Morgunblaðið - 21.10.2010, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. OKTÓBER 2010
Við Urriðaholt Verið er að leggja lokahönd á nýtt húsnæði Náttúrufræðistofnunar Íslands í Garðabæ.
Golli
Ríkissjóður og þar með
skattborgarar landsins
hafa nú fengið 700 millj-
óna króna reikning sem er
ættaður frá Jóni Bjarna-
syni, sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra.
Þessi sending stafar af
gönuhlaupi ráðherrans
sem afnam aflamark í
rækju á þessu fiskveiðiári.
Forsagan er þessi
Í þeim þrengingum sem rækjuiðn-
aðurinn í landinu hefur búið við und-
anfarin ár hefur Byggðastofnun verið
mikið haldreipi og staðið sig vel.
Rækjuiðnaðurinn er einmitt stað-
settur á svæðum sem hafa háð
byggðalega varnarbaráttu. Störf í
rækjuiðnaðinum hafa því verið verð-
mæt og haft mikla þýðingu fyrir
byggðirnar.
Með ákvörðun sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra um afnám afla-
marks í rækju er þessari þýðing-
armiklu stofnun greitt gríðarlega
þungt högg. Með fyrirspurnum á Al-
þingi leitaði ég svara um þessi mál sl.
mánudag. Svar iðnaðaráðherra, sem
fer með málaflokk byggðamála, leiddi
sitthvað mjög athyglisvert í ljós.
Eiginfjárhlutfall komið niður fyr-
ir lögbundið lágmark
Ljóst er að ákvörðun sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra veikir mjög
útlánagetu Byggðastofnunar. Í til-
kynningu stofnunarinnar til Kauphall-
arinnar 30. ágúst sl. kemur eftirfar-
andi fram:
„Í lok tímabilsins stóðst stofnunin
ekki eiginfjárkröfur sem gerðar eru til
fjármálafyrirtækja. Það leiðir til þess
að ríkissjóður verður sem eigandi
stofnunarinnar að taka til þess afstöðu
á síðari hluta ársins hvort halda beri
starfseminni áfram í óbreyttri mynd,
og þar með nýju eigin fé.“
Iðnaðarráðherra hefur nú í svari
sínu við fyrirspurn minni greint frá því
að eiginfjárhlutfall Byggðastofnunar
sé komið ofan í 5,18%, þökk sé sjávar-
útvegs- og landbúnaðarráðherra. Lög
um fjármálafyrirtæki kveða á um (84
gr.) að eiginfjárgrunnur fjármálafyr-
irtækja skuli vera að lágmarki 8% og
Fjármálaeftirlitið hefur sett enn
strangari viðmið um nýju viðskipta-
bankana eða 16%.
Þeim mun dapurlegra er þetta, í
ljósi þess að ríkissjóður greiddi
Byggðastofnun eiginfjárframlag upp á
3.600 m.kr. sem samþykkt var á Al-
þingi í fjáraukalögum 2009 og fjár-
lögum 2010.
Skaðabætur
Þetta er í rauninni staðan eftir
ákvörðunina um rækjuna. Fótunum að
óbreyttu kippt undan stofnuninni. Iðn-
aðarráðherra lýsti því þó raunar yfir
að lánastarfsemi stofnunarinnar
myndi halda áfram. Það verður þá
væntanlega gert í trausti þess að hún
njóti ábyrgðar ríkisins og að lán-
ardrottnar geti af þeim sökum fjár-
magnað hana.
Vitaskuld er þó öllum ljóst að þetta
ástand getur ekki varað lengi. Fyrr
eða síðar þurfa stjórnvöld að taka
ákvarðanir um hvernig málum verði
háttað til frambúðar. Iðnaðarráðherra
tilkynnti í umræðum um fyrirspurn
mína að slíkt stæði til. Augljóst er að
eigi stofnunin að hafa möguleika til
frekari útlánastarfsemi eftir höggið frá
sjávarútvegs- og landbúnaðarráð-
herra, þarf hún skaðabætur frá rík-
issjóði/ skattborgurunum. Allt vegna
ákvörðunar eins sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra. Ákvarðanir
hans eru því ekki einasta að skaða
sjávarútveginn heldur hafa einnig
beinan kostnað í för með sér fyrir hinn
fjárvana ríkissjóð.
Nú væri gott að hafa 700
milljónirnar í handraðanum
Setjum tölurnar í samhengi. Hvað
þýða þessar 700 milljónir?
