Morgunblaðið - 24.03.2009, Blaðsíða 15

Morgunblaðið/G.Rúnar
Hætti Hreinn Loftsson var formaður einka-
væðingarnefndar frá 1992 til ársins 2002.
„ÞEGAR ég var í nefndinni þá vorum við upp-
fullir af hugmyndum um að það ætti að nýta
einkavæðinguna til að byggja upp þekkingu,
reynslu og sambönd við erlenda aðila á sviði
bankastarfsemi. Við töldum að þetta hefði ver-
ið svo ófaglegt og pólitískt hérna árum saman
og vildum breyta því. Við litum svo á að þarna
væri um kjarnann í hverju efnahagskerfi að
ræða og þess vegna væri mjög mikilvægt að
það lenti ekki í höndunum á einhverjum æv-
intýramönnum. Það hins vegar blasir við núna
að það er það sem gerðist,“ segir Hreinn
Loftsson, sem var formaður framkvæmda-
nefndar um einkavæðingu frá árinu 1992 og
fram í febrúar 2002. Hreinn tók þátt í því að
reyna að selja Landsbankann til erlendra aðila
áður en hann lét af störfum en kom ekki að söl-
unni til íslensku kjöflestufjárfestanna.
Hann segir að búið hafi verið að fresta frek-
ari tilraunum til að selja bankana þegar hann
hætti. „HSBC hafði unnið að sölunni í sam-
starfi við okkur, en það var settur ákveðinn
endapunktur á hana í desember [2001] vegna
þess að viðunandi kaupverð náðist ekki. Næg-
ur áhugi var heldur ekki fyrir hendi.
Menn geta auðvitað selt allt ef þeir eru til-
búnir að fara nógu langt niður í verði. En við
unnum eftir verklagsreglum og það voru
ákveðin markmið í gangi. Meginmarkmiðið var
fólgið í því að fá inn erlenda bankastofnun til
að tryggja að kjölfestufjárfestar í bönkunum
væru með reynslu af bankarekstri. Eftir að ég
hætti í framkvæmdanefndinni gerist það
greinilega að öllum þessum reglum og mark-
miðum er ýtt til hliðar.“ Hreinn segir að á
þeim tíma sem hann sat í nefndinni hafi alltaf
ríkt mikill skilningur á því að það mætti ekki
blanda stjórnmálum inn í einkavæðingarferlin,
þótt andstæðingar einkavæðingar hafi haldið
öðru fram. „Við fórum meðal annars eftir al-
þjóðlegum reglum sem sögðu að það væri ekki
heppilegt að aðilar sem höfðu verið í stjórn-
málum, eða nátengdir þeim, kæmu til greina
sem kaupendur. Af þeirri ástæðu hefði aldrei
komið til greina af minni hálfu, hefði ég enn
verið í nefndinni, að S-hópurinn kæmi til
greina sem kaupandi, eins tengdur og hann
var stjórnmálunum, svo dæmi sé tekið. Þarna
var fyrrverandi viðskiptaráðherra og seðla-
bankastjóri [innsk. blaðam. Finnur Ingólfs-
son]. Það er staðreynd.“
Lentu í höndunum á ævintýramönnum
 Hreinn Loftsson var formaður einkavæðingarnefndar í tíu ár en hætti áður en bankarnir voru
seldir  Telur að reglum og markmiðum hafi verið ýtt til hliðar  Hann hefði ekki selt S-hópnum
15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. MARS 2009
FRÉTTASKÝRING
Eftir Þórð Snæ Júlíusson
thordur@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ hefur undan-
farna daga birt áður óséðar upplýs-
ingar úr einkavæðingarferli Lands-
bankans og Búnaðarbankans. Af
gögnum einkavæðingarnefndar að
dæma var ýmislegt athugavert við
söluna á kjölfestuhlut í báðum bönk-
unum og ljóst að helstu markmið
hennar náðust ekki.
Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar
Sjálfstæðisflokks og Framsóknar-
flokks eftir kosningarnar 1999 var
lýst yfir eindregnum vilja til að selja
hlutabréf ríkisins í Landsbankanum
og Búnaðarbankanum. Í máli ráða-
manna á þeim tíma var iðulega lögð
á það mikil áhersla að bankarnir
tveir yrðu annars vegar seldir í
dreifðri eignaraðild og hins vegar
að erlendir eigendur kæmu að þeim.
