Brandajól - 20.12.1939, Blaðsíða 7

norrænum mótum á Laugarvatni, eða á
stúkufundum. Það er hægt að drýgja póli-
tískar ræður með tilvitnunum úr þeim,
fyrir utan hvað hægt er að brúka þá í áróð-
ursstarfsemi allra flokka. Kvæði þeirra
eru jafn hárbeitt sverð í höndum svo vel
sjálfstæðismanna sem kommúnista. Og það
sömu kvæðin.
Að öllu samanlögðu verður ekki skilið,
hvern rækallann vér íslendingar höfum að
gera með þessa karla, sem kalla sig nýtízku
skáld? Vér höfum síld og saltfisk, (sem
aðrar þjóðir éta með góðri lyst, þó að vér
leggjum oss ekki niður við það sjálfir. I
landi, þar sem menn eru almennt á hreppn-
um, hrepparnir á sýslunni og sýslurnar á
landinu, þar gera menn að sjálfsögðu hærri
kröfur til lífsins). Þess utan höfum vér Is-
lendingasögur og Heimskringlu; og þjóð-
sögurnar, sem alltaf er að fjölga. Og hvað
viðvíkur höfuðstað vorum, Reykjavík, þá
stendur hann ekki sjáanlega að baki höfuð-
borgum hinna Norðurlandanna. Ekki einu
sinni sænskir kratabroddar hafa myndar-
legri ístru en þeir íslenzku, og þó yfirstétt-
in hér geti ekki talið ætt sína til þýzkra
flakkara, eins og í Osló, þá standa engir á
sporði fínu frúnum í Reykjavík um kaffi-
drykkju, og ekki þarf heldur að saka þæi
um áhugaleysi fyrir mannorði náungans.
Nei, Reykjavík, eins og sögueyjan yfir-
leitt, er á allan hátt vel birg af gæðum
menningarinnar. En einnig af þeim agnú-
um er benni fylgja. Til dæmis er hér fullt
af lifandi skáldum! — Þó að íslendingar
hafi, eins og einn af heimsfrægustu rit-
höfundum landsins hefir látið um mælt,
verið að berjast í þúsund ár, upp á líf og
dauða, við menn, sem nefna sig skáld, hefir
þjóðinni enn ekki heppnazt að útrýma
þeim.
Einn af þessum ódrepandi mönnum var
Hamall Humalsson. Hann var Ijóðskáld, og
hafði gefið út tvær ljóðabækur. Sú fyrri
hafði hlotið ágæta dóma. — Nú er Sögu-
eyjan nýtízku land á allan hátt, einnig með
tilliti til bókmenntalegrar gagnrýni. Þeir,
sem um þau störf fjalla hér eru andar, á
borð við Jóhann Flagan og Hannes horn-
lausa. Sem sagt, var fyrri bók Hamals
þessa talin góð. Þar voru kvæði sem minntu
bæði á Pétur G. V. Hálka, og Jakob Jere-
míasen. Það lá við sjálft, að sum af ljóðum
hans yrðu landfleyg, svo sem eins og
„Nauta-Stína“ og „Konan, sem spinnur á
rokkinn minn“.
En svo kom ljóðabók númer tvö. Yfir
henni var steinþagað, þar sem jafnvel
helztu bókmenntafræðingar landsins, með
próf. dr. Gabríel Jónsson í broddi fylking-
ar, töldu ekki með öllu hættulaust að
skamma hana. Þarna var nefnilega ekki til
kvæði, sem líktist nokkrum öðrum skáld-
skap í víðri veröld. Og þar sem skáldið var
hvorki þjóðernissinni eða kommúnisti og
hafði yfirleitt enga pólitíska þýðingu, þá
var bókin hreint og beint þöguð í hel. En
einni af hinum fínu frúm í Reykjavík
„fannst“ eitt af kvæðunum „svo voðalega
óanstöndugt“, og þetta varð til þess, að
skáldinu var sagt upp stöðu sinni. Hús-
bóndi hans hafði þá um tveggja ára skeið
lofað Hamli þessum að starfa á skrifstofu
sinni fyrir hundrað og fímmtíu krónur á
mánuði. Þessi dánumaður var nefnilega
ákaflega„interesseraður“fyrir hinum ungu
bókmenntun íslands; en um leið var hann
giftur einni af fínu frúnum í Reykjavík,
og öllu, einnig velgerðum, eru náttúi'lega
takmörk sett. En þar með breyttust að-
stæður Hamals Humalssonar í þá átt, að
hann varð hér eftir að lifa af skáldskap sín-
um eingöngu, — og að vísu mætti það út
af fyrir sig kallast framför á rithöfunda-
brautinni.
Nú er auðvitað enginn fyrirburð-
ur jafn hlægilegur og illa klædd og
soltin skáldskjáta, sem vafrar um göturn-
ar, d'reymin á svip, peningalaus, með gat-
slitna sóla. Þegar nú þar við bætist, að
BRANDAJÓL
Eítir Kristmann Gudmundsson
5