SunnudagsMogginn - 03.07.2011, Blaðsíða 13

3. júlí 2011 13
Morgunblaðið/Heiddi
K
jartan Guðjónsson og Hanna
María Hallgrímsdóttir byrjuðu
að læra búfræði við
Landbúnaðarháskóla Íslands
haustið 2010 og hafa nú lokið fyrra árinu
við skólann, en búfræðinám tekur tvö ár.
Til að byrja með bjuggust þau ekki við að
eiga eftir að læra eins mikið og þau hafa
gert, töldu sig kunna svo margt. Þau urðu
því hissa á öllum þeim fróðleik sem námið
bjó yfir.
Bæði koma þau af blönduðum býlum,
sveitabæjum þar sem fleiri en ein tegund
dýra er ræktuð. Kjartan kemur frá Síðu-
múlaveggjum í Borgarfirði en Hanna frá
Látrum í Mjóafirði. Áhugi á búfræði fékk
þau til að skrá sig í skólann, þau hafði
langað til að læra meira um búskap og fá
fræðslu tengda búfræðinni. „Það er líka
gott að fá fræðslu á víðara sviði, til dæmis
ef mann myndi langa til að starfa við eitt-
hvað landbúnaðartengt, svo sem mjólk-
urframleiðslu. Ef maður vill fara í mjólk-
urfræði, þá hefur maður einhvern grunn,“
segir Hanna.
Vinnuhagræðing og sparnaður
Kjartan og Hanna eru sammála um að þau
hafi lært margt sem muni koma þeim að
góðum notum í framtíðinni og skapa þeim
fjölmörg tækifæri. „Við höfum lært að
ýmsu má breyta og hagræða. Í skólanum
fáum við hugmyndir og út frá þeim skap-
ast tækifærin. Það er til dæmis mikil
áhersla lögð á að kenna okkur vinnu-
hagræðingu og sparnað. Við verðum að
kunna að spara og hagræða ef við ætlum
að stunda búskap,“ segja þau og telja að
menntun í bændastéttinni geti skipt miklu
máli í náinni framtíð, jafnvel að einhvern
tímann þurfi bændur að hafa búfræðipróf
til að mega halda skepnur.
Þegar Kjartan og Hanna byrjuðu í bú-
fræðináminu á Hvanneyri höfðu 77 manns
sótt um, en þau voru hluti af 34 manna
hópi sem komst inn í skólann. Flestir eru
enn í náminu og segja þau að andinn í
bekknum sé frábær. „Þú getur eiginlega
ekki verið í þessu námi ef þú hefur ekki
áhuga á því. Það er allavega voðalega erf-
itt, því námið er svo sérhæft. Í skólanum
fann maður líka það sem vantaði úr öðru
námi, því þarna hitti maður krakka með
sama grunn og maður sjálfur.“
Nemendur sem eru á fyrsta ári í búfræði
sinna bústörfum á Hvanneyri, en einnig
fara þeir í almennt verknám sem felst í því
að þau eru send á sveitabæi þar sem þau
dvelja í þrjá mánuði. „Við erum send á bú
sem eru til fyrirmyndar og eru þekkt fyrir
góðar afurðir. Fólkið sem tekur á móti
okkur er allt búfræðingar að mennt, hefur
flest starfað í félagsmálum og hefur gott
orð á sér fyrir bókhald búsins. Þannig
nýtist verknámið best og við lærum mest
af því.“
Vilja styrkja stöðu bænda
Aðspurð hvort þau haldi að ungir bændur
stefni að því að helga sig bústörfunum að
fullu eða hvort þeir stefni á að vinna ann-
ars staðar meðfram þeim, svara Hanna og
Kjartan að það sé misjafnt eftir því hvern-
ig bú bændur séu með. Bændur sem nota
róbóta til að mjólka kýrnar hafi til dæmis
meiri möguleika en aðrir á að vinna með-
fram búinu. „Ef þú ert með kúabú, þá ertu
miklu bundnari yfir því heldur en sauð-
fjárbúi. Með sauðfjárbú getur þú leyft þér
að vinna að hluta til annars staðar,“ segir
Kjartan. Hanna bætir við að allskonar
nefndarstörf séu einnig unnin af bændum
innan landbúnaðargeirans. Sumir bændur
séu því í hlutastörfum við að sinna sam-
tökum og fundum um allt land.
