Útvarpsblaðið - 23.02.1951, Blaðsíða 12
lausavísur tíðkuðust þegar í fornum grískum
og rómverskum skáldskap og sum skáld urðu
miklir meistarar í þessum kveðskap, bæði
í því að beita honnm til háðs og ádeilu og
frásagna um daginn og veginn. Slíkur latínu-
kveðskapur tíðkaðist lengi fram eftir öldum,
t. d. orti Holberg margt af þessu tagi, og
það gerðu einnig ýmsir íslenzkir lærdóms-
menn. Þetta v'ar tvíhenda, distikon, áþekk
afliendingu hjá okkur, upphaflega stuttar
áletranir eða ristur, seinna þekktar undir
nafninu „epigram“ og voru þeir Simonides
hjá Grikkjum og seinna Martial hjá Róm-
verjum þekktustu skáld þessarar vísnagerð-
a!r. Hallgrímur Pétursson orkti og þýddi
lausavísur í þessa átt og rímaði þær, t. d.:
Óld óðum spillist,
uggleysinu dárlega fyllist,
glæpavegurinn gyllist,
girnd holdsins margur aðhyllist.
Seinna orkti Bjarni Thorarensen einnig í
þessum dúr og einkum Steingrímur Thor-
steinsson, en margar lausavísur hans eru
merkilegar af því að þar mætast klassisk og
íslenzk áhrif og áhrif frá Goethe og Schiller,
en eftir þá eru til stór söfn lausavísna. Ég
ætla að taka tvö dæmi eftir Steingrím til að
sýna muninn á þessum erlendu og íslenzku
lausavísum og formi þeirra:
Leikhvöld
Menntaskól-
ans 1951:
Kristján þjónn
Benidikt Árna
son í sjónleikn
um „Við kerta
ljós“ eftir Sig
fried Geyer.
(Ljósm. G.
Þórðarson.)
Lausavísur orktar í svipuðu skyni og að
sínu leyti í svipuðum anda, en ólíkum stíl,
hafa líka tíðkast öldum saman austur í Jap-
an og verið mjög útbreidd íþrótt og kvað
svo vera enn. Einnig hafa Arabar tíðkað
slíka vísnagerð á sína vísu, m. a. hestavísur.
I okkar þjóðlífi og bókmenntum má rekja
lausavísnagerðina aftur í ramma forneskju,
í ýmsum myndum. Sturlunguvísan:
Loftur er í Eyfum
bítur lunda bein,
Sæmundur er á heiðum
og etur sölin ein.
Hfarta mitt stælist við stríð,
þó stenst á hvað vinnst og hvað tapast
það, sem mitt þrek hefur grætt,
það hefur viðkvæmnin misst.
Orður og titlar úrelt þing,
eins og dæmin sanna,
notast oft sem uppfylling
í eyður verðleikanna.
er gamalt dæmi um einfalda lausavísu, að
ekki séu nefndar allar þær dróttkveðnu vís-
ur, sem í sögunum geymast. Seinna komu
svo nýir hættir, einkum ferskeyttir, og urðu
algengastir, og hefur verið kveðið margt
lof um ferskeytluna og verðskuldað.
Ég vona að lausavísnaþátturinn geti orð-
ið góð skemmtun og auk þess þjónað góðu
málefni, því, að efla gamla og merka kveð-
skapargrein og skilning á henni.
12
ÚTVARPSBLAÐIÐ