Morgunblaðið - 24.03.2009, Blaðsíða 26

26 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. MARS 2009
UNDARLEG eru viðbrögð sam-
fykingarfólks og sumra stjórnmála-
manna við hugmyndum um 20% nið-
urfellingu skulda. Þau virðast hafa
mun meiri áhuga á að vernda fjár-
magnseigendur en fjölskyldur og fyr-
irtæki í landinu. Tala um lýðskrum,
popúlisma og klína allskonar smurn-
ingi á þá sem leyfa sér að koma með
tillögur til úrbóta. Ég held þetta fólk
ætti frekar að setjast niður og reikna,
en ég er orðinn nokkuð viss um að
það sé kunnátta sem lítið fer fyrir hjá
stjórnmálamönnum.
Til að útskýra hvernig fjármál
standa hjá mörgum fjölskyldum á Ís-
landi tek ég eftirfarandi dæmi um
fjölskyldu sem keypti íbúð á
28.000.000 í byrjun árs 2008, það var
eðlilegt verð á góðri þriggja her-
bergja íbúð á höfuðborgarsvæðinu í
janúar 2008. Fjölskyldan átti
8.000.000 í sparifé og fékk um 70%
lán, kr. 20.000.000. Það þótti einnig
nokkuð eðlileg og örugg fjármögnun.
Við reiknum dæmið þannig að fjöl-
skyldan tók helminginn í verð-
tryggðu láni hjá Íbúðalánasjóði. Hinn
helminginn í myntkörfuláni hjá
banka, samsetning lánsins var eft-
irfarandi: 30% SEK (sænsk króna),
40% EUR (evra), 30% CHF (svissn.
franki).
Í mars 2009 er skuldin uppreiknuð
kr. 27.466.773. Fjölskyldan hefur því
tapað um sjö og hálfri milljón ef hún
gæti selt íbúðina á sama verði og hún
var keypt sem er mjög ólíklegt og því
má ætla að fjölskyldan hafi tapað öllu
sínu fé.
Sá sem skuldaði 10.000.000 hjá
Íbúðalánasjóði í janúar 2008 skuldar í
mars 2009 kr. 11.880.766. Hækkunin
er 18,80%. Afborgunin fer úr 66.800 á
mánuði í 79.400 eða hækkar um
18,86%.
Sá sem skuldaði 10.000.000 í mynt-
körfuláni (sjá töflu).
Afborgunin hefur hækkað úr (afb.
33.333 + 5% vextir 41.666) 75.000 á
mánuði í r. 116.894 (afb. 51.953 + 5%
vextir 64.941) eða um 55,85%
Heildarafborgun hefur því hækkað
úr 141.800 í 196.341 eða um 38,46%
Fjármagnseigandinn fær hækkun
á sinni eign í íslenskum krónum um
37,33%
Fjölskyldan tapar aleigu sinni.
Nokkrar staðreyndir
Fjölskyldur sem skulda vegna
íbúðarkaupa hafa skaðast mjög mik-
ið, lenging í lánum breytir ekki stöð-
unni, hún gerir þeim fjölskyldum
hugsanlega kleift að hanga á íbúðum
sínum um einhvern tíma, en lagar
ekki stöðuna.
Fjárglæframenn, hvattir af
stjórnvöldum, hafa lagt efnhagslíf
landsins í rúst. Rænt lífeyrissjóði,
sparifjáreigendur og ryksugað upp
nær alla peninga sem þeir hafa náð í.
Allan tímann gerðu stjórnvöld
ekkert til að sporna við þessu. Það
er ekki hægt að segja að þau hafi
sofið á verðinum, frekar hafi þau
verið í „blakkáti“, sofið fylliríisdauða
og haldið áfram í partínu hvenær
sem þau opnuðu örlítið augun.
Flestir stjórnmálmenn í Samfylk-
ingu, Sjálfstæðisflokki og Vinstri
grænum virðast nú vera sammála
um það eitt að vernda hag fjár-
magnseigenda, ekki gera neitt fyrir
heimilin og fyrirtækin sem skulda.
Þau segja: Látum þá borga sem
geta, hinir fara bara á hausinn. Hvað
má kalla svona stefnu, ofsakapítal-
isma, ofurskattheimtu … eða bara
sama hálfvitaganginn í stjórnun
landsins áfram og verið hefur? Fólk
kvartar yfir að setja eigi á há-
tekjuskatt, það er bara brandari
miðað við þetta brjálæði sem skulda-
hækkunin er.
Hvað svo? Á að afhenda „nýju
bönkunum“ þessar skuldir sem hafa
hækkað um nær 40% á einu ári
vegna lélegra stjórnarhátta? Ætlar
ríkið að hækka skuldir fyrirtækja og
almennings um 40%, setja sem eign í
„nýju bankana“ og selja svo einka-
vinum sínum allt gúmelaðið á spott-
prís eins og áður?
Nú tala margir um að þeir sem
skulda mest „græði mest“ ef skuldir
væru afskrifaðar flatt um 20%.
