Morgunblaðið - 24.03.2009, Blaðsíða 27

Umræðan 27
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. MARS 2009
Sjálfstæðisbaráttu
Íslendinga er ekki
enn lokið. Nú er tími
til kominn að full-
komna flutning valds-
ins frá Kaupmanna-
höfn til Reykjavíkur
með heimastjórn fyr-
ir 105 árum – og færa
það alla leið til fólks-
ins. Til þess er
stjórnlagaþing.
Þrjár stofnanir njóta sérstöðu
vegna hlutverks síns í þágu þjóð-
arinnar: Alþingi, stofnað 930 og
endurreist 1845, Háskóli Íslands,
settur í fyrsta sinn á aldarafmæli
Jóns Sigurðssonar 1911, og Rík-
isútvarpið, sett á fót á þúsund ára
afmæli Alþingis 1930.
Jafnræði í rökræðu
Á Alþingi er nú rætt hvort – og
þá hvernig – skuli stofnað til
stjórnlagaþings til þess að semja í
fyrsta skipti og á lýðræðislegan
hátt heildstæð stjórnlög – nýja
stjórnarskrá sem lögð verði fyrir
þjóðina til afgreiðslu. Á Alþingi
njóta jafnræðis þau sem styðja
hugmyndina og þeir sem andmæla
henni. Á sama tíma efna hinar
tvær lykilstofnanir þjóðarinnar til
umræðu um stjórnlagaþing – sem
er vel. Það vekur hins vegar at-
hygli mína að einungis karlar eru
kallaðir til í Háskóla Íslands og
Ríkisútvarpinu – þótt fjölda sér-
fræðinga sé til að dreifa úr hópi
kvenna. Tvö frumvörp liggja fyrir
Alþingi um stjórnlagaþing – hið
fyrra frá þingflokki Framsókn-
arflokksins og hið síðara flutt af
fulltrúum fjögurra af fimm þing-
flokkum. Engir af þeim, sem
standa að þessum frumvörpum,
voru fengnir til framsögu eða um-
ræðna í háskólanum og ríkissjón-
varpinu. Flestir voru efasemd-
armenn eða andmælendur
hugmyndarinnar – sem virðist þó
njóta mikils stuðnings meðal þjóð-
arinnar á þessum umbrotatímum.
Ég hefði talið eðlilegt að þessar
tvær lýðræðisstofnanir gættu
jafnræðis eins og gert er á Al-
þingi.
„of the people …“
Sú spurning vaknar til hvers
ætti að stofna til stjórnlagaþings –
og til hvers stjórnlög séu. Sem
höfundur fyrra frumvarpsins um
stjórnlagaþing og einn höfunda
hins síðara vil ég svara í anda
Abrahams Lincolns, forseta
Bandaríkjanna – sem taldi í ræðu
sinni í Gettysburg í borgarastyrj-
öldinni að stjórnvöld ættu að vera
„of the people, by the people and
for the people“.
Þessi fleygu orð Abrahams Lin-
colns fela í fyrsta lagi í sér að
stjórnskipulagið eigi að vera lýð-
ræðislegt í þeim skilningi að al-
menningur sjálfur eða fulltrúar
hans stjórni landinu. Sama á við
um stjórnlagaþing – hið fyrsta síð-
an misheppnuðum Þjóðfundi var
skyndilega slitið 1851 af fulltrúa
Danakonungs. Á stjórnlagaþingi
eiga að sitja og ráða ráðum sínum
almennir borgarar landsins.
Ókjörnir sérfræðingar eða fulltrú-
ar hagsmunaafla eiga ekki að ráða
lögum og lofum um framtíð-
arstjórnskipan Íslands.
„… by the people …“
Í öðru lagi er grundvallaratriði
að þingmenn á stjórnlagaþingi séu
valdir af fólkinu sjálfu, lýðnum –
sem á að ráða í lýðræði. Ég hafna
hugmyndum um að ríkjandi vald-
hafar, stofnanir eða stjórnmála-
samtök eigi að velja þá sem gera
tillögur til þjóð-
arinnar um framtíð-
arskipulag íslenska
lýðveldisins. Einnig
er ég andvígur því að
hlutkesti ráði vali á
fulltrúum á stjórn-
lagaþing; slíkt væri
ávísun á sérfræð-
ingaveldi. Sama gildir
um þá hugmynd að
þingfulltrúar sinni
stjórnlagagerð í hjá-
verkum eða komi ein-
ungis að því að stað-
festa niðurstöður sérfræðinga.
Stjórnlagaþing eiga þeir að sitja
sem áhuga hafa og njóta trausts
almennra kjósenda til þess að
semja frumvarp að nýrri stjórn-
arskrá eftir lýðræðislegt framboð
og umræðu um málið – og geta
því talist fulltrúar þjóðarinnar.
„… for the people“
Í þriðja lagi má ekki gleyma að
stjórnskipulagið á að þjóna al-
menningi fyrst og síðast en ekki
hagsmunaaðilum, stjórnmála-
stefnum eða stofnunum – sem eru
aðeins leiðir að því markmiði að
tryggja almenna hagsæld í lýð-
ræðislegu réttarríki.
Ekki sérfræðingaveldi
Því nefni ég þetta að á því hef-
ur borið að efasemdarfólk hafi
viljað tryggja að stjórnlagaþing
undirbyggi ríkjandi skipulag – eða
raski því a.m.k. ekki um of. Ég tel
– vitaskuld – mikilvægt að tryggt
sé að þjóðkjörnir fulltrúar á
stjórnlagaþingi njóti aðstoðar
færustu sérfræðinga innanlands
sem utan – en að ljóst sé hverjir
ráði ferðinni. Sérfræðingarnir
eiga að aðstoða – en ekki ráða för.
Því er mikilvægt að þjóðkjörnir
fulltrúar á stjórnlagaþingi njóti
stuðnings og verndar í hlutverki
sínu sem fulltrúar á stjórnlaga-
þingi – m.a. í því skyni að þeir
verði ekki of háðir sérfræðingum.
Ýmislegt má betur fara í stjórn-
skipan Íslands og hafa margir
sett fram hugmyndir sínar þar
um. Um mínar hugmyndir get ég
fjallað síðar. Margar þessara hug-
mynda hafa verið ræddar en ýms-
ar eru óræddar – og hafa jafnvel
ekki komið fram í almennri um-
ræðu. Úr því verður bætt þegar
kosið verður til stjórnlagaþings en
ég tel mikilvægt að á komandi
hausti hafi fulltrúar á stjórnlaga-
þingi autt blað þegar þeir hefja
störf sín. Þá vænti ég þess að um-
ræða næstu vikna staðfesti þörf á
stjórnlagaþingi og að rökræður á
komandi mánuðum auðveldi þjóð-
inni að gera upp við sig hvers
konar breytinga er þörf á stjórn-
skipulagi landsins. Vilji þjóð-
arinnar verður ekki veðsettur.
Gísli Tryggvason
skrifar um
stjórnlagaþing
Gísli Tryggvason
» Sú spurning vaknar
til hvers ætti að
stofna til stjórnlaga-
þings – og til hvers
stjórnlög séu.
Höfundur á sæti í ráðgjafarhópi for-
sætisráðherra um stjórnlagaþing og
stjórnarskrá.
Vilji þjóðarinnar
verður ekki
veðsettur
Fáðu
sms-fréttir
í símann
þinn af
mbl.is
AUGLÝSINGADEILD netfang: augl@mbl.is, sími 569 1111
Þessa dagana eru Sjúkratryggingar Íslands að endurgreiða yfir
14.000 manns kostnað vegna læknisþjónustu á árinu 2008.
Skráðu þig inn á www.tryggur.is með sama aðgangsorði og þú notar
hjá skattyfirvöldum og kannaðu hvort þú átt rétt á endurgreiðslu.
Nánari upplýsingar um forsendur endurgreiðslu eru á www.tr.is.
Einnig má hafa samband við þjónusturáðgjafa í síma 560-4460.
Átt þú rétt á endurgreiðslu
vegna lækniskostnaðar?
Sjúkratryggingar Íslands leggja sitt af mörkum til að lágmarka kostnað við opinbera
stjórnsýslu og senda því ekki bréf um rétt til endurgreiðslu á lækniskostnaði að
sinni. Þess í stað eru endurgreiðslur lagðar beint inn á bankareikninga rétthafa.
Ef upplýsingar um bankareikning eru ekki fyrirliggjandi hjá stofnuninni má skrá þær
á www.tr.is eða hringja í síma 560-4460.
SJÚKRATRYGGINGAR ÍSLANDS
LAUGAVEGI 114-116
150 REYKJAVÍK
Gólfdúkur skynsamleg,
-léttur í þrifum
-auðveldur í lögn
-glæsilegt úrval
-fæst í 2, 3 og 4 m rúllum.
FLOORING SYSTEMS
Heimilisdúkur, sígild lausn:
smekkleg og hagkvæm lausn
þægilegt andrúmsloft
Svefnherbergið
hjarta heimilisins
Eldhúsið
einfaldara verður það ekki
Forstofan
SÍÐUMÚLA 14 • 108 REYKJAVÍK • SÍMI 510 5510
Sérverslun með
gólfdúk og teppi