Morgunblaðið - 06.01.2009, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. JANÚAR 2009
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Sókn Ísraelagegn Hamasá Gaza-
svæðinu heldur
áfram. Fyrst voru
gerðar loftárásir
og um helgina var ráðist fram
með landher. Mannfallið hefur
verið gríðarlegt og er því haldið
fram að rúmlega 500 manns
hafi fallið, fimmtungur almenn-
ir borgarar. Samkvæmt upplýs-
ingum frá samtökunum Amn-
esty International er skollinn á
matarskortur og nauðsynjar á
borð við hrísgrjón, sykur og
brauð vart fáanlegar. Al-
þjóðanefnd Rauða krossins hef-
ur lýst yfir áhyggjum yfir
mannfallinu og skemmdum á
opinberum byggingum og
sjúkrahúsum.
Ísraelar hafa haldið Gaza í
herkví í eitt og hálft ár eða frá
því að samtökin Hamas unnu
kosningasigur og tóku þar völd
úr höndum hreyfingarinnar
Fatah, sem fer með völdin á
Vesturbakkanum. Hamas eru
hryðjuverkasamtök, en einnig
hið félagslega lím í lífi palest-
ínsks almennings. Á tímabili
styrktu Ísraelar meira að segja
félagslega starfsemi Hamas, en
það var þegar þeir vildu grafa
undan veldi Yassers Arafats og
Frelsissamtaka Palestínu,
PLO. Nú vildu Ísraelar helst
þurrka Hamas út.
Ísraelar segjast vera að
bregðast við sprengjuárásum
hryðjuverkamanna úr röðum
Hamas á Ísrael. Liðsmenn sam-
takanna hafa stundað það að
skjóta sprengjum, yfirleitt
heimasmíðuðum, sem drífa á
milli 20 og 30 km, inn í Ísrael.
Ísraelar hafa einn
tæknivæddasta her
heims. Fjórir Ísr-
aelar hafa fallið í
þessum árásum.
Þegar loftárásir
Ísraela hófust hafði einn Ísraeli
látist. Hlutfallið er því um einn
á móti 120.
Ísraelsk stjórnvöld segjast
hvergi nærri vera hætt. Þau
segja að ekki verði lýst yfir
vopnahléi einhliða – árásum á
Gaza verði ekki hætt nema
tryggt verði að hætt verði að
skjóta sprengjum á Ísrael.
Vitaskuld eiga Ísraelar rétt á
að verja hendur sínar, en þeir
eiga engan rétt á að gera það
með því að leggja samfélag Pal-
estínumanna á Gaza í rúst.
Framferði þeirra brýtur í bága
við allar reglur og alþjóðlega
sáttmála.
Ísraelar eru í skjóli Banda-
ríkjamanna, sem hafa lýst yfir
stuðningi við aðgerðir þeirra.
Bandaríkjamenn hafa líka stað-
ið í vegi fyrir því að öryggisráð
Sameinuðu þjóðanna gæfi frá
sér ályktun. Getum hefur verið
leitt að því að Ísraelar hafi vilj-
að láta til skarar skríða á með-
an George W. Bush sæti enn á
forsetastóli. Barack Obama
hefur reyndar verið hliðhollur
Ísraelum í yfirlýsingum sínum,
en ekki er þar með sagt að
hann verði tilbúinn að vera það
með jafn skilyrðislausum hætti
og raunin hefur verið með
Bush. Bandaríkin eru eini ut-
anaðkomandi aðilinn, sem get-
ur haft áhrif á Ísraela. Á meðan
þeir gera ekkert munu Ísraelar
halda óhæfuverkum sínum
áfram eins lengi og þeim sýnist.
Halda áfram á með-
an stuðnings Banda-
ríkjanna nýtur við}
Óhæfuverk á Gaza
Eignarhald ým-issa stærstu
félaga landsins hef-
ur undanfarin ár
verið hulið þoku að
talsverðum hluta.
