Morgunblaðið - 29.12.2008, Blaðsíða 27

Umræðan 27
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. DESEMBER 2008
Morgunblaðinu hefur borist mikill fjöldi greina og pistla frá lesendum um ástandið í efnahagsmálum landsins.
Margir höfundar lýsa áhyggjum sínum af þróun mála og margir gera tillögur um leiðir út úr efnahagsvanda þjóð-
arinnar. Morgunblaðið leggur áherslu á að gera þessum umræðum góð skil í blaðinu á næstunni.
Skoðanir fólksins
AÐ MÍNU mati er ekki um neina
aðra færa leið að ræða – heldur en þá
leið að Alþingi setji sérstök „neyð-
arlög“.
Eitt það fyrsta sem gera þarf með
slíkum lögum er að ákveða gengi krón-
unnar, og festa gengið 100 krónur á
móti dal.
Hámark útlánsvaxta verði sett við
sjö (7) prósent. Þetta gildi jafnt fyrir öll
eldri lán, sem verði breytt með þessum hætti, sem og fyrir
ný lán.
Innlánsvextir verði einnig lækkaðir, undir 7 prósentin.
Allar vísitölubindingar – á lánum sem launum – verði
jafnframt afnumdar með þessum nýju lögum.
Öll laun í landinu verði lækkuð um 20 prósent. Öll eft-
irlaun, styrkir, námslán og fleira verði einnig lækkað um
20%
Allar verðhækkanir verði bannaðar.
Skattar verði lækkaðir – söluskattarnir lækkaðir um
fimmtung og útgjaldaliðir fjárlaganna verði lækkaðir um
20%, með lokun stofnana, sendiráða og skóla.
Í mínum huga er enginn vafi að ríkissjóður verður að
taka á sig allar þessar skuldir í sambandi við hrun bank-
anna – líka allar þær skuldir sem áhöld eru um hvort okk-
ur beri að ábyrgjast eður ei.
Heiður okkar meðal þjóðanna er að veði. Við höfum
ekkert val – við verðum að taka á okkur allar þessar
skuldbindingar – hvort sem okkur líkar betur eða verr.
Framleiðsla verði aukin
Þá verður að gera sérstakt stórátak til þess að auka
framleiðslu í landinu, og það fyrsta sem kemur upp í hug-
ann er nýting auðlinda hafsins. Sú auðlind hefur ekki ver-
ið nýtt sem skyldi undanfarin ár. Þessa auðlind verður að
nýta að fullu.
Sett verði sérstök neyðarlög sem heimili útgerð-
armönnum færa- og línubáta að fiska 180 veiðidaga ár
hvert, hvar sem er í kringum landið, nema á viðkvæmum
hrygningarsvæðum. Veiða má hvaða fisktegund sem er,
og koma skal með allan afla að landi og menn geta selt
aflann hverjum sem er, eða verkað sjálfir.
Allir þeir bátar sem veiða samkvæmt þessum nýju
neyðarlögum verði alveg utan við kvótakerfið, og allur afli
þessara sömu báta – afli sem er ótakmarkaður – er einnig
utan við kvótakerfið.
En kvótakerfið sem slíkt haldi sér að öðru leyti óbreytt.
Nú kann einhver að spyrja hvort ekki sé hætta á ofveiði
með þessum hætti. Svar mitt við því er mjög einfalt. –
Þjóðin er í skelfilegum þrengingum, og það verður að
beita öllum ráðum til þess að auka tekjurnar og gjaldeyr-
isforðann. Því er óhjákvæmilegt að beita þessum nýju
neyðarlögum, og ef hugsanlega verður gengið eitthvað
nær fiskistofnunum þá það, þá er bara að taka því.
Og hvaða gagn er af fiski, syndandi einhvers staðar úti í
reginhafi ef ríkissjóðurinn verður gjaldþrota?