Hvorugt þessara lykilmarkmiða
náðist þar sem kjölfestufjárfestar
urðu ráðandi í báðum bönkum og sá
erlendi banki sem kom, að minnsta
kosti til málamynda, að kaupum á
Búnaðarbankanum seldi sig fljót-
lega út úr honum. Af gögnum einka-
væðingarnefndar virðist reyndar
greinilegt að hún hafi verið blekkt
af bjóðendum til að halda að annar
og stærri banki, Société Général,
væri hluti af tilboðinu þegar svo var
alls ekki.
Önnur helstu markmiðin með söl-
unni áttu að vera að draga úr um-
svifum ríkisrekstrar, auka hag-
kvæmni í opinberum rekstri, efla
innlendan hlutabréfamarkað og bæta
fjárhagsstöðu ríkissjóðs. Það má
segja að þessum markmiðum hafi
verið náð tímabundið á undanförnum
árum. Í dag, sex árum eftir að bank-
arnir voru seldir, er hins vegar erfitt
að sjá að nokkurt þeirra eigi við. Báð-
ir bankarnir sem seldir voru eru
komnir aftur í fangið á ríkinu. Met-
halli er fyrirsjáanlegur á ríkissjóði og
ljóst að víða þarf að skera niður í þjón-
ustu við borgarana. Þá er innlendur
hlutabréfamarkaður algjörlega hrun-
inn og líklega hægt að fullyrða að
skuldir ríkisins hafi aldrei verið meiri
en í kjölfar bankahrunsins.
Markmiðin náðust ekki
 Markmið um dreifða eignaraðild og
aðkomu erlendra eigenda náðust ekki
 Önnur náðust til skamms tíma
Morgunblaðið/Kristinn
Skrifað undir Fjármála- og viðskiptaráðherra skrifa undir samning við
Samson. Framkvæmdanefnd um einkavæðingu stendur fyrir aftan.
Í HNOTSKURN
»Í verklagsreglu einkavæð-ingarnefndar númer fjögur
segir að „fyrirtæki, sem til
stendur að selja, skulu ávallt
auglýst almenningi til kaups,
þannig að öllum sem áhuga
hafa sé tryggðurr jafn réttur til
að bjóða í þau“.
»Í verklagsreglu númer sexsegir að „taka skal því til-
boði sem gefur öruggustu
greiðslurnar og hæst stað-
greiðsluverð“. Tilboð Samsonar
í Landsbanka var ekki hæst.
„ÉG tel að við
höfum ofmetið
þörfina fyrir
stóra kjölfestu-
fjárfesta. Við ætt-
um að hafa reglur
sem gera ráð fyr-
ir því að enginn
einn fari með of
stóran eignarhlut
í fjármálafyr-
irtæki. Það mætti
hugsa sér 20 prósent hlut í þeim efn-
um. Það þyrfti jafnframt að setja
mun strangari reglur um viðskipti
eigenda fjármálafyrirtækja við þau
og taka til skoðunar reglur um lán
gegn veði í hlutabréfum bankanna
sjálfra. Ég tel eftir sem áður að við
eigum að líta á eignarhlut ríkisins
sem tímabundna ráðstöfun og að til
lengri tíma litið sé ótvírætt skyn-
samlegt að fjármálafyrirtækin kom-
ist aftur í hendur einkaaðila.“
Bjarni
Benediktsson
Ofmátum þörf
á kjölfestueign
„MÉR finnst illa
hafa tiltekist með
einkavæðinguna.
Við í Frjáls-
lyndum höfum
margsinnis kallað
eftir því að fá að
sjá gögn einka-
væðingarnefndar
í þinginu en ekki
fengið. Það er
fagnaðarefni að
það skuli hafa verið opnað fyrir það.
Nú liggur þetta á borðinu og menn
sjá að ýmislegt hefði betur mátt
fara. En það sem er auðvitað hinn
sári lærdómur íslensku þjóðarinnar
er að sitja uppi með afleiðingarnar
af þessari einkavæðingu bankanna.“
Birting gagna
fagnaðarefni
Guðjón Arnar
Kristjánsson
„MÉR sýnist
þessi umfjöllun
undirbyggja mjög
þá gagnrýni sem
ég og margir fleiri
settum strax fram
á vinnubrögðin í
kringum söluna á
bönkunum,“ segir
Steingrímur J.
