Ísfirðingur - 11.12.1975, Side 9
ISFIRÐINGUR
9
FLEST börn og unglingar úr
þéttbýli sem hafa átt þvi láni
að fagna að dveljast sumur í
sveit, mdnnast síðar þeirrar
dvalar með sérstakri ánægju.
Mér verður ávallt hugsað
með þakklæti og hlýhug til
sumardvalar minnar að Kolla-
búðum í Reykhólasveit, en
þar dvaldi ég þrjú sumur
1945—’47 hjá eimnn bónd-
anum af þrem, Sigurði Krist-
jánssyni, en auk hans bjuggu
þar faðir hans Kristján og
Jónas Andrésson. í heimili
voru 10 manns.
% var 10 ára er ég kom
að Kollabúðum og hafði þá
verið tvö sumur í sveit áður,
en vegna aldurs ekki tekið
verulegan þátt í störfum. Að
Kollabúðum var ég beinlinis
ráðinn sem snúningastrákur
til Sigurðar, sem var einhleyp-
ur og bjó á hálfri jörðinni,
þessu fylgdi því töluverð
vinna.
Ég var svo lánsamur að
skólaganga var í þá tíð ekki
lengri en svo að ég kom í
sveitina fyrir sauðburð.
Sigurður hafði fé sitt um
sauðburðinn í girðingu innan
við mel sem bærinn stendur
undir. Þær stundir sem hann
ekki var yfir fénu var ég
látinn gæta þess.
Fyrstu skiptin sem ég var
einn kom það fyrir að mér
þótti burður ganga erfiðlega
og hljóp iþá heim eftir Sig-
urði, en er hann kom inn-
eftir var larnbið eða lömbin
fædd og ærin stóð og karaði
við bestu heilsu. Gerði Sigurð-
ur góðlátlega gys að mér,
sagði að ég mætti ekki verða
eins og strákurinn sem var í
sumardvöl annars staðar í
sveitinni, en um hann sagði
bóndinn „hann er úr Reykja-
og jafnvel í Homafjörð, hvar
sem hann heyrði, að þá var
helzt skreið að fá.
Ekk fylgir það þessari sögu
séra Jóns, hvort á þessum
fisiki hefur þurft að halda í
Skálholti þennain vetur, en
auðséð er af henni kröfugerð
biskups um það, að alt væri
til, sem ætti að vera í birgða-
skemmum til fullkomins
öryggis, enda ber öllum saman
um það, að hann vildi háfa
í bezta lagi allt, sem hann
átti að annast um.
önnur frásögn Jóns Hall-
dórssonar er af því, þegar
Brynjólfur biskup var á
prestastefnu árið 1674, árið
áður en hann dó. Þá 'lét hann
af embætti, en við tók Þórður
Þorláksson. Kvaddi Brynjólf-
ur prestana með kærleikum
og þeir skildu við hann með
trega og tárum. Síðan segir
séra Jón:
Þá sá ég 9 vetra gamall
meistara Brynjólf. Var ég
íbland 9 eða 10 unglinga, sem
seint um kvöld biðu fyrir
norðan Þingvallakirkju eftir
feðrum og húsbændinn sínum,
er inni voru hjá biskupinum
i skilnað. Meistari Brynjólfur
kom einmana til vor nokkuð
glaður, en að oss óvörum
Spurði hinn fyrsta, sem hon-
um heilsaði, að ætt og nafni
og forfeðrum hans, þar til sá
Kristinn
I sveit
að Kollabúöum
Snœland
Stjarni en lýsingin átti ein-
ungis við þennEin stygga hest,
•þó hafði mér verið sagt að
hann myndi standa kyrr. Ég
herti upp hugann og gekk
nær hestinum. Hann leit enn
upp og ég sagði: Stjarni
minn rólegur, rólegur og viti
menn hann stóð grafkyrr. Ég
lagði beislið við hann og
teymdi hann af stað. Minn-
ugur þess að til var ætlast
að ég kæmi ríðandi heim. Fór
ég að huga að þúfu til að
komast á bak, og jafnframt
teymdi ég Stjarna í átt heim.
Mörg þúfan varð á vegi min-
um heim á melinn, en þó var
engin alveg mátuleg. Sumar
voru of lágar aðrar of mjúkar,
og aUavega fór svo að ég átti
ekki annars úikosta en
nota lágan stein til að komast
vík greyið, hann getur ekk-
ert”.
