Faxi - 01.01.1982, Page 2

Afmælisfagnaður
Ræða flutt í 50 ára afmælishófi Slysavarnadeildar-
innar Þorbjörns í Grindavík, 4. desember 1981, af
Tómasi Þorvaldssyni, formanni. - Afmælisdagur
slysavarnadeildarinnar var 2. nóvember 1980.
Viö vitum öll af hvaða tilefni
viö erum saman komin hér í
kvöld. Ég býð alla gamla og nýja
Grindvíkinga velkomna, og í
þeirra nafni býö ég alla gesti
okkar hjartanlega velkomna,
bæði þá sem koma úr nærliggj-
andi byggðarlögum og aðra.
Tómas Þorvaldsson, form. slysa-
varnad. Þorbjörns, flytur erindi um
50 ára starf sveitarinnar
Serstaklega býð ég velkominn
varaforseta Slysavarbafélags ís-
lands, Harald Henrýsson, og
konu hans Elísabetu Kristins-
dóttur, Hannes Hafstein, fram-
kvæmdastjóra Slysavarnafélags
íslands, og konu hans Sigrúnu
Stefánsdóttur, og fulltrúa Suð-
vesturlands í stjórn Slysavarna-
félags íslands, Jón Þórisson, og
Halldóru konu hans. Forystu-
menn og -konur í slysavarna-
málum eftirtalinna byggðar-
laga býö ég einnig hjartanlega
velkomin: Frá Sandgerði, Garöi,
Keflavík, Höfnum, Hafnarfirði,
Kópavogi, Fteykjavík, Seltjarnar-
nesi, Mosfellshreppi og Kjalar-
nesi. Ég vonaað viö munumeiga
hér notalega stund saman í
kvöld.
Á tímamótum sem þessum er
eðlilegt að við veltum því fyrir
okkur, hvaða tildrög urðu að
stofnun Slysavarnafélags ís-
lands og hvað veldur því, að svo
giftusamlega skuli hafa tekist til í
störfum þess. Ég fyrir mitt leyti
hef alltaf sett það í samband við
hina hörðu lífsbaráttu, sem
íslenska þjóðin hefur þurft að
heyja fyrir tilveru sinni og af-
komu. Þessi barátta mótast af
FAXI-2
því, hvar landið er á hnettinum.
Sumur eru stutt og oftast köld,
og vetur langir, kaldir og óblíðir.
Flestum er vel kunnugt um
hörmuleg sjóslys hér við land
gengum aldirnar. Litlar, opnar
og iila búnar fleytur voru oft
auðveld bráð stórviðranna.
Stundum lá við að heil byggðar-
lög legðust i eyði vegna þess, að
flestar fyrirvinnur heimilanna
fórust á einni vertíð eða í einu og
sama óveðrinu.
Þó að skipin stækkuðu með
tilkomu skútualdarog síöarmeð
vélbátum og togurum, þá tók
ekki fyrir hörmuleg sjóslys.
Fjöldi manns fylgdist með þvl úr ■
landL, hvernig skipshöfnin á
kútter Ingvari barðist fyrir lífi
sínu í innsiglingunni til Reykja-
vikur ’og enga hjálp var hægt aö
veita. Svo sem kunnugt er, fór-
ust allir skipverjar. Þetta atvik
mun hafa átt drjúgan þátt í því að
hrinda í framkvæmd skipulögð-
um slysavörnum hér á landi.
Mörg önnur sjóslys mætti hér
nefna frá byrjun þessarar aldar,
en það verður ekki gert að sinni.
[ tímanna rás hafa margir
góðir og gegnir (slendingar velt
því fyrir sér, hvernig við mætti
bregðast, þegar skipsströnd
verða eða önnur óhöpp á sjó.
Einn er sá maður, sem ekki er
hægt annað en að minnast á í
þessu sambandi, en það er séra
Oddur V. Gíslason, sem þjónaði
Staðarprestakalli hér í Grindavík
á síðari hluta 19. aldar til ársins
1894. Hann var upphafsmaður
að ýmsu í slysavarnamálum hér
á landi og var ótrauður í baráttu
sinni í þeim efnum. Sjálfur reri
hann til fiskjar og þekkti því vel
til sjómennsku. Hann lagði
mikinn tíma og fé á þeirra tíma
mælikvarða í það að ferðast um
sjávarþorpin og fræða sjómenn
um allt það sem betur mætti fara
og gæti komið í veg fyrir óhöpp.
Eitt af mörgu sem hann var upp-
hafsmaður að og er enn í notkun
um borð í fiskiskipum, eru svo-
kallaðir bárufleygar.
Máli sínu til stuðningsgaf séra
Oddur út blað, er hann nefndi
Sæbjörgu. í það blað reit hann
greinar til fróðleiks og upplýs-
inga fyrir sjófarendur og setti
fram varnaðarorð af miklum eld-
móöi. Þá mun séra Oddureinnig
hafa verið hvatamaður að stofn-
un Bjargráðasjóðs íslands.
