Morgunblaðið - 06.12.2010, Page 29

MENNING 29
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. DESEMBER 2010
568 8000 – borgarleikhus.is – midasala@borgarleikhus.is
Ofviðrið (Stóra sviðið)
Mið 29/12 kl. 20:00 frums Fim 13/1 kl. 20:00 6.k Mið 26/1 kl. 20:00
Sun 2/1 kl. 20:00 2.k Þri 18/1 kl. 20:00 Sun 30/1 kl. 20:00 8.k
Lau 8/1 kl. 20:00 3.k Mið 19/1 kl. 20:00 Sun 6/2 kl. 20:00 9.k
Sun 9/1 kl. 20:00 4.k Fös 21/1 kl. 20:00 7.k Fim 10/2 kl. 20:00 10.k
Mið 12/1 kl. 20:00 5.k Þri 25/1 kl. 20:00
Ástir, átök og leiftrandi húmor
Fólkið í kjallaranum (Nýja svið)
Mið 8/12 kl. 20:00 25.k Fös 10/12 kl. 22:00 Fim 16/12 kl. 20:00 lokas
Fim 9/12 kl. 20:00 26.k Lau 11/12 kl. 19:00
Fös 10/12 kl. 19:00 27.k Sun 12/12 kl. 20:00
Verðlaunasaga Auðar Jónsdóttur
Fjölskyldan (Stóra svið)
Lau 18/12 kl. 19:00 9.k Fös 7/1 kl. 19:00 Sun 23/1 kl. 19:00
Fim 30/12 kl. 19:00 Lau 15/1 kl. 19:00
"Stjörnuleikur sem endar með flugeldasýningu", BS, pressan.is
Jesús litli (Litla svið)
Þri 7/12 kl. 20:00 Lau 11/12 kl. 19:00 aukas Lau 18/12 kl. 21:00
Mið 8/12 kl. 20:00 14.k Sun 12/12 kl. 20:00 16.k Mið 29/12 kl. 19:00 aukas
Fim 9/12 kl. 20:00 15.k Fim 16/12 kl. 20:00 Fim 30/12 kl. 19:00
Fös 10/12 kl. 19:00 aukas Lau 18/12 kl. 19:00
Sýning 7/12 kl 20 verður túlkuð á táknmáli
Jesús litli - leikferð (Hof - Hamraborg)
Lau 15/1 kl. 16:00 Sun 16/1 kl. 20:00 Mið 19/1 kl. 21:00
Lau 15/1 kl. 20:00 Þri 18/1 kl. 21:00 Fim 20/1 kl. 19:00
Sun 16/1 kl. 16:00 Mið 19/1 kl. 19:00 Fim 20/1 kl. 21:00
Sýnt í Menningarhúsinu Hofi á Akureyri í samstarfi við LA
Faust (Stóra svið)
Fim 6/1 kl. 20:00 Sun 16/1 kl. 20:00
Fös 14/1 kl. 22:00 Fim 20/1 kl. 20:00
Aukasýningar á Íslandi vegna fjölda áskorana
Horn á höfði (Litla svið)
Sun 12/12 kl. 14:00 lokas
Gríman 2010: Barnasýning ársins - síðasta sýning!
Gjafakort – töfrandi stundir í jólapakkann
GEFÐU GÓÐAR
STUNDIR
Gjafakort Þjóðleikhússins á hátíðartilboði!
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
G
JA
FA
KO
R
T
Þ
JÓ
Ð
LE
IK
H
Ú
S
S
IN
S
BALLIÐ Á
BESSASTÖÐUM
G
JA
FA
KO
R
T
Þ
JÓ
Ð
LE
IK
H
Ú
S
S
IN
S
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
Ég sat eins árs kúrs í Hum-boldt-háskóla í Berlínsem fjallaði nær ein-göngu um fyrstu sjö blað-
síður í verki Heideggers, Sein und
Zeit. Kenningar
hans um að heim-
speki umræðan
hefði í mörg
hundruð ár verið
á villigötum
vegna smám-
istúlkunar á einu
orði var bylting-
arkennd þegar
hann lagði hana
fram. Um þá mis-
túlkun mun ég
ekki ræða, enda gæti ég í dag ekki
haft eftir nema brot af þeirri um-
ræðu. En sterk löngun til að athuga
grunnforsendur umræðunnar til að
forðast villigötur býr enn í manni.