Sigfússon fjár-
málaráðherra.
„Það er margt skrýtið sem þarna
kemur í ljós, til dæmis veruleikinn
um þennan erlenda banka sem átti að
vera með í kaupunum á Bún-
aðarbankanum svo dæmi sé nefnt.“
Hann segir ekki nokkurn vafa leika
á því í sínum huga að hrun íslenska
fjármálakerfisins í október síðast-
liðnum megi að einhverju leyti rekja
aftur til einkavæðingar á bönkunum.
„Þar urðu til þær aðstæður að rangir
aðilar fá hlut í bönkunum, þeir voru
síðan með önnur fyrirtæki og gátu
lánað sér sjálfir. Þessir aðilar höfðu
ekki þekkinguna og reynsluna sem til
þurfti og lýstu því meira að segja yfir
að þeir ætluðu ekki að eiga bankana
lengi. Mér er alltaf minnisstætt þegar
Björgólfur Thor útlistaði að hann
væri umbreytingarfjárfestir og þess
vegna stæði ekki til af þeirra hálfu að
eiga bankann nema í um fjögur ár.
Það var öll kjölfestan. Það var oft
skipt um aðferð við söluna og útgáfan
var jafnógæfuleg og raun ber vitni.
Ég tel þó að það megi læra af þessu
hvernig eigi ekki að gera hlutina. Við
þurfum ekki nýja kennslustund í því.“
Hrunið rekjanlegt til
einkavæðingarinnar
Steingrímur J.
Sigfússon
„AUÐVITAÐ
dettur mér ekki í
hug að það hafi
ekki verið gerð
einhver mistök.
Það tel ég alveg
ljóst. Hins vegar
er ómögulegt að
fullyrða að þau
hafi verið svo al-
varleg að það
hefði breytt ein-
hverju um það sem við stöndum
frammi fyrir núna,“ segir Valgerður
Sverrisdóttir, en hún var við-
skiptaráðherra þegar ríkisbankarnir
voru einkavæddir. Valgerður sat auk
þess í ráðherranefnd um einkavæð-
ingu.
Hún bendir á, líkt og kom fram í
Morgunblaðinu á sunnudag, að það
hafi verið vilji fyrir því hjá Fram-
sóknarflokknum að selja ekki jafn-
stóran hlut í Landsbankanum og síð-
ar var gert. „Ef það hefði verið selt
eitthvað minna á þessum tíma þá veit
maður ekki hver þróunin hefði orðið.
Hvort þetta hefði komist í fárra
manna hendur á stuttum tíma engu
að síður. Það er erfitt að fullyrða um
það núna. Ekki seldum við Íslands-
banka með þessum hætti en Glitnir
var nú samt fyrsti bankinn sem féll.“
Valgerður segir ýmislegt hafa komið
fram í umfjöllun Morgunblaðsins sem
hún vissi ekki um. „Þarna kemur ým-
islegt fram varðandi söluna á Lands-
bankanum sem hefur ekki komið
fram áður. Eins og það að ég gerði
kröfu um að ferlið yrði opnað og aug-
lýst eftir áhugasömum kaupendum,
en að ekki hafi verið selt við fyrsta
boð.“ Hún segir það ljóst að miðað við
þau skilyrði sem sett höfðu verið í við-
skiptaráðuneytinu fyrir væntanlega
kjölfestufjárfesta í bönkunum hafi
Samson-hópurinn ekki verið hæfur til
að kaupa slíkan hlut. „Samson-
hópurinn fullnægði ekki skilyrðunum.
Þess vegna var málið opnað aftur
með auglýsingu. En svo eru hlutir
sem maður veit ekki um. Hvað varðar
þetta ráðgjafarfyrirtæki [HSBC]
finnst mér eins og þeir hafi ekki verið
með sömu áherslur við sölu á bönk-
unum tveimur. Í Landsbankasölunni
er eins og það hafi ekki verið stórt at-
riði hver bauð hæst, en í Bún-
aðarbankasölunni var það orðið aðal-
atriði. Það vekur spurningar.“
Samson-hópurinn fullnægði
ekki settum skilyrðum
Valgerður
Sverrisdóttir
Einkavæðing bankanna