Boðskapur séra Odds festi
rætur hér í Grindavík og menn
bundust samtökum um stofnun
slysa- og sjúkrasjóðs árið 1898.
Var hann staðfestur af sýslu-
manni. Undir stofnskrána rita
nöfn sín Sigurþór Ólafsson, síð-
ar bóndi að Kollabæ í Fljótshlíð,
en hann kvæntist konu héðan úr
Grindavík, Sigríði Tómasdóttur,
Guðjón Ólafsson, að ég hygg
bróðir Sigurþórs, og Einar G.
Einarsson í Garðhúsum, sem
óþarfi er að kynna fyrir Grind-
víkingum.
Hér í Grindavík hefur hugur
fólks ætíð snúist mikið um
sjóinn og þá einnig um þau
válegu sjóslys, sem hér hafa
orðið, ekki síst þau slys, þarsem
svo til ekkert var hægt að aðhaf-
ast til hjálpar. Það var því ekki
talað fyrir daufum eyrum þegar
farið var að huga að stofnun
slysavarnadeildar í Grindavík.
gjaldkeri og Guðmundur Kristj-
ánsson ritari.
Það þykir hlýða við slík
tækifæri að rifja upp það helsta
úr sögu deildarinnar, og mun ég
nú stikia á stóru í því sambandi.
Fljótlega reyndi á hina nýju
slysavarnadeild. Hinn 24. marz
1931 strandaði franski togarinn
Cap Fagnet á Hraunsfjöru með
38 manna áhöfn. Forystumenn
deildarinnar brugðu skjótt við
og nægur mannafli fylgdi þeim á
strandstað. Haldið var af stað
með þau björgunartæki, sem
búið var að koma fyrir í Grinda-
vík, svokölluðfluglínutæki, og er
ekki að orölengja það að giftu-
samlega tókst að bjarga öllum
skipverjum á.tiltölulega skömm-
um tíma þrátt fyrir erfiðar að-
stæður. Þetta var sögulegur at-
Nuveranai sijorn SVD. Þorbjörns. F.v.: Guömundur Kristjánsson ritari, Arni
G. Magnússon gjaldkeri, iatmælishófinuvarhannsæmdurþjónustumerkinu
úr gulli, fyrir langa og góöa þjónustu og félagsstart og geröur aö heiöursfé-
laga, og Tómas Þorvaldsson, formaöur, en hann haföi áöur hlotiö gullmerklö
og geröur aö heiöursfélaga.
Fiskifélag (slands réð Jón E.
Bergsveinsson í sína þjónustu til
þess að ferðast um landi sem
erindreki í þágu slysavarna. Jón
vann mikið og óeigingjarntstarf,
sem aldrei verður fullþakkað.
Árangur af starfi hans var
stofnun Slysavarnafélags ís-
lands árið 1928.
Á einni af ferðum slnum kom
Jón Bergsveinsson til Grinda-
víkur. Það var 2. nóvember 1930.
Boðað var til stofnfundar
Slysavarnadeildarinnar Þor-
björns. Á fundinn komu 56
karlar og konur og gerðust þau
öll stofnfélagar.
Fyrsti formaður slysavarna-
deildarinnar var kjörinn Einar
Einarsson í Krosshúsum, og var
það í 3 ár. Ritari var Ingimundur
Guðmundsson í Hraunteigi og
gjaldkeri Eiríkur Tómasson á
Járngerðarstöðum. Aðrir sem
verið hafa formenn deildarinnar
eru: Eiríkur Tómasson I 8 ár,
Marel Eiríksson í 3 ár, Sigurður
Þorleifsson í 25 ár, Eiríkur Alex-
andersson í 7 ár og Tómas Þor-
valdsson í 5 ár. Með honum eru
stjórn Árni G. Magnússon
^SKCl^
burður. Fyrsta björgun manna
úr sjávarháska hér við land með
fluglínutækjum.
Arið 1933 strandaði Skúli
fógeti frá Reykjavík skammt frá
Ræningjaskeri austan við Stað-
arberg. Strandið bar að með
lágum sjó í veltubrimi, roki og
byl. Við hin erfiðustu skilyrði
tókst slysavarnadeildarmönn-
um að bjarga 24 af áhöfn
skipsins, en 13 drukknuðu.
Verður báðum þessum strönd-
um gerð betri skil hér síðar í
kvöld.
Hinn 6. september 1936
strandaði línuveiðarinn
Trocadero frá Grimsby við
Hestaklett á Járngerðarstaða-
fjöru með 14 mannaáhöfn. Skip-
ið strandaði alllangt frá landi.
Útfiri er þarna mikið, miklarflúð-
ir, sem brýtur nær alltaf á, jafn-
vel í sæmilegu veðri. Öllum skip-
verjum var bjargað.
Nú varð nokkurt hlé á skips-
ströndum viö Grindavík og starf-
semi deildarinnar var í nokkurri
lægð. Ætíð var þess þó gætt að
hafa tækjabúnað í lagi, ef á þyrfti
að halda. Merkinu var haldið á