Því ef umræðan er ekki byggð á góð-
um grunni er hún fánýt og villigötur
hvert sem litið er. Njörður P. Njarð-
vík er ekki að velta svoleiðis smá-
munum fyrir sér. Í bók hans er hent
fram fullyrðingum án raka en síðan
kemur hann með ágætar rökræður
út frá þeim fullyrðingum þótt það
hái þeim að þær eru annaðhvort á
lofti byggðar eða stoðir þeirra ekki
skýrðar. Þannig eru flokkar fram-
sóknar og sjálfstæðis fyrst kynntir
til sögunnar með orðinu spilling-
arflokkarnir. Það er ein af mörgum
fyrirfram gefnu forsendum sem
hann byggir rökfærslu sína á. Síðar,
í kafla sem af hógværð er gefið sama
nafn og Stefán Zweig gaf frægri bók
sinni um Vínarsamfélagið fyrir hrun
þess, Veröld sem var, er sagt frá
persónulegri upplifun fjölskyldu
Njarðar af þessum flokkum úr barn-
æsku. Sagan er allhrikaleg og þótt
enginn efist um þjáningar fjölskyldu
hans verður Njörður varla talinn
bestur til þess að fella hlutlausan
stóradóm um þetta mál.
Hann fjallar lengi um hversu illa
Íslendingar hafa haldið á sínum mál-
um og vitnar síðan í þann afbragðs-
mann sem Þráinn Bertelsson er, en
einmitt þar sem ég held að hann vildi
síst láta vitna í sig. Þegar Þráinn
missir sig í útvarpsviðtali og fer að
tala um að ákveðinn hluti þjóð-
arinnar sé fífl. Nirði finnst aug-
ljóslega ekki nógu vel í lagt og vitnar
í ofanálag í Harald Björnsson leik-
ara sem á að hafa sagt við hann að
90% þjóðarinnar væru fífl. Persónu-
lega finnst mér eins og þarna vanti
eina setningu í viðbót frá Nirði til að
algengir einræðistilburðir hroka-
fullra vinstrimanna séu fullkomnaðir
„og þessi 90 prósent þjóðarinnar
eiga að vera undir hin 10 prósentin
sett“, en það kann að vera að sú
ágiskun hjá mér um hug Njarðar sé
ekki rétt.
Seint í bókinni segir hann: „Þjóðin
skuldar sjálfri sér endurskoðun á til-
veru sinni og tilgangi. Sú skuld verð-
ur ekki greidd nema með endur-
heimtri siðferðisvitund.“ Þá
væntanlega þeirri sem þjóðin hafði
þegar fjölskylda hans var sett út á
guð og gaddinn af illmennum í
Framsóknarflokknum ef óhlutdræg
frásögn hans er ekki dregin í efa?
Hroki Njarðar er nánast á hverri
blaðsíðu og stundum sést glitta í
mannfyrirlitningu hjá honum einsog
þegar hann ritar: „Sjálfstæðisflokk-
urinn í Reykjavík gæti þessvegna
boðið fram hundinn sinn.“
Hann talar illa um pólitíkusa,
nema þann sem hann var í vinfengi
við – hljómar kunnuglega. Gylfi Þ.
Gíslason fól honum ábyrgðarstöður
og fær það vel launað í bókinni.
Höfundur er uppfullur af hroka og
höfundur þykist hafa séð allt það
slæma fyrir. Hann segir reyndar frá
því að hann hafi einnig verið í and-
stöðu á mestu framfaraskeiðum
þjóðfélagsins á síðustu öld, en sú
staðreynd kveikir ekki í neinum efa-
semdum Njarðar um eigið ágæti.
Ýmislegt er samt áhugavert í bók-
inni eins og vangaveltur hans um
orðnotkunina í samfélaginu. Hann
skoðar nýrri orð sem eru okkur töm
í dag, einsog kaupmáttur, markaðs-
hyggja og orðið lífsstíll sem virðist
hafa verið notað í veigameiri merk-
ingu en það er notað í dag. Hann
fjallar um dauðasyndirnar sjö, meira
að segja hrokann sem hann kann að
nefna upp á latnesku. Sumt af því er
áhugavert.
Sjónarhorn hans er engu að síður
oft áhugavert, rétt eins og sjón-
arhorn Matthíasar Johannessen og
þeirra eldri höfunda sem horfa yfir
farinn veg og tjá sig um þjóðfélags-
málin.
Bókin er vel skrifuð og þeir sem
pirrast ekki við hrokann í textanum
og orðnotkunina geta örugglega haft
mjög gaman að bókinni.
Hroki og hleypidómar
Spegill þjóðar
bbmnn
Eftir Njörð P. Njarðvík
Uppheimar 2010. 144 bls.
BÖRKUR
GUNNARSSON
BÆKUR
Spegill... Njörður P. Njarðvík.
Þeim sem eiga sínar rætