Nýtt kvennablað - 01.01.1950, Blaðsíða 5

ín frá Esjubergi fór á kjörfund og kaus. Nokkru síð-
ar fengu konur leyfi til að' taka fjórða bekkjarpróf og
stúdentspróf frá Latínuskólanum, þó máttu þær ekki
sitja í skolanum. 19U7 fengu konur jafnretti við karl-
menn í sveitarstjórnarmalum, kosningarett og kjör-
gengi. Við bæjarstjórnarkosningar í jan. 1908 settu
konur upp lista og komu öllum fjórum írambjóðend-
um að.
1911 fengu konur jafnan rétt til embætta og jafnan
rétt við karla til allrar æðri menntunar. Þær gátu með
öðrum oröum orðið læknar, logmenn, prestar og
jai'nvel sýslumenn, en höi'ðu þó ekki pólitisk réttindi.
Þau hlutu þær ekki fyrr en með stjórnarskrárbreyt-
ingunni l9iö og 1918 á sama grundvelli og karlar
meö sambandslogunum.
Fögnuður kvenna var mikill yfir fenginni viður-
kenningu fyrir manngildi sínu og réttindum. Samtök
urðu her í Keykjavík meðal kvenfelaganna, til að minn-
ast þess í verki og ofan á varð að konur skyldu beita
sér fyrir með oddi og egg í ræöu og riti, að koma upp
spítaia fyrir landið. Þetta var í senn framfaramál,
nauosynjamál og mannuðarmál. Landsspitalasjóðs-
nefndin var sett á laggirnar, f'ormaður hennar var ingi"
björg H. Bjarnason, gjaldkeri Þórunn Jónassen og rit"
ari inga L. Lárusdóttir.
En hvað snertir þetta Ingu Lárusdóttur. Það, sem
halda mun nafni hennar á lofti á komandi árum er
einmitt nátengt kvenréttindahreyfingunni, það er mán"
aðarblaðið „19. júní", sem hún stofnaði og var rit-
stj'óri fyrir í 12 ár. 1917, tveim árum eftir, að konur
fengu stjórnarfarsleg réttindi, gaf I. L. út blað á há-
tíðisdegi kvenna, 19. júní. Var blaðið helgað degin-
um og nefnt eftir honum og skyldi Landspítalasjóður-
inn hafa allan ágóða af sölunni. Þetta varð svo til
þess, að I. L. hóf útgáfu blaðsins, 19. júní. Þýðingu
blaðsins fyrir LandssjDÍtalamálið og framgang þess,
þekkja þeir bezt, sem lifðu á þessum tímum. Það mun
þykja ótrúlegt nú, að fyrir 30—40 árum þótti bygging
landsspítala mjög vafasamt fyrirtæki, þótt ekki sé
meira sagt. Þess má geta hér um leið, að fyrir Minn-
ingargjafasjóS Landsspítalans, vann I. L. mikiS frá
upphafi sjóðsins og til æfiloka, og var formaður
sjóðsstj'órnarinnar síðustu átta árin, eftir lát Ingi-
hj'argar H. Bjarnason, 1941.
1922, 8. j'úlí átti í annað sinn að fara fram lands-
kj'ör og kjósa þrjá fulltrúa til efri deildar Alþingis, ég
get jjersónulega hiklaust sagt, að það var Inga Lárus-
dóttir, sem fyrst átti hugmyndina um, að gj'örlegt
mundi vera, eins og ástæðurnar voru þá á pólitíska
heimilinu í landinu, að koma að fulltrúa á kvenna-
lista. Enginn vann að framgangi listans með meiri
hyggindum en Inga Lárusdóttir, það kynni að vera
freistandi að nefna fleiri nöfn einkum þeirra, sem
NÝTT KVENNABLAÐ
nú eru látnar. Ógleymanleg verður mér ferS okkar
austur á framboðsfund við Þjórsárbrú, og þó að ekki
væri hátt á okkur risið, konunum, eða við gerðum
lukku, þá varð útkoman sú að listinn kom að einum
fulltrúa af þremur, sem þá voru kosnir, Ingibjörgu H.
Bjarnason og Ingu Lárusdóttur til vara. Starf Ingi-
bj'argar H. Bjarnason og Ingu Lárusdóttur fyrir Lands-
spítalamálið verður varla að fullu metið.
Inga hafði helgaS krafta sína Landsspítalamálinu, og
hún var eins og komizt er að orði um hana í eftirmæl-
um í einu dagblaðanna hér í Reykjavík „ljúf kona og
hörð í horn að taka, ef henni var veittur átroðning-
ur, hjarta hennar var hlýtt og vilj'inn einbeittur."
19. júní átti að verða tengiliður milli kvenna í
landinu, það átti að flytja nýjar hugsanir og nýja
strauma. „Hún vill svifta burt áhugaleysinu og deyfð'
inni úr hugum kvenna í ojiinberum málum". I grein.
sem hún skrifar og heitir „Hvert stefnir", segir hún
„Kyrrstaða og iðjuleysi — leiðir af sér deyfð og
dauða. Starfið og lífið er hvort öðru skylt. Við mun"
um aldrei geta forsvarað það, ef vér sitjum hjá. Til
hvers höfum við þá þótzt vera að berjast fyrir okkar
sj'álfsögðu mannréttindum ? Yfir hverju erum við þá
að fagna, er vér minnumst þess dags, er færði okkur
þau? Væri það meS því, að viS gætum þakkaS öllum
þeim, sem fórnaS hafa starfskröftum sínum og frelsi
til að útvega okkur þessi réltindi". Henni finnst þaS
ekki viSunandi að konurnar þekki ekki einu sinni þau
lög, sem snerta hagsmuni þeirra sérstaklega — hún
vill láta bíða með afgreiSslu frumvarjja um stofnun
og slit hjúskapar og lög um afstöSu foreldra til óskil"
getinna barna, þar til þau hafa veriS kynnt fyrir kon-
um rækilega. Þegar saga kvenréttindamálsins verSur
skráS mun Inga Lárusdóttir fá þar veglegan sess; hún
hefur sjálf lagt fram málgögnin í 19. júní.
ÞaS er engu líkara en það væru einhver ill álög á
íslenzkum konum, þegar þær gengu að 19. júní dauð-
um. Var það þriðja málgagnið, sem þær höfðu lagt í
gröfina vegna sinnu- og skilningsleysis á sjálfs síns
högum". Inga sagði einhvern tíma við mig, aS ekkert
væri heimskulegra en aS líta á vinnuna sem böl. Þegar
droltinn allsherjar sagði við Adam: „I sveita þíns and-
litis, skaltu þíns brauðs neyta", þá væri það svo að
skilj'a að starfið væri ekki hegning syndarinnar, starf-
ið — nytsamt starf væri einmitt lausn frá syndinni.
Inga Lárusdóttir var mjög listelsk kona. Hún lagði
ung stund á fagrar hannyrðir, en hugur hennar hneigð"
ist til þess, sem fornt var og þj'óðlegt, og kom þar jafn"
framt fram fróðleiksfýsn hennar. Stuttu fyrir 1930
fékk hún nokkurn styrk frá þinginu til að kynna sér
fornar íslenzkar hannyrðir í söfnum erlendis. Fór hún
í því skyni tvisvar til iitlanda, fyrst til Norðurlanda og
síðan til Englands. Tók hún þá upp mörg fögur göm-