Skuldir þeirra sem skulda mikið og
þeirra sem skulda lítið hafa hækkað
um sömu prósentutölu vegna
óstjórnar landsins undanfarið. Ef
skuldir eru lækkaðar kemur það í
sama stað niður og ef ekki hefði ver-
ið óðaverðbólga og gengið hefði ekki
fallið jafn mikið og það gerði. Hins-
vegar tala menn um að þeir sem hafa
ekki tekið lán undanfarin ár tapi af
því að ekki verði felldar skuldir nið-
ur á þá. Þeir sem ekki skulda neitt
að ráði eru þeir sem keyptu fast-
eignir fyrir hækkanirnar og fyrir
„brjálæðistímann“, eru eldri eða
taka af öðrum ástæðum lítinn þátt í
fjárfestingu í þjóðfélaginu. Það er
gott að skulda lítið og ekkert að því –
það fólk er vel sett. Hættan er að
yngra fólkið sem keypti húsnæði á
sl. 5 árum og á að halda þjóðfélaginu
gangandi á næstu árum verði að gef-
ast upp og þá er ekkert fyrir það að
gera nema flytja úr landi og helst
nógu langt í burtu. Þá verðum við
eftir, eldra fólk og þeir sem skulda
lítið, og fáum að kljást við skuldahal-
ann ein.
Björn Valdimarsson
skrifar um efnahagsmál
Björn Valdimarsson
» Á að afhenda „nýju
bönkunum“ þessar
skuldir sem hafa hækk-
að um nær 40% á einu
ári vegna lélegra stjórn-
arhátta?
Höfundur er grafískur hönnuður og
ekki framsóknarmaður.
Þunnir stjórnmálamenn
Janúar 2008
SEK 9,721 (30%) 308.610=2.999.997
EUR 91,20 (40%) 43.860=4.000.032
CHF 5,55 (30%) 54.005=2.999.977
Samtals 10.000.006
Mars 2009
SEK 12,648 (30%) 308.610=3.903.299
EUR 145,24 (40%) 43.860=6.370.226
CHF 98,37 (30%) 54.005=5.312.472
Samtals 15.585.997
Hækkunin er 55,85%
ÉG STUNDAÐI
nám við Viðskiptahá-
skólann á Bifröst í lok
nóvember 2001 þegar
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson kom
þangað með fyrirlestur
og kynnti fyrir okkur
nemendum hvernig Ís-
land gæti orðið ríkasta
land í heimi – svipað
Lúxemborg og Sviss. Mér kom
þessi fyrirlestur mjög undarlega
fyrir sjónir þar sem bannað var að
fjárfesta í þeim eina atvinnuvegi
sem ég gat ímyndað mér að útlend-
ingar hefðu áhuga á að fjárfesta í –
íslenskum sjávarútvegi. Á þessum
sama tíma höfðu lífeyrissjóðirnir
fengið rýmri heimild til að fjárfesta
í útlöndum og afleiðingar þess (og
eflaust af fleiri ástæðum sem hag-
fræðingar kunna betur en ég) voru
þær að blessuð krónan veiktist mjög
sem aftur leiddi af sér verðbólgu
sem olli mér ótta. Fátt gat ég hugs-
að mér verra en að fara aftur til
þess tíma þegar ég var að alast upp
og það eitt skipti máli að losa sig við
peninga jafnharðan og þeirra var
aflað.
Ég trúði ekki Hannesi Hólmsteini
á þessum tíma. Mér fannst fráleitt
að Ísland gæti orðið „ríkasta land í
heimi“ vegna bankastarfsemi.
Ég var reið stjórnmálamönnum á
þessum tíma fyrir að tala fjálglega
um að þeir hefðu leyst vandann
hvað varðaði erlendar fjárfestingar
á Íslandi án þess nokkurn tíma að
tala um aðild að Evrópusamband-
inu.
Við þekkjum öll hvað gerst hefur
síðan. Ísland varð „ríkasta land í
heimi“ eða þar um bil. Og banka-
starfsemi varð stærsti atvinnuvegur
þjóðarinnar … um tíma.
Krónan styrktist sem aldrei fyrr.
Í byrjun vegna framkvæmda við
Kárahnjúkavirkjun sem var erlend
fjárfesting af stærðargráðu sem við
höfðum aldrei komist í kynni við áð-
ur. Efnahagsreikningar íslensku
bankanna, sem nýlega höfðu verið
einkavæddir, bólgnuðu út vegna
styrkingar krónunnar. Þá gátu ís-
lensku bankarnir nýtt sér alla
helstu kosti þess að vera með ör-
gjaldmiðil í alþjóðlegu viðskiptaum-
hverfi þar sem allt var á floti í pen-
ingum.
Íslenskur sjávarútvegur átti í vök
að verjast, hann var ekki sam-
keppnishæfur í þessu umhverfi.
Undirstöðuatvinnugrein Íslendinga
hrökklaðist meira og minna út úr ís-
lenskri kauphöll með árunum því
enginn hafði áhuga á að fjárfesta í
atvinnuvegi sem skilaði svona litlu
af sér. Þá var nú meira vit í að fjár-
festa í bönkunum sem skiluðu mylj-
andi arði ár eftir ár, að ekki sé nú
talað um hækkun á gengi hlutabréfa
þeirra.