Fiskurinn í hafinu á íslensku hafsvæði er fyrir Íslend-
inga að nýta á hvern þann hátt sem landsmönnum hentar
og það kemur öðrum þjóðum ekkert við – allra síst þeim
þjóðum, sem í krafti stærðar- og aflsmunar eru að reyna
að kollvarpa þjóðinni.
Með því að allir leggist á árarnar af öllum mætti tekur
það þjóðina fjögur ár að komast út úr þessu efnahagslega
ölduróti sem hún er nú að velkjast í – og komast út á lygn-
ari sjó. Eftir það má endurskoða fiskveiðimálin – en fyrr
ekki.
Og það góða í þessari stöðu fyrir þjóðarbúið er það – að
í rauninni er allt tilbúið til þess að byrja á þessum línu- og
færaveiðum, og það strax í dag – nægur fiskur er í hafinu,
hafnarsvæðin standa tilbúin með frystihúsin, verkstæðin
og geymslurnar til reiðu, og bátarnir liggja í höfnunum,
einnig tilbúnir með öllum veiðarfærum, færavindum og
öllum öðrum búnaði.
Þessi staða er gulls ígildi til gjaldeyrisaukningar. Það
eina sem vantar er að gefa sjómönnunum frelsi til fisk-
veiða, með þessum nýju neyðarlögum.
Með þessu móti væri íslenska sjálfstæða sjómanninum
gert kleift að leggja sitt af mörkum, enn á ný, til end-
urreisnar og uppbyggingar efnahags landsins. Enda er
það vafalaust flestum vel ljóst að frelsi til þess að fram-
leiða vöru er undirstaða allrar velmegunar. Og stór-
auknar tekjur í sjávarbyggðunum gera það jafnframt að
verkum að allar mótvægisaðgerðir eru þar með óþarfar,
og útgjöld ríkissjóðs myndu lækka að sama skapi. Skatta-
tekjur ríkissjóðs mundu aftur á móti aukast, með aukinni
veiði og framleiðslu fiskafurða.
Í mínum huga er það engin spurning að þessi neyðarlög
verður að setja. Þetta er beinlínis orðið lífsspursmál fyrir
þjóðina. Það er ekkert undanfæri, þjóðin sem slík verður
að taka á sig skellinn af gjaldþroti bankanna. Ekki dugar
að deila um hvort eða hverjum sé um að kenna að banka-
kerfið hrundi. Það eru mál fyrir dómstólana og Hæstarétt
að fjalla um, í fyllingu tímans.
En þess í stað verða menn að horfa með bjartsýni fram
á veginn, og leysa málin af skynsemi. Þá mun ekki standa
á því að hver einasti maður í landinu muni leggjast á ár-
arnar af öllum mætti – allir sem einn – til þess að koma
þjóðinni í gegnum þennan brimskafl efnahagsöngþveitis
sem þjóðin er nú að velkjast í.
Að lokum bið ég til Guðs, að þjóðin beri gæfu til þess að
komast í gegnum þetta efnahagslega öldurót, út á lygnari
sjó.
Örlagastund – íslenskrar þjóðar
Tryggvi Helgason flugmaður.
FYRIR nokkrum áratugum var mikið talað og
skrifað um sjö dauðasyndir mannkynsins í fjöl-
miðlum og leiðbeinendur um lausnir fluttu mál sitt
af mikilli rökfimi.
