Ísfirðingur


Ísfirðingur - 17.06.1961, Blaðsíða 3

Ísfirðingur - 17.06.1961, Blaðsíða 3
ÍSFIRÐINGUR 3 hefur þó heldur landið lifnað við og orðið hressara, að minnsta kosti í orði, ef ekki á borði. Það er þess vegna sýnilegt, að á þessa hlið liggur vegurinn til þess fyrir Island, að ná þjóðlegri framför, vexti og viðgangi. Sé það einlægur vilji og ósk íslendinga að ná sjálfs- forræði því sem þeir þurfa að hafa, sé það meira en í orði, að þeir telja það gullöld landsins þegar það hafði sjálfstæði sitt, þá er auðsætt, að það verður að vera vort stöð- ugt mark og mið að ná þessum vegi og halda honum. Það stoðar lítið, að lofa fornöld vora í alla staði og láta rembilega yfir frægð forfeðra vorra, ef menn vilja ekk- ert gjöra af því sem þeir gjörðu til að vinna frægð og frelsi. Vér þurf- um ekki heldur að óttast, að vér getum ekki fundið hina réttu leið til þess, ef vér höfum aðeins vilj- ann og viðleitnina, og teljum oss ekki æðruorð um vora eigin atorku til að ná henni. Þó mikið vanti til þess, að vér höfum náð enn því sjálfstæði, sem vér þurfum að hafa, svo að eigin- lega megi segja, að vér höfum ein- ungis fengið lagaleyfi til >að biðja um það, tala um það og rita um það, þá.hefur þó nokkuð miðað í stefnuna síðan Alþingi hófst að nýju, og einkanlega síðan að þjóð- fundurinn var haldinn 1851. Síðan hefur öllum mönnum orðið ljósara, hver réttindi vor væri, og Danir sjálfir hafa ekki megn til að mæla móti þeim, ágreiningurinn er nú orðinn um hitt, að hve miklu leyti vér höfum afl til eða ekki að framfylgja rétti vorum og að hve miklu leyti oss sé hagkvæmt eða ekki að fá það, sem réttur vor stendur til, hvort vér séum sjálfir menn fyrir oss eða ekki. Eftir sér- hvert þing höfum vér náð áfram um hænufet eða meira, og nú sein- ast höfum vér áunnið það, sem lengi var haldið ófáanlegt um ald- ur og ævi, og margir af oss vildu ekki dirfast að biðja um, og það var undirskrift konungs undir hinn íslenzka texta lagaboðanna. Ávextir verzlunarfrelsisins koma í Ijós. Af þessu, sem sagt hefur verið, sjáum vér, að það er ekki nóg að óska sjálfsforræðis og heimta það í bænarskrám og ritum. Maður verður að koma sér svo fyrir, að óskirnar uppfyllist smám saman meir og meir, maður verður smám saman að toga til sín, og jafn- framt sem maður heimtar og óskar sjálfsforræðis verður maður að geta sýnt fram á, að því geti ekki orðið neitað, og þar að auki að sýna í verkinu, að maður kunni að fara með réttindi sín og neyta þeirra. í þessum efnum er það grundvallaratriðið að maður verð- ur að venja sig af að treysta á stjórnina eina sér til hjálpar, og W- RAFNSEYRI. Séð til Mosdals og Dynjandisfjalla. venja sig á að nota sína eigin krafta, maður verður að læra að samlaga þessa krafta, svo að þeir geti unnið saman til almennra heilla. Það sem mest er undir komið í slíku málefni er það, að landinu fari fram i velmegun og allri þeirri kunnáttu, sem þar til heyrir, í afla til sjós og lands, í búskap, jarðrækt, peningsrækt, fiskiveiðum, í aukning og umbót- um varnings síns; í stuttu máli að segja: 1 öllu því sem eykur auð- sæld og krafta landsmanna. Það er svo heppilega af guðu gefið, að því meira sem hin ytri velmeg- un eykst, því meira eykst andlegt afl og þrek, og eftir því sem kröf- urnar vaxa eftir því vex og styrk- ist sannfæring manna um að þeir geti komið vilja sinum fram, og að ekkert mannlegt megn geti þar á móti staðið, en þar með eykst sú sannfæring einnig, að maður verði ekki sjálfum sér að vandræði; heldur sé i alla staði bær að ráða sér og sínum. Til þess að geta komið sér við í þessu efni eins og þarf, er nauð- synlegt að hafa fullkomið atvinnu- frelsi. Meðan verzlun vor var bund- in við Danmörku eina, svo að það var annað hvort bannað með öllu eða bundið afarkostum að eiga við- skipti við aðrar þjóðir, þá var oss mikil vorkunn þótt vér næðum lít- illi framför. En nú aftur á móti, þegar verzlunarviðskipti vor eru svo frjáls við allar þjóðir, sem þau geta mest orðið, nú er ekkert, sem