Mikill áhugi virðist vera á samstöðu
ungra bænda og segja Kjartan og Hanna að
áhersla sé lögð á að bændur standi saman,
sérstaklega á þessum tímum. „Fólk gerir
sér kannski ekki alveg grein fyrir því hvað
bændur standa fyrir. Við stöndum fyrir
matavælaframleiðslu í landinu. Ef það er
enginn landbúnaður í landinu, hvað ætlar
fólk þá að gera?“
Kjartan og Hanna efast ekki um að þau
muni stunda búskap á Íslandi í framtíð-
inni, það sé draumurinn. Þau vonast til að
styrkja stöðu bænda og passa upp á sér-
stöðu landsins, einangrun þess og stofna.
Þau hafa hins vegar nokkrar áhyggjur af
því hvað muni gerast ef Íslendingar láti
sérstöðu sína í hendur annarra þjóða.
„Staða íslenskra bænda er allt í lagi eins og
hún er í dag, en hún getur farið versn-
andi“, segir Kjartan.
„Við verðum að horfa á hvað við erum í
góðum málum. Við eigum alltaf í okkur og
á í gegnum landbúnaðinn, þannig lagað
séð. Íslendingar eru í rauninni sjálfum sér
nógir í matvælaframleiðslu. Við þurfum að
horfa meira á það og fara ekki að flytja inn
eitthvað sem við getum framleitt sjálf,
eitthvað frosið eða í dós. Það er ekki ein-
ungis bændastéttin sem þarf að standa
saman, heldur verða allir Íslendingar að
standa saman í því að sækja ekki vatnið
yfir lækinn.
Við sjáum til dæmis ekki neinn hag í því
að ganga í Evrópusambandið. Það eru
engir hagsmunir þar fyrir bændur, miðað
við hvernig við viljum starfa í framtíð-
inni,“ segir Hanna og Kjartan bætir við að
mikið regluverk sé innan ESB sem eigi eft-
ir að gera landbúnað á Íslandi mjög erf-
iðan. „Ísland er eyja á köldum slóðum og
lög sem gilda til dæmis fyrir Spán og önn-
ur lönd geta ekki tekið gildi hér á landi.
Eins er mun ódýrara að flytja inn kjúkling
og svínakjöt frá Evrópu en að framleiða
það hér á landi. Það eru því sterkar líkur á
að kjúklinga- og svínabú muni leggjast af,
því rekstrarumhverfið er erfitt fyrir.“
Með inngöngu í ESB mun margt breyt-
ast og segir Kjartan að svo geti orðið að við
verðum ekki sjálfum okkur nóg. Þá verð-
um við upp á aðra komin. „Það hlýtur að
vera einhver ástæða fyrir því að þeir vilja
okkur inn í ESB. Þeir myndu aldrei vilja fá
einhverja litla eyju inn í þessi samtök ef
þeir myndu ekkert græða á henni. Hvort
ætla þeir að ráðast á fiskinn okkar eða
landbúnaðinn? Þetta er sú spurning sem
ráðamenn eiga mjög erfitt með að svara
þegar þeir eru spurðir.“
Gott að vera bóndi á Íslandi
Kjartan segir að auka verði framleiðsluna
hér á landi og telur að hægt sé að byrja á
því með því að auka aðgengi að jörðum,
en bæði hann og Hanna segja erfitt að fá
jarðir í dag. Þeim þætti því rökrétt að út-
skrifaðir búfræðingar hefðu kaupforgang
að jörðum til sölu. Þannig mætti stuðla að
því að góðar landbúnaðarjarðir yrðu
áfram nýttar undir landbúnað.
