skýjarofi kom tunglið í ljós og kastaði
birtu yfir bát á hvolfi á sjávarbakka. Það
setti að henni ugg. Hún sleppti glugga-
tjaldinu og fór að finna mat handa fiðlar-
anum.
Þegar hún kom inn með matinn, var
fiðlarinn búinn að koma sér fyrir. Hann
hafði tínt eitt og annað dót upp úr poka
sínurn, og gljáandi, nakin fiðla lá við hlið
hans. Drengirnir voru komnir til hans og
virtu fyrir sér. djásnin, sem hann sýndi
þeim.
Hvernig er ástandið í Reykjavík? spurði
konan um leið og hún lagði mat á borðið.
Allt er að hækka, sagði maðurinn, dýr-
tíðin er svo mikil, að það er að verða
ólifandi.
Það er slæmt, sagði konan, en skyldu nú
fleiri farast úr dýrtíðinni en úr spönsku
veikinni ?
Maðurinn svaraði ekki. Þá sagði konan:
Þetta er slátur úr dilkunum okkar, sem
ég býð manninum. Nágrannarnir smöluðu
fénu og réttuðu og slátruðu og færðu mér
svið og blóð til þess ég gæti haldið lífi í
drengjunum fimm. Og hér er ég með
salta grásleppu, ef maðurinn vill. Ekki
vitjaði faðir drcngjanna um grásleppunet
í vor á kænunni sinni, hann sem er þó
beztur formaður og hefur róið bæði norð-
anlands og af Suðurnesjum víða. Nei, ekki
reri hann til að færa sonum sínum björg,
heldur veslaðist upp hér í baðstofunni þar
til nú að þeir fóru með hann inneftir. En
nágranninn færði okkur grásleppu, sem
drengirnir söltuðu og þurrkuðu, og okkur
þykir það góð fæða með nýjum kartöflum.
A meðan konan talaði, hafði fiðlarinn,
sem ekki virtist hlusta, tekið upp fána úr
pússi sínu, og hampaði honum. Elzti
drengurinn starði á fánann. Hann var
skítugur og snjáður og litirnir daufir.
Þetta flagg er helgur gripur, sagði fiðlar-
inn, það var alþingismaður, sem gaf mér
það fyrir tæpu ári, á fullveldisdaginn. Þá
var flaggað á hverri stöng í Reykjavík.
Það var dýrleg stund.
Dýrleg stund? sagði konan. Kannski
það. Var ekki dauður maður i hverju húsi
í Reykjavík? Og hér dó móðir frá fimm
sonum. Það var ekki dýrleg stund.
Ég hef notað þetta flagg á skemmtun-
um, sagði fiðlarinn, það er gott flagg.
Hann horfði á elzta drenginn.