Nú er mikið rætt
um hinn hraklega
niðurskurð sem
ríkisstjórnar-
flokkarnir ætla að
standa að á heil-
brigðisstofnunum á
landsbyggðinni, sem
mun skerða þar alla
þjónustu og leiða til
uppsagna hundraða
heilbrigðisstarfs-
manna, einkum
kvenna. Eðlilega
hafa íbúar
landsbyggðarinnar
snúist til varnar. Skoðum því málin í
því samhengi.
Samanlagður niðurskurður á heil-
brigðisstofnunum í Norðvesturkjör-
dæmi – kjördæmi okkar sjávarút-
vegs- og landbúnaðarráðherra – er
tæplega 600 milljónir króna. Þá fjár-
muni vantar sárlega núna. Sú tala
nær þó ekki þeirri upphæð sem um-
rædd ákvörðun ráðherrans kostar
ríkissjóð. Það væri svei mér gott að
hafa þá upphæð nú til ráðstöfunar, til
þess að bregðast við vandanum í heil-
brigðisstofnunum á landsbyggðinni.
En því er ekki að heilsa, því miður.
Ekkert hugað
að afleiðingunum
Það vekur síðan sérstaka athygli
að iðnaðarráðherra upplýsti í umræð-
unni að þessi mál hefðu hvorki verið
kynnt ráðuneyti hennar, né Byggða-
stofnun áður en tekin var ákvörðun
um afnám aflamarks í rækju. Mátti
þó öllum vera ljóst að þar voru miklir
hagsmunir í húfi. Það er auðvitað
dæmalaust að ákvörðun af þessum
toga skuli tekin án þess að hyggja að
afleiðingunum. Þetta er auðvitað til
marks um gjörsamlega fráleita
stjórnsýslu og fullkomið hirðuleysi
um almannahagsmuni.
Hæpnar lagalegar forsendur
Og svona eins og til að bæta gráu
ofan á svart, þá var ákvörðun ráð-
herrans alveg frá upphafi tekin á
mjög hæpnum lagalegum forsendum.
Nú liggur enn fremur fyrir vandað
lögfræðiálit þar sem komist er að
þeirri niðurstöðu að ráðherrann hafi
brotið lög með ákvörðun sinni. Í ljósi
þeirra upplýsinga sem nú liggja fyrir,
vaknar óhjákvæmilega spurning um
hvort athafnir ráðherrans stafi af
stórkostlegu hirðuleysi, eða ásetn-
ingi.
Því miður hefur ráðherrann ekki
svarað neinu um þetta mál. Bréfum
hagsmunasamtaka þar sem vísað er
til framangreindrar lagalegrar túlk-
unar er ekki ansað. Málin eru tekin
upp á vettvangi Alþingis að ósk þing-
manna, en án árangurs. Ítrekaðir
fundir í sjávarútvegs- og landbúnað-
arnefnd að beiðni okkar í stjórnar-
andstöðunni leiddu ekki til nokkurrar
niðurstöðu. Utandagskrárumræða að
frumkvæði Kristjáns L. Möller, fyrr-
verandi ráðherra, skilaði heldur ekki
neinu. Þetta er til marks um vinnu-
brögð sem framkvæmdavaldið getur
ekki boðið nokkrum upp á. Hvorki
þingi né þjóð. Lærdómurinn sem ætl-
unin var að draga af veikleikum
stjórnsýslunnar í kjölfar efnahags-
hrunsins átti einmitt að vera sá að
svona vinnubrögð líðist ekki. Í þessu
tilviki virðast menn fátt hafa lært.
Manni verður hins vegar orðs vant
til þess að lýsa stjórnvaldsákvörðun
sem í senn byggist á hæpnum laga-
forsendum, svo ekki sé meira sagt, og
kostar svo skattgreiðendur 700 millj-
ónir í ofanálag.
Eftir Einar K.
Guðfinnsson
» Stjórnvaldsákvörðun
sem í senn byggist á
hæpnum lagaforsendum
og kostar svo skatt-
greiðendur 700 milljónir
í ofanálag.
Einar K.
Guðfinnsson
Höfundur er alþingismaður.
700 milljóna króna
reikningur frá Jóni
Spurningin um eðli
Sjálfstæðisflokksins er
jafn gömul flokknum
sjálfum. Ívar Páll
Jónsson skrifar grein
um þetta efni í tilefni af
ummælum mínum um
að hafna öfgum til
hægri og vinstri. Grein
hans verður varla skil-
in á annan veg en að
hann vilji sjá þröngan
hægri flokk án allra opinberra af-
skipta af markaðnum. Það er eitt
sjónarmið. Ég sé hlutverk flokksins
hins vegar í stærra samhengi.