Þetta hefur jafnvel
átt við um almenningshluta-
félög, þar sem íslenzkir bankar í
útlöndum, safnreikningar og
torkennileg eignarhaldsfélög
hafa farið með stóra hluti.
Tvær opinberar stofnanir
hafa nú lagt drjúga vinnu í að
upplýsa hverjir eigi í raun ýmis
stærstu fyrirtæki landsins, eins
og fram kom í Morgunblaðinu í
gær.
Ríkisskattstjóri grefst fyrir
um hverjir séu raunverulegir
eigendur 300 stærstu fyr-
irtækja landsins. Í frétt blaðs-
ins er haft eftir Skúla Eggerti
Þórðarsyni ríkisskattstjóra að
flókið geti reynzt að rekja eign-
arhaldið í halarófu, þar sem eitt
félag er í eigu annars og þannig
koll af kolli. Eignarhaldsfélögin
séu stundum skráð í hinum
ýmsu skattaskjólum heimsins
og þegar kanna eigi hverjir
standi að baki komi yfirvöld oft
að lokuðum dyrum.
Samkeppniseft-
irlitið vinnur einnig
að skýrslu um
krosseignatengsl í
íslenzku atvinnulífi.
Páll Gunnar Páls-
son, forstjóri eftirlitsins, segir í
Morgunblaðinu að flókið eign-
arhald félaga geti skapað vand-
kvæði við eftirlit. Það dragi úr
gegnsæi og flæki stjórn-
sýslulega meðferð mála.
Það skiptir ekki einvörðungu
máli út frá hagsmunum skatta-
yfirvalda og annarra eftirlits-
stofnana að eignarhald á stórum
fyrirtækjum sé skýrt og allt þar
uppi á borðinu. Það er líka al-
gjört grundvallaratriði, eigi að
takast að endurreisa traust á ís-
lenzku viðskiptalífi, sem verður
nú að teljast í algjöru lágmarki.
Hér verður til dæmis aldrei
aftur til virkur hlutabréfamark-
aður ef feluleiknum með eign-
arhald verður ekki hætt.
Væntanlega verða úttektir
bæði Samkeppniseftirlitsins og
ríkisskattstjóra gerðar opinber-
ar. Það verður fróðlegur lestur
og væntanlega lærdómsríkur!
Hætta verður felu-
leiknum ef takast á
að endurreisa traust
á viðskiptalífinu}
Hverjir eiga fyrirtækin?
Í
byrjun árs tók gildi það ákvæði í lögum
um íslenskan ríkisborgararétt að um-
sækjandi skuli hafa staðist próf í ís-
lensku. Nú tel ég öruggt að margir Ís-
lendingar styðji þetta ákvæði og telji
það sjálfsagt að þeir sem vilji gerast ríkisborg-
arar og þar með virkir þátttakendur í íslensku
samfélagi, læri hið ástkæra og ylhýra. Ákvæðið
veldur mér hins vegar nokkrum áhyggjum.
Ekki vegna þess að ég telji að þeir sem þurfa
að hlíta þessu ákvæði muni líða fyrir það á
nokkurn hátt, heldur grunar mig að að baki því
liggi vafasamar forsendur. Þegar lagasetn-
ingar eru annars vegar getur slíkt reynst
óheppilegt svo ekki sé dýpra í árinni tekið.
Það er engum blöðum um það að fletta að
það myndi einfalda líf nýbúa töluvert ef þeir
lærðu tungumálið. Sumir myndu jafnvel segja
að það væri óskynsamlegt af þeim að gera það ekki. Rétt-
indi þeirra væru í húfi svo ekki sé talað um öryggi ef eitt-
hvað bjátar á. En á það að vera skylda? Og til hvers ann-
ars ættum við að skylda þá sem sækja um íslenskan
ríkisborgararétt? (Hefðu trúskipti einhvern tímann komið
til greina?) Um þetta skapaðist svo gott sem engin um-
ræða í samfélaginu þegar frumvarpið fór fyrir þing í fyrra.
