Skólablaðið - 01.03.1980, Page 14

Einbylishús T Reykjavík - 1963.
Arkítekt: Jón Haraldsson.
ins ; þar lítur hverfið út eins og samansafn af
óskaþnaði, húsin ná ekki að festa rætur í umhverf
inu og orka sífellt á íbúana sem safn aðskota-
hluta, en ekki sem skipulagsleg heild. Afleiðing-
in er sviplaust og sálarlaust umhverfi, þrungið
innri spennu og fullt af æpandi andstæðum.
Tökum nú stökk fram £ tímann og berum nýju
hverfin £ Breiðholti saman við dæmin hér á undan.
Þegar framkvsemdir hófust við Breiðholtshverfið
hafði byggingartækni fleygt fram frá þv£ sem var
milli 1950 og 1960. Stöðluð verksmiðjuframleiðsla
steypumóta og húseininga hafði rutt sér rúms og
gerði mönnum kleift að lækka byggingarkostnað
verulega. Einnig hafði húsagerðin breytzt svo sem
minnzt var á hér á undan; hin tvi- og þrflyftu
sambýlishús, sem verið höfðu rikjandi, viku fyrir
háhýsa- og blokkabyggingumannars vegar og hins
vegar lágreistum einnar hæðar einbýlis- og rað-
hú sum.
Tökum sem dæmi Fella- og Hólahverfi. Byggð-
in er að mestu háhýsi og og fjögurra hæða sam-
býlishúsalengjur. Inni á milli eru stofnanir,
þjórustumiðstöðvar og smærri ibúðarhús. Fjölda-
framleiðslan setur svip sinn á fjölbýlishúsin;
þau eru köld, ópersónuleg og framar öðru: leiðin-
leg,- Þessi hús eru að v£su laus við prjál og
t£zkutildur áranna eftir stríð, en einhæfnin er
of mikil; hin sifellda endurtekning er hvarvetna
þrúgandi og yfirþyrmandi. 1 hverfum frá kreppu-
árunum var að v£su um nokkra einhæfni að ræða,
en sé grannt athugað eru húsin £ raun næsta ól£k.
Ýmis tilbrigði rjúfa endurtekninguna: gluggi hér
og svalir þar útskot og litlir þakkvistir, ávalar:
og bogadregnar linur, mismunandi blæ- og lita-
brigði á veggjum o.s.frv. Þar var m.ö.o. um sam-
ræmda heildarmynd að ræða, en þó aðeins að nokkru
marki; hver húsbyggjandi var frjáls að móta útlit
hússins innan ákveðins ramma.
Ætla mætti við fyrstu sýn að þessi verk-
smiðjuframleiddu hús væru til flestra annarra
hluta nytsamleg en hýsa manneskjur. Þau eru að-
eins dauðir og kaldir hlutir, gerðir til að geyma
fólk um stundarsakir, enda er raunin sú að flest-
ir ibúanna l£ta ekki á þau sem frambúðarhúsnæði,
heldur sem stökkpall upp £ eitthvað meira og
betra. Hin t£ðu £búaskipti leiða svo til þess að
hverfið nær aldrei að verða rótgróið umhverfi
íbúanna og fjölbýlishúsin halda áfram að vera
sálarlausir gámar.
Af þessu má ráða að ábyrgð skipuleggjandans
er mikil, meiri en flestir gera sér grein fyrir
eða vilja láta £ veðri vaka. Ákvarðanir hans geta
snert líf þúsunda bæði til góðs og ills. Mörg
þjóðfélagsmein má beinlinis eða óbeinlinis rekja
til rangra viðhorfa £ skipulagningu.Rannsóknir £
Bandar£kjunum hafa leitt £ ljós að t£ðni glæpa
meðal £búa fjölbýlis- og háhýsa stóð £ réttu
hlutfalli við hæð húsanna, þv£ hærri hús, þeim
mun t£ðari afbrot og önnur félagsleg vandamál.
Við ættum l£ka að geta litið £ eigin barm
og spurt okkur sjálf sem svo: Er hverfi £ l£kingu
við efri hluta Breiðholts vel til þess fallið að
örva fegurðarskyn þeirra barna sem þar alast upp?
Orka sambýlishús Fellahverfisins listhvetjandi
á yngri kynslóð ibúanna, eru þau sú náma fjöl-
breytileika sem ýtir undir sjálfstætt imyndunar-
afl og mótar formskyn hins unga hugar? Er liklegt
að þessi hús eigi eftir að marka jafndjúp spor £
huga vaxandi kynslóðar sem torfbæirnir frumstæðu
eða lágreistu timburhúsin gerðu hjá öfum okkar
og ömmum? Er það æskileg þróun að skipa fólki £
hverfi eftir stétt þess og efnahag eins og gerzt
hefur á undanförnum árum £ Breiðholti og Garða-
bæ? Er liklegt að barn kynnist á unga aldri hin-
um margslungnu þáttum atvinnu lifsins og mikil-
vægi þess fyrir heimilið og þjóðina þegar það
elst upp £ svefnhverfi sem er vandlega að skilið
frá iðnaðar- og atvinnusvæðum? Og siðast en ekki
s£zt: Hefur_£slenzka_bjóðin_efni_á
reisa_illa hönnuð_og ljót hús eftir_vondu_skipu-
lagi_handa_komandi kynslóðum?
Ég læt lesendum það eftir að svara þessum spurn-
ingum.