getur verið framför vorri í þessum efnum til tálmunar, nema sú deyfð og kunnáttuleysi, sem eymir eftir frá hinu fyrra ástandi, og ekki getur snúizt til dugnaðar allt í einu. Til merkis um, hvað hið rýmra verzlunarfrelsi hefur gjört að verkum, er það, að verð á ís- lenzkum vörum er stigið um helming, eða .orðið tvöfalt við það, sem var fyrir einum tiu árum síð- an, og þegar vér gætum að því, að einskildings munur á hverju pundi af ull er meira en 10.000 dala virði fyrir allt land, þá má sjá, að þegar ullarpundið er komið upp í 44 skildinga eða meira, í staðinn fyrir 22 skildinga áður, verður sá ágóði ekki lítill fyrir allt land. Ný félagsrit 1860. Margar tunnur gulls. Þegar vér nú hugleiðum þetta tvennt, þó ekki sé annað: fyrst það, að íslendingar kaupa á hverju ári brennivín, tóbak og kaffi fyrir margar tunnur gulls og eyða þar með miklu fé til einskis, sem þeir gæti varið til verulegs hagræðis búum sínum; annað það, að ís- lendingar hafa nú um hríð misst fé og lógað árlega fyrir margar tunnur gulls, þar sem þeir hefði getað ekki einungis fengið meðul og hjálp í tima, sér að kostnaðar- lausu, til að forða sér fári og halda þar með bústofni sínum, heldur og einnig fengið hinn mesta styrk til að bæta fjárrækt sína, og þar með að taka margfaldan gróða bæði í bráð og lengd, þá sjáum vér að hverjum brunni beri þegar svo er að farið lengi. Ný félagsrit 1860. Konungstekj ur af Islandi. Á fimmtándu öld, og einkum í tíð Kristjáns fyrsta jukust tekjur konungs mikið við það, að eignir rikustu manna á landinu voru gjörðar upptækar undir alls konar yfirskyni og síðan seldar hirð- stjóranum eða öðrum ríkismönn- um. Þá tók upp Björn hirðstjóri Þorleifsson allan auð Guðmundar Arasonar á Reykhólum, og keypti síðan af konungi fyrir 400 nóbil eða 1200 rínsk gyllini, sem svarar 9.000 rd. í núverandi peningum. Þá vita menn og með vissu, að hið fyrnefnda sekkjagjald var tek- ið af kaupskipum á Islandi, og virðist líklegt að það hafi þá verið orðið sem það síðar var, og verzl- unin viðlíka mikil. Þegar vér gerum ráð fyrir þessu, sem hefur mikil Iíkindi við að styðjast, þá var gjaldið einn port- úgalös eða 16 Jóakimsdalir af hverju skipi, og skipatalan að minnsta kosti svo sem 20 á ári. Þetta verða 320 Jóakimsdalir eða 2.400 rd. eftir núverandi peninga- virði að minnsta kosti. Ný félagsrit 1862 Lénsskipulag kemst á. Til þess að konungur hefði sem vissastar tekjur af landinu var það nú orðin venja, að veita það sem lén, svo að hirðstjórinn tók á móti öllum víseyri, fyrir fastákveðið eftirgjald á ári og með því skil- yrði, að sjá fyrir allri hinni um- boðslegu stjórn, en af óvísaeyri, eða hinum óákveðnu tekjum af landinu var goldið allt að helm- ingi, eða viss ákveðinn hluti eftir reikningi, að frádregnum umboðs- launum. Eftir þessari reglu galt hirðstjórinn lögmönnum laun þeirra, veitti sýslur eftir sömu reglum og honum var veitt lén hans, og hafði svo sjálfur yfirum- sjón um alla stjórnarathöfnina. Ný félagsrit 1862. Nýlendustjórn á íslandi. ísland hlaut að mestu leyti lík forlög og enn lakari en Noregur eftir 1537, því var heitið aftur og aftur að fá að njóta „íslenzkra laga, skila og réttinda“ en því var í reynd og veru stjórnað svo, sem það ætti engan rétt, heldur ætti allt undir einskærri náð konungs- ins og ríkisráðsins í Danmörku. Island var því meira olbogabarn, sem það var fjarlægara, átti engan talsmann og lét ekkert til sín heyra í þeim efnum að sjá borgið al- mennum réttindum landsins. Hver þóttist hólpinn þegar hann gat náð embætti handa sér, hvað sem land- inu hans leið. Nú var einnig reynt til að koma á nýlendustjórn og einokun verzlunarinnar, þegar konungur fékk staðnum Kaup- mannahöfn verzlun Islands á leigu um 10 ár fyrir 1000 Lybiku- mörk árlega, það er nú 3750 rd. en það heppnaðist ekki að þessu

x

Ísfirðingur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísfirðingur
https://timarit.is/publication/790

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.