Þess má geta að Svíar höfnuðu svipuðum lögum, Finnar
og Norðmenn eru með málið enn til skoðunar að mér
skilst en í Danmörku er sambærileg ákvæði að finna.
Það er að mínu mati fjarstæða að halda því fram að þeir
sem eru ófærir um að halda uppi „almennum“
samræðum á íslensku geti ekki verið virkir
þátttakendur í samfélagi okkar. Ég á vini sem
hafa búið hér á landi í mörg ár. Þeir hafa unnið
margvísleg störf, alið upp börn sín og á milli
þess borgað sína skatta og sín gjöld. Gætu þeir
haldið uppi almennum samræðum við mig á ís-
lensku? Kannski, en við gerum það þó sjaldn-
ast. Og þó ræðum við um íslensk stjórnmál og
kreppuna á jafn vitrænan hátt (eða miður vit-
rænan, kannski) og aðrir Íslendingar. Og um
hvað snýst málið þá? Er verið að þrýsta á
ákveðinn hóp nýbúa sem stjórnvöldum stend-
ur ógn af eða er þetta bara spurning um prin-
sipp; „þeir sem vilja vera memm verða að
sanna að þeir kunni íslensku“. Við Íslendingar
höfum af einhverjum ástæðum staðið vörð um
tungumálið og alla síðustu öld var það ómiss-
andi hluti sjálfstæðisbaráttunnar. Nú ættu allir að vera
sannfærðir um að það þarf meira en tungumálið svo við
getum talist sjálfstæð þjóð. Dómsmálaráðuneytið ætti ef
til vill í ljósi aðstæðna að leggja fram nýtt frumvarp sem
skyldaði umsækjendur til að standast próf í viðskipta-,
hag- og siðfræði? Oft var þörf en nú er nauðsyn. Íslensk
tunga er þegar á botninn er hvolft samskiptatæki eins og
öll önnur tungumál. Hún er ekki heilög eða sönn heldur sí-
breytileg líkt og veðrið. Hún á ekki að vera skylda eða
skilyrði fyrir nokkrum sköpuðum hlut heldur forréttindi
sem allir geta öðlast sem það vilja. hoskuldur@mbl.is
Höskuldur
Ólafsson
Pistill
Íslensk forréttindi
Enginn mannskaði
varð á sjó í fyrra
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sigtrygg Sigtryggsson
sisi@mbl.is
Á
rið 2008 mun þegar fram
í sækir verða talið eitt
mesta hörmungaár sem
yfir þjóðina hefur dunið.
En árið átti einnig sína
ljósu punkta. Einn er sá að enginn
sjómaður fórst á Íslandsmiðum á ný-
liðnu ári. Telja kunnugir að það þurfi
jafnvel að fara allt aftur á lands-
námsöld til að finna slysalaust ár á sjó
hér við land.
Á vef Rannsóknarnefndar sjóslysa
er að finna yfirlit yfir slys á sjó allt frá
árinu 1998. Þar kemur fram að á þess-
um árum hafa þrír látist á sjó að með-
altali. Flestir létust árið 2001 eða sjö
talsins en fæst urðu slysin árið 1999,
það ár varð eitt banaslys á sjó. Í fyrra
létust fimm. Fyrr á öldum urðu oft
mjög mannskæð slys á sjó, sem lesa
má um í bókaflokki Steinars J. Lúð-
víksonar, Þrautgóðir á raunastund.
Slysavarnaskólinn mikilvægur
Jón Arilíus Ingólfsson, forstöðu-
maður Rannsóknarnefndar sjóslysa,
segir það afar ánægjulegt að árið
2008 skuli hafa verið slysalaust á sjó
hér við land. Jón segir að á seinni ár-
um hafi menn orðið sér æ betur með-
vitandi um hættur á sjó. Þá hafi
Slysavarnaskóli sjómanna sannað
gildi sitt svo um munar. Hver einasti
sjómaður er skyldugur til að sækja
námskeið í skólanum og fara í endur-
menntun á fimm ára fresti. Þá segir
Jón að fiskiskipin séu betur búin en
áður, aðbúnaður betri og öllum tækni-
búnaði hafi fleygt fram. Þá séu veð-
urupplýsingar betri en á árum áður
og miðlun upplýsinga miklu virkari.