Íslendingar voru flottastir, snjall-
astir og bestir. Þeir kunnu allt betur
en allir aðrir. Fyrirtæki á markaði
hækkuðu öll meira og minna í verði
um marga tugi prósenta á ári. Ég
veit ekki hvort einhverjum datt í
hug að íslensk fyrirtæki væru svona
miklu betur rekin en önnur fyr-
irtæki – alla vega ekki mér. Dansinn
virtist engan enda ætla að taka. Of-
læti landans á þessum fyrsta áratug
nýrrar aldar fór út yfir
öll mörk.
Við vitum öll hvað
síðan gerðist. Við vit-
um öll hvaða afleið-
ingar þessi dans í
kringum gullkálfinn,
þessi ofvöxtur í krón-
unni og í verðmyndun
fyrirtækja á markaði
hafði á okkur öll. Það
varð hrun – algjört
hrun á efnahag fyr-
irtækja og heimila í
landinu. Gjaldmiðilinn er nú bæði
varinn af okurvöxtum og gjaldeyr-
ishöftum.
Í öll þessi ár var Sjálfstæðisflokk-
urinn við stjórnvölinn. Það var
Sjálfstæðisflokkurinn sem sá aldrei
neina ástæðu til að svo mikið sem
ræða aðild að Evrópusambandinu.
Það var Sjálfstæðisflokkurinn sem
talaði fyrir því að „Ísland yrði rík-
asta land í heimi“ með því að byggja
hér upp stórt og öflugt bankakerfi.
Það var og er Sjálfstæðisflokkurinn
sem hefur í öll þessi ár neitað stað-
fastlega að Ísland þyrfti kannski á
því að halda að vera með annan
gjaldmiðil.
Það vantar eitthvað inn í þessa
mynd. Nú spyr ég sjálfstæðismenn
að því, 17. mars 2009, og ég bið þá
um að svara mér:
Hver haldið þið að sé raunveruleg
ástæða þess að íslensku bankarnir
náðu þeim vexti sem þeir náðu á
þessum fyrstu árum 21. aldar á Ís-
landi?
Hafði stefna ykkar þar ekkert að
segja?
Hafði íslenska krónan á floti í al-
þjóðlegum fjármálaheimi þar ekkert
að segja?
Höfðu háir vextir hér á landi þar
ekkert að segja?
Var það bara „vondum mönnum í
íslensku viðskiptalífi“ að kenna?
Hvernig ætlið þið að koma í veg
fyrir að „vondir menn“ fái starfað í
íslensku viðskiptalífi?
Hvernig ætlið þið að sjá til þess
að það sama gerist ekki aftur?
Hvernig ætlið þið að tryggja dótt-
ur minni lífvænlegt umhverfi hér á
landi til framtíðar?
Hvernig ætlið þið að tryggja
henni fjölbreytt atvinnutækifæri
hér á landi?
Hvernig ætlið þið að sjá til þess
að við sem búum hér á landi getum
búið við stöðugan gjaldmiðil?
Skiptir stöðugur gjaldmiðill engu
máli?
Eru hagsveiflur eins og lýst er
hér að ofan eftirsóknarverðar til
framtíðar að ykkar áliti?
Ætlið þið í kosningar með
óbreytta stefnu?
Þarf ekkert af ofangreindu neinn-
ar endurskoðunar við?
Signý Sigurð-
ardóttir skrifar um
efnahagsmál
» Við vitum öll
hvaða afleiðingar
þessi dans í kringum
gullkálfinn, þessi of-
vöxtur í krónunni og
í verðmyndun fyr-
irtækja á markaði
hafði á okkur öll.
Signý Sigurðardóttir
Höfundur starfaði í alþjóða-
viðskiptum um árabil.
Það vantar eitt-
hvað inn í þessa
mynd – svör óskast
ÁSKRIFTASÍMI
569 1100
A Ð A L F U N D U R C C P h f .
Aðalfundur CCP hf. verður haldinn þriðjudaginn 7. apríl 2009 á skrifstofu
félagsins að Grandagarði 8, Reykjavík og hefst kl. 12:00.
D A G S K R Á :
Venjuleg aðalfundarstörf skv. gr. 4.07 samþykkta félagsins
Sérstaklega er bent á að þeir sem hyggjast gefa kost á sér til setu í stjórn
CCP hf. skulu tilkynna það skriflega til stjórnar félagsins eigi síðar en 5
sólarhringum fyrir upphaf aðalfundar, sbr. 63. gr. (a) hlutafélagalaga nr.
2/1995. Þeir einir eru kjörgengir sem þannig hafa gefið kost á sér.
Dagskrá, endanlegar tillögur og ársreikningur félagsins munu liggja frammi á
skrifstofu félagsins hluthöfum til sýnis 7 dögum fyrir aðalfund.
Aðalfundarstörf munu fara fram á ensku.