Varð mér þetta hvatning til
þess að reyna að meta sem
best allar aðstæður, og duga
vel, enda gaf minn elskulegi
húsbóndi mér aldrei þessa
einkunn, þó jafnvel ég ætti
það skilið.
HESTAR.
Ekki hafði ég verið lengi á
Kollabúðum er ég var sendur
eftir hesti, en hestarnir voru
margir á Kollabúðum, enda
notaðir til allra ferða. Bíl-
vegur var kominn upp á
Þorskafjarðarheiði (sem ábú-
endur á Kollabúðum töldu
réttara að nefna Kollabúða-
heiði) en ekki út með Þorska-
firði norðanverðum.
gat ei lengur svarað; skipaði
að horfa beint upp á sig á
meðan, svo hvern eftir annan
með sama hætti og mig
yngstan seinast. Sagði sitt við
hvem að skilnaði. Klappaði
hann á koll mér og sagði:
„Veldur elli mér, en æska
þér, þú of ungur, ég orðinn
of gamall að þú hafir nokkuð
gott af mér”. Gekk síðan að
tjaldi sínu.
Við viljum minnast Bryn-
jólfs Sveinssonar eins og hann
kemur fram í þessum tveimur
frásögnum, enda eru þær í
fullu samræmi við annað,
,sem frá honum er sagt. Þama
stendur hann frammi fyrir
okkur, skapmikil en traustur,
forsjáll og framkvæmdasam-
ur, alúðlegur og velviljaður.
Hann vann engin stórvirki á
sama hátt og Guðbrandur
Þorláksson með biblíuþýðingu
sinni og bókaútgáfu. Hann
fékk engan orðstár af andríki
í predikunum eins og Jón
Vídalín. En þó hefur hann
verið mest virkur allra bisk-
upa í lúterskum sið á Islandi
sakir virðuleika síns, stjóm-
isemi og mannkosta. Og sá
steinn, sem afhjúpaður hefur
verið í Holti í dag, traustur
og látlaus, á að hjálpa okkur
til að varðveita minningu
iþessa merka manns á réttan
hátt.
Hesturinn var því til alls,
nema vamingur var fluttur
að Kollabúðum frá Króks-
fjarðarnesi á bíl, en bændur
utan með firðinum og úr
Gufudalssveit sóttu þangað
vömrnar og reiddu heim á
klakk.
Þessi fyrsta ferð min eftir
hestum var mikil skelfingar-
ferð. Ég átti að sækja
Stjarna, vagnhest Kristjáns,
og var honum lýst rækilega
fyrir mér, auk þess sem mér
var sagt að jafnvýl stelpur
gætu riðið honum. Ekki
minnkaði skelfing mín við
þetta, enda auðheyrt að ég
ætti að koma ríðandi heim.
Hrossin vom skammt inn-
an við bæjarmelinn, en þang-
að sást ekki frá bænum. Gekk
ég rösklega uns ég var í
hvarfi frá bænum. Fór ég þá
að hægja á mér en loks var
ég þó kominn að hestunum,
og þá var vandinn að finna
Stjarna, þetta gæðablóð, en
ekki einhvem Ijónfjörugan
gamm. Eftir vandlega athug-
un nálgaðist ég ofurvarlega
hest sem 'lýsingin átti við.
Er ég var nær kominn að
honum hætti hann að bíta,
leit á mig og gekk nokkur
skref, þetta hlaut að vera
stórhættulegur og ljónfjör-
ugur hestur. Ég gætti betur
að hvort einhver hinna hest-
anna hlyti ekki að vera
á bak, eða bíða þannig ósigur
að koma með Stjama teym-
andi heim, þennan hest sem
jafnvel stelpur gátu riðið.
Ég ákvað því að fórna held-
ur lífi mínu og deyja með
sæmd, teymdi Stjama að
steininum, lagði tauminn ubp
á makkann, og steig upp á
steininn. Stjarni stóð graf-
kyrr, þetta virtist ekki mjög
hættulegt, en ég stóð þó góða
stund og horfði á bakið á
Stjarna. Þá lyfti ég fætinum
og loks sat ég á baki. Stjarni
stóð kyrr ég lyfti taumnum,
og hann gekk af stað. Það
var montinn Reykvíkingur
sem kom ríðandi niður bæjar-
mehnn þennan dag.