Loks segir Jón að með kvótakerfinu
hafi sjósókn breyst mikið því ekki sé
þörf á því að sækja sjóinn eins stíft og
áður tíðkaðist. Nú sé hægt að stjórna
sókninni miðað við veðurspár og
óþarft sé að leggja í tvísýnu. Skráðir
sjómenn eru nú um sex þúsund tals-
ins og hefur sú tala haldist svipuð
undanfarin ár. Hins vegar eru sjó-
menn talsvert færri en var á síðustu
öld.
Slysavarnaskóli sjómanna tók til
starfa árið 1985 og er skólinn í eigu
Slysavarnafélagsins Landsbjargar.
Markmið skólans er samkvæmt lög-
um að efla öryggisfræðslu sjómanna
með öflugum skóla sem uppfyllir ís-
lenskar og alþjóðlegar kröfur um
þjálfun sjómanna og að auka þjón-
ustu við sjómenn og fleiri aðila í
tengslum við sjó og vötn. Er engum
vafa undirorpið, að tilkoma skólans
markaði þáttaskil í slysavörnum á sjó
hérlendis.
Um borð í skólaskipinu Sæbjörg er
fullkomin kennsluaðstaða bæði til
bóklegrar kennslu og verklegra æf-
inga. Á grunnnámskeiði eru kennd
undirstöðuatriði í skyndihjálp, sjó-
björgun, eldvörnum og öryggis-
málum. Meðal þess sem kennt er á
námskeiðum skólans er meðferð
björgunarfara, björgunarbúninga,
búnaðar til að bjarga fólki úr sjó,
flugelda og blysa og hvers konar per-
sónulegs björgunarbúnaðar.
Eldur um borð í skipi er það sem
flestir sjómenn óttast mjög. Í skól-
anum er kennd notkun hvers konar
búnaðar til slökkvistarfa og notkun
hans æfð. Verklegar eldvarnaræf-
ingar eru einkum haldnar á þar til
gerðu æfingasvæði rétt utan við
Reykjavík. Um borð í Sæbjörg er
einnig fullkomin aðstaða til reykköf-
unaræfinga. Þyrlur Landhelgis-
gæslunnar taka þátt í verklegum sjó-
æfingum á grunnnámskeiði skólans.
Þar hafa sjómenn æft móttöku á
sjúkrabörum, flutning á fólki frá skipi
og gúmmíbjörgunarbátum ásamt því
að hífa menn úr sjó.
Morgunblaðið/RAX
Æfingar Slysavarnaskóli sjómanna hefur skipt sköpum í slysavörnum á sjó.
Hverju námskeiði lýkur með æfingu, þar sem þyrlur koma við sögu.
SAGAN geymir margar frásagnir
af hrikalegum sjóslysum hér við
land þar sem tugir sjómanna létu
lífið. Frægt í sögunni er Hala-
veðrið, sem skall á fyrirvaralaust
8. febrúar 1925.
Fjölmargir togarar voru á veið-
um á Halamiðum vestur af land-
inu. Flestir þeirra komust til
lands við illan leik, huldir klaka-
brynju og allt brotið ofan þilja.
Allt lauslegt hafði skolast fyrir
borð og sjór komist í vélarrúm.
Skipverjar unnu að því dag og
nótt að berja ísinguna, sem lagð-
ist á togarana.
Tveir togarar skiluðu sé ekki
til hafnar, Leifur heppni frá
Reykjavík og Robertson frá Hafn-
arfirði. Með þessum tveimur tog-
urum fórust 68 sjómenn, 62 ís-
lenskir og sex enskir.
MARGIR
FARAST
››