„Með því að auka aðgengi að jörðum, þá
mun nýliðun í bændastéttinni aukast. Það
eru hins vegar fjársterkari aðilar sem eiga
auðveldara með að kaupa jarðir. Það er að
ákveðnu leyti sorglegt. Þó að sumir líti á
jarðir sem sumarbústaðaland, þá horfum
við á jarðirnar sem beitiland og tún, eitt-
hvað sem getur nýst. Stundum standa á
jörðunum fullkomin hús sem hægt væri að
flytja beint inn í. Staðreyndin er hins veg-
ar í mörgum tilfellum sú að fjársterku að-
ilarnir, sem keyptu jarðirnar, leigja ekki
einu sinni út landið í kring, þó þeir séu
einungis þarna í einn til tvo mánuði á ári.“
Kjartan og Hanna telja hvorugt að betra
sé að vera bóndi í öðru landi, til dæmis í
Noregi eða Svíþjóð. Það sé sérstaða ís-
lenskra bænda sem haldi þeim hér. Hanna
segir að bændur séu ekki mikið að hugsa
um að flytja af Íslandi, þrátt fyrir árferðið.
„Það er í raun erfiðara að gerast bóndi í
Svíþjóð. Þar þarftu að hafa nám að baki til
þess að geta orðið bóndi.“ Og Kjartan
bætir við að erlendis sé orðið mjög tak-
markað ræktarland á hverja jörð. „Hér
höfum við nóg land til að nýta, sem og þá
íslensku sérstöðu að bú ganga í erfðir. Það
er annað sem við þurfum að halda í. Áður
fyrr var tryggt að börnin fengju jörðina ef
þau vildu búa. En þegar börnin leituðu
annað, þá lagðist jörðin í eyði.“
Samtökin efla landbúnað
Kjartan og Hanna eru bjartsýn á framtíð-
ina. Þau vilja hefja búskap, en einnig vilja
þau vinna störf innan landbúnaðargeirans
sem geta eflt landbúnað á Íslandi og stuðl-
að að áframhaldandi matvælaframleiðslu.
Bæði eru skráð í Samtök ungra bænda á
Vesturlandi og Vestfjörðum, en félagið er
tiltölulega nýtt og fagnar eins árs afmæli í
ár. Fjórar slíkar deildir eru hér á landi,
hver í sínum landsfjórðungi og mynda
þær saman Samtök ungra bænda á Íslandi,
sem eru hugsuð fyrir 18-35 ára bændur.
Starfið í samtökunum snýst um að virkja
fleiri og yngri bændur í málefnum land-
búnaðarins.
„Starfið gengur út á eina heild og eru
fjórar deildir innan félagsins til að kraft-
arnir nýtist sem best. Það eru ýmis nám-
skeið í boði og við erum dugleg að hittast.
Félagið er samt ungt og enn í þróun.
Fyrsta árið hefur að mestu farið í fjáröflun
og annað árið mun felast í enn meiri
kynningu. Það þarf auðvitað að koma fé-
laginu á framfæri og efla samstarfið á milli
landsdeilda enn frekar. Þetta vekur unga
bændur til umhugsunar um ýmis mál og
styrkir samstarf og samskipti ungra
bænda á öllu landinu. Við verðum fyrir
vikið sterkari eining, því fyrr sem við
byrjum að huga að henni og byggja hana.
Og fyrst og fremst er þetta skemmtilegur
félagsskapur. En við verðum að standa
saman vörð um arfleifð okkar. Þetta er
landið sem hefur fóstrað okkur og við sem
bændur viljum auðvitað standa vörð um
það.“
Sækjum ekki
vatnið yfir lækinn
Hanna og Kjartan segja stöðu íslenskra bænda viðunandi í dag – en geti farið versnandi.
Kjartan Guðjónsson og Hanna María Sigmunds-
dóttir stefna bæði á búskap í framtíðinni. Þau eru
uppalin í sveit og stunda nám í búfræði við Land-
búnaðarháskóla Íslands á Hvanneyri. Þau segj-
ast vilja standa vörð um arfleifð sína, íslenskan
landbúnað og matvælaframleiðslu.
Eyrún Eva Haraldsdóttir