JÖRP.
Eftir þvi sem ég kynntist
hestunum á Kollabúðum betur
og vandist þeim fór svo að
mig langaði að reyna aðra
hesta en Stjarna. Mörg tæki-
færi urðu til þess. M.a. var ég
ávallt sendur eftir hestunum,
ef Sigurð vantaði hest. Oft-
ast voru hestarnir frammi á
Koilabúðadal, en gátu iþó
stundum verið upp með
Músará, uppi í Engisfjalli og
jafnvel uppi á Hvannahlíðar-
fjalli, en það er svo bratt að
hestur verður ekki setinn þar
ofan. Það reyndi ég einu sinni
á Rauðku og í efstu brekku
var ég þegar kominn fram
á haus á hryssunni. Varð ég
að láta hana lausa og hlaupa
ofan brekkunnar. Smám sam-
an fjölgaði þeim hestum er ég
náði í þessum ferðum, en
þegar hesti var náð til að ríða
heim sigaði ég Nolla, hund-
inum sem var minn tryggi
förunautur á þessum ferðum,
á hestana og rak hrossin í
spretti heim í rétt.
Mósi var einn þeirra sem
náðust í haga en hann var
hastur og átti til að stansa
skyndilega, t.d. við Iæki og
féll ég a.m.k. tvisvar af baki
honum. Þá náði ég oft Skjóna
en hann var hrekkjóttur og
átti til að hlaupa útundan sér
en hafði mig þó ekki af baki.
Rauðka sem fyrr er nefnd var
hið besta hross, þýð og viljug
og örugg en henni náði ég
sárasjaldan í haga. Hún var
þó aðal reiðhestur minn í
sendiferðum, og eins er reitt
var heim af engjum. Jörp
var sömu kostum búin en
enginn náði henni í haga„ það
er svo í byrjun annars smn-
arsins að ég er sendur eftir
hrossunum fram á dal. Um
daliim liðast Þorskafjarðará
og við hana sá ég oft erni að
silungsveiðum, flestir voru
þeir þrír í einu, þeir áttu
hreiður í Reykjanesfjalli, í
landi Reykhóla. Því var það
skemmtileg tilviljun að Reyk-
hólar áttu Hvannahlíðina sem
er norðurhlíð Kollabúðadals,
og þar með veiðirétt í Þorska-
fjarðará. Veiðirétt þennan
notuðu meðan ég var á Kolla-
búðum, ekki aðrir frá Reyk-
hólum en emirnir.
Þennan dag var sólskin og
hiti og er ég kem að hest-
unum liggja þeir og virðast
sofa. Taldi ég nú bera vel í
veiði þar sem Jörp er einna
næst mér. Læddist ég undur-
varlega, uns ég var alveg
kominn að henni, tók ég þá
hægt og rólega að klóra henni
bak við eyra. Hún vaknaði en
lá grafkyrr, og naut atlota
minna. Ég átti kexköku í vasa
mínum og gaf ég Jörp hana.
Þá beislaði ég hana, og rak
svo hrossin í spretti heim.
Þegar heim í rétt kom var
Jörp rennsveitt en ég tók
poka og nuddaði og þurrkaði
hana alla. Hún launaði mér
svo þannig, að ávallt síðan gat
ég gengið beint að henni,
hvar sem hún var í haga.
Breytti það engu þó ég væri
í Reykjavík vetrarlangt.
Strax næsta vor fagnaði hún
mér með því að standa kyrr
í 'haganum, er ég gekk til
hennar. Vinátta okkar var
mikil, enda gerði hún þann
mun á mér og öðrum, að eng-
inn náði henni í haga nema
ég. Enn er minningin um Jörp
með mínum ánægjulegustu
æskuminningunum.
SKJÖNI.
Ekki voru hrossin öll jafn
skemmtileg og eins og áður
sagði var Skjóni stríðinn. Ég
varð því i fyrstu hálf hræddur
við Skjóna, og það fann hann.
Eitt sinn átti ég að fara
sendiferð út að Múla sem er
næsti bær út með firðinum
að norðan. Skjóni var heima-
við og segir Sigurður mér að
taka hann, en þá var ég orð-