Hafa verður í huga að Sjálfstæðis-
flokkurinn varð til við samruna
Frjálslynda flokksins og Íhalds-
flokksins. Sjálf stofnun flokksins fól
þannig í sér málamiðlun milli hug-
mynda á miðju og hægri væng stjórn-
málanna. Jóhann Hafstein kom fyrst
fram í háskólapólitíkinni á fjórða ára-
tugnum sem baráttumaður gegn öfg-
um til hægri og vinstri. Kommúnism-
inn og nasisminn voru öfgar þess
tíma.
Í fyrstu stefnuyfirlýsingunni var
hugtakið „stétt með stétt“ notað. Það
fól í sér víða skírskotun. Þetta var
flokkur sjómannsins og útgerð-
armannsins, neytandans jafnt sem
kaupmannsins eða bóndans. Fljót-
lega festi flokkurinn rætur í verka-
lýðshreyfingunni. Sjálfstæðisflokk-
urinn er eina dæmið um hægri flokk á
Norðurlöndunum sem það hefur gert.
Í samræmi við þetta tóku for-
ystumenn flokksins þeg-
ar í öndverðu fullan þátt
í mótun vinnulöggjafar,
þróun löggjafar á sviði
velferðarmála og mennt-
unar. Þar kom að for-
ystumenn flokksins tóku
höndum saman við aðra
lýðræðisflokka í and-
stöðu við sósíalista og
mótuðu utanríkisstefnu
þar sem Ísland skipaði
sér í sveit með evrópsk-
um og öðrum vestræn-
um þjóðum til samstarfs
um varnir og viðskipti.
Árangurinn varð sá að Sjálfstæð-
isflokkurinn varð strax stærsti flokk-
ur landsins og hélt þeirri stöðu þar til
í síðustu kosningum. Engin dæmi eru
um aðra hægri flokka á Norðurlönd-
unum sem náð hafa jafn miklum
áhrifum í jafn langan tíma.
Vitaskuld hafa forystumenn
flokksins á öllum tímum gert mistök.
Stundum voru höftin of mikil. Stund-
um voru ríkisútgjöldin of mikil. Hitt
skiptir þó mestu að Sjálfstæðisflokk-
urinn var sá flokkur sem af mestum
þunga varði það jafnvægi í þjóð-
arbúskapnum sem helgast af við-
skiptafrelsi og velferð og tryggði
hagsmuni landsins í alþjóðlegu sam-
starfi eftir nauðsyn hvers tíma.
Vissulega voru gerð mistök við
framkvæmd peningastefnunnar.
Krónan ofreis og hrundi. Margt varð
þess valdandi að bankarnir féllu.
Þetta breytir hins vegar engu um þá
staðreynd að þessi breiði hug-
myndagrundvöllur er í nútíð og fram-
tíð líklegastur til að tryggja þá sam-
stöðu sem öllu skiptir ef okkur á að
takast að efla fyrirtækin og byggja
hér samfélag efnahagslega sjálf-
stæðra einstaklinga og fjölskyldna,
sem hafa atvinnu og njóta réttar til
menntunar og heilbrigðisþjónustu.
Skoðanir Ívars Páls eru þó langt í
frá nýjar af nálinni. Þegar hann sagði
sig úr Sjálfstæðisflokknum sumarið
2002 var það vegna þess að hann gat
ekki hugsað sér að vera félagi í
stjórnmálahreyfingu sem ynni af svo
miklum krafti gegn hugsjónum hans.
Nefndi hann sem dæmi að á þeim
áratug sem á undan var liðinn hefðu
tekjur og gjöld ríkisins tvöfaldast.
Þetta var löngu áður en ég tók sæti
í ríkisstjórn í ársbyrjun 2004 og því
greinilega aðrir mér mætari menn
sem eru undir sömu sök seldir í þess-
um efnum.
Von mín er sú að grein Ívars Páls
Jónssonar sé ekki vísbending um að
þeim vaxi nú fiskur um hrygg í Sjálf-
stæðisflokknum sem vilja færa hann
af þeirri braut víðsýni og umburðar-
lyndis sem lengst af var sú kjölfesta
sem tryggði honum traust fólksins og
áhrif á mótun samfélagsins.
Eftir Þorgerði
Katrínu
Gunnarsdóttur
» Fljótlega festi flokk-
urinn rætur í verka-
lýðshreyfingunni. Sjálf-
stæðisflokkurinn er eina
dæmið um hægri flokk á
Norðurlöndunum sem
það hefur gert.
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir
Höfundur er þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins í Suðvesturkjördæmi.
Hin víða skírskotun
Sjálfstæðisflokksins