Leiðarkortum bar þó ekki saman, hvort sem var
til vinstri eða hægri, og svo fór að flestir menn
höfnuðu allsherjarkenningum kaldastríðstímans
og hinni heimspekilegu rökfimi og einskorðuðu sig
við kröfur um lýðréttindi, yfirlýsingu um að hver
og einn hefði rétt á bærilegu lífi, hver svo sem veg-
ferð mannkyns væri í bráð eða lengd. Spurning-
unni um hversu mikil eigingirnin mætti vera var að
vísu ósvarað, svo að heil brú væri í, en í staðinn var
innleiddur nýr boðskapur, um að líf við mótsagnir
væri líka líf og ekki lakara en hvað annað. Lýðræði
fæli hvort sem er alltaf í sér þá þverstæðu að tak-
marka frelsið sem það telst þó byggjast á. Í ljósi
þess, að alltaf hlyti að verða álitamál, hvar skyldi
draga línuna, gerðu athafnamenn sér að reglu, að
hver maður mætti reyna af alefli að hafa sitt fram
um eigin hagsmuni, hverjir sem væru, en á hinn
bóginn mætti stjórnvald beita sér af þrautseigju
og hugkvæmni við að veita þessum sama manni að-
hald og eftirlit, svo að ekki kæmi niður á hags-
munamálum almennings. Í stað siðferðis trúar-
bragða og mannúðarheimspeki var með þessari
frjálshyggju gert ráð fyrir löggjöf sem virkjaði
einstaklingsframtak til almenningsheilla. Annars
vegar var hugkvæmni einstaklings, sköpunargleði
og óréttlætt markmið, hins vegar stjórnmál lög-
gjafa sem stýrðist af samskonar eigingirni. En í
það sinnið væri stefnan hóps sem kosið hefði að
vinna saman að markmiðum hvers og eins.
Frjálshyggjan
Frjálshyggjan hentar vel fólki sem valið hefur
að sinna fremur tilfinningum sínum en því sem
vekur þær tilfinningar. Hún er óhjákvæmilegur
fylgifiskur lýðræðis hvar í landi sem er.
Það þarf kænlega úthugsaða
löggjöf, byggða á aldalangri
umræðu um grundvallarhugtök
um einkarétt og frelsi, til að
veita aðhald mönnum sem gefið
hefur verið ótakmarkað svig-
rúm til að sinna einkaþörfum
sínum. Í stórum hópi hljóta
nokkrir að skera sig úr og finna
sér leiðir sem aðeins raunsæ
löggjöf getur hófstillt, svo að ekki gangi um of á
hagsmuni þessa sama hóps. Bretar hafa komist
lengst í þessu. Bresk heimspekihefð með tilvísun á
„heilbrigða skynsemi“ er undirstaða lýðræðis vest-
an hafs og austan. En hugsunarhefð okkar Íslend-
inga er líkari því að vera komin frá álfum en mönn-
um, svo mjög sem hún hefur mótast af lífskjörum
þjóðarinnar. Þegar nú við höfum gert frjálshyggju
að þjóðarvitund okkar Íslendinga, ekki bara lagt
undir hana fjármálin heldur líka til dæmis bók-
menntirnar, þá blasa gömul sannindi við, sem gilda
að minnsta kosti um kristilega menningu eins og
okkar Íslendinga: Allsherjarfrelsi einstaklingsins
stenst þá aðeins, að hann virði kristilegt siðferði,
sem hann hættir að gera, þegar hann sér ekki
lengur fyrir því nein rök. Hömlulaus græðgi tekur
þá líklega við og fer með allt til helvítis.
Eign
Það mátti sjá glötunina í ásjónu hvers manns
sem talaði fyrir einkavæðingu í fjölmiðlum þjóð-
arinnar hér um árið. Aðalumræðuefnið hefði átt að
vera en varð aldrei heimspekileg merking orðsins
„eign“. Það er mikill munur á því að eiga flíkur ut-
an á sig, bíl, fyrirtæki, alþingishúsið, Esjuna, land-
ið, miðin. Tímabundið vald lýðkjörinna fulltrúa á
Alþingi Íslendinga gefur hvorki þingmönnum né
kjósendum sérstaklega eignarrétt yfir þjóð-
areignum. Þjóð er óræð stærð með tilvísun á jafnt
lifendur sem látna og ófædda sem henni teljast til-
heyra. Einkavæðingin var því róttækari en svo að
geti með réttu talist annað en hallarbylting.
Með einkavæðingu bankanna var gerð hægri
bylting í íslenska þjóðfélaginu. Kjósendur gerðu
við það tækifæri, ásamt fulltrúum sínum á þingi og
í ráðherrastólum, þjóðmenninguna íslensku að
þjóðfélagslegu viðhengi. Breyttu þar með draum-
um og væntingum kynslóðanna í hugsýkisóra sem
nú er á alþjóðavitorði að eru orðnir að hversdags-
lífi sérhvers Íslendings. Hvað varð af barna-
skólalærdómi þeirra manna sem gerðu þjóð-
areignir að gróðakvörnum kaupsýslumanna með
sölu banka og síma? Við vissum það hin sem á
blekkingaleikinn horfðum, að þjóðin hafði gengist
undir Noregskonung 1262, helst fyrir það að engin
þjóðarvitund hafði þá vaknað með henni og afsalið
því smámunir einir fyrir hinn sundraða hóp sem
frá greinir í Sturlungu, þetta eignaframsal fór
fram fyrir mörgum öldum. Við þekkjum öll afleið-
ingarnar.
Hvað þarf að gera?
Endurheimta þjóðarvitundina.
Setja á námskrá allra skóla tengsl íslensks nú-
tímalýðræðis og hinnar evrópsku lýðræðishefðar,
ef ekki er þar fyrir.
Samþykkja lög sem komi í veg fyrir að hægt
verði að notfæra sér jafn auðveldlega og áður
auðgunarleiðir sem blasað hafa við allra augum
undanfarin ár og verið löglegar, þótt siðlausar
væru.
Ógilda allt framsal á þjóðarverðmætum, svo sem
fiskveiðiheimildum og ríkisfyrirtækjum.
Í stystu máli sagt: Það þarf að framkvæma
vinstri hallarbyltingu eftir alþingiskostningar í
vor.
Hallarbylting
D: Heyrðu,
þeir eru bara
búnir að stein-
gleyma þessu.
G: Jebb, ég
sagði þér það.
Bara örfáir
hippar eftir sem
sitja nú og
prjóna í frost-
inu.
Þegar fjárhagserfiðleikar Ís-
lands urðu sem mestir æstist
landinn allur upp og ákvað að
mótmæla. Ég varð einnig mjög
fúll yfir þessu öllu saman og ætl-
aði heldur betur að fara á Aust-
urvöll og láta í mér heyra. Þegar
ég spurði vinkonu mína hvort hún
ætlaði ekki örugglega líka að mót-
mæla upplýsti hún mig um að hún
væri einfaldlega ekki nógu reið til
þess að fara þarna niður eftir í
kuldanum. Hún myndi sjá til þeg-
ar hún hefði hugmynd um það
hver hefði breytt heimili hennar í
illa innréttaðan gám fullan af
dósamat. Þessi speki hennar hafði
greinilega einhver áhrif á mig þar
sem ekkert varð úr neinu þegar að
deginum kom og ákvað ég að sofa
út og skella mér næsta laugardag.
Þá gæti ekki munað svo mikið um
einn einstakling, tölurnar verða
ekki fyrir neðan tuginn í það
minnsta í fréttunum hugsaði ég og
hélt áfram að sofa.
Þegar ég horfði á fréttirnar um
kvöldið sá ég ekki eftir svefninum.
Mótmælin virkuðu vægast sagt
tilgerðarleg. Þegar fólk var spurt
af hverju það væri þarna var eins
og það væri ekki alveg visst. Það
kom krísa og nú þyrftum við á
breytingum að halda.
Ég fór að ímynda mér hverju ég
myndi svara ef fréttamaður myndi
spyrja mig af hverju ég væri
þarna. Ég gæti svarað: Bara….
burt með Davíð. En ef hann myndi
spyrja mig af hverju þá yrði fátt
um vitsmunaleg svör. Þá fór ég að
velta því fyrir mér að segja að ég
vildi bara standa vörð um lýðræð-
ið með þessum hætti, en komst
seinna meir að því að með því að
koma Geir frá völdum væri ég í
rauninni ekki að gera neitt sem
tengdist því að standa vörð um
lýðræði. Ég væri að reyna að fá
mann frá völdum og hefði í raun-
inni ekki hugmynd um af hverju.
Út frá þessu fór ég að hallast að
því að kannski væri einfaldlega
best fyrir landið að hafa óbreytta
stjórn. Ég horfði á Sjálfstætt fólk
og sá hversu fínn hann Geir er.
Upp úr þessu komst maður að því
að mikið af „Saving Iceland“ mót-
mælendunum væri framarlega í
víglínunni og að lögfræðineminn
þyrfti að skrifa orð með stórum
stöfum í ræðu sinni til þess að
minna sig á að tala hátt og sýna
þar með hversu reið hún væri.
Einnig taldi ég að Helgi Hóseas-
son hefði sýnt okkur að fátt kæmi
út úr friðsamlegum mótmælum og
„Saving Iceland“ hefði gert hið
sama með þeim róttækari.
Ég ákvað það nokkurn veginn
að þetta væri vitleysa og lét þar af
leiðandi ýmis ummæli sem Davíð
lét hafa eftir sér í fjölmiðlum sem
vind um eyru þjóta. Krónan væri
á uppleið og sérstök rannsókn-
arnefnd væri kominn á laggirnar
til að rannsaka hverjir væru sekir
og hverjir saklausir. Ég passaði
mig samt hins vegar á því að vera
ekki með fordóma gagnvart mót-
mælendunum og hlustaði á þeirra
skoðun með opnum hug. Hins veg-
ar var ástæðan fyrir mótmælum
þeirra oftast tvísýn og jaðraði
jafnvel við samsæri.
Það var hinsvegar ekki fyrr en
rétt áður en ég ákvað að skrifa
þennan pistil sem mér snerist
hugur. Ég var nýbúinn að horfa á
kvikmyndina „Frost/Nixon“ og út
frá pælingum um þá mynd spurði
ég sjálfan mig: Hvað ef Geir er
ekki með hagsmuni þjóðarinnar í
fyrirrúmi? Hvað ef hann er ekki
þessi mikla þjóðernishetja, sem
sumir álíta hann vera? Sem neitar
að fara frá völdum aðeins út af því
að það þjóni ekki hagsmunum
þjóðarinnar í augnablikinu. Hann
lætur ekki múginn stjórna landinu
sem einkennist af ringulreið og
tilgerðarlátum. Hvað ef hann er í
raun að sjá til þess að hann verði
enn við völd meðan rannsóknin
gengur yfir? Það eru til spilltir
stjórnmálamenn annars staðar í
heiminum, af hverju ekki hérna á
Íslandi líka?
Frá þessum pælingum fór ég að
rifja upp atburði í kringum Davíð
Oddsson. Myndi Geir leyfa hinum
tveim bankastjórunum að haga
sér eins? Eða er Davíð einfaldlega
með eitthvað á Geir, sem leyfir
Davíð að flengja sig í beinni út-
sendingu?
Ég viðurkenni fúslega að ég
veit það hreinlega ekki, þótt ým-
islegt komi til greina. Ég við-
urkenni það einnig fúslega að ég
hef ekki hugmynd um hvað á að
gera til að bæta ástandið í land-
inu. En eitt veit ég. Og það er að
ég treysti honum Geir ekki til að
sjá um þetta verk, og mun það
verða það sem ég segi frétta-
manninum næsta laugardag á
Austurvelli.
Núna vona ég að allir Íslend-
ingar komi saman og sýni Geir að
við treystum honum ekki. Þegar
það er komið á hreint, þá fyrst
getum við sagst vera að berjast
fyrir lýðræðið.
Af hverju að mótmæla?
Guðmundur Hauksson er
væntanlegur stúdentsnemi.
Með einkavæðingu bank-
anna var gerð hægri bylt-
ing í íslenska þjóðfélag-
inu. Kjósendur gerðu við
það tækifæri, ásamt fulltrúum sín-
um á þingi og í ráðherrastólum,
þjóðmenninguna íslensku að þjóð-
félagslegu viðhengi. Breyttu þar
með draumum og væntingum...’
Þorsteinn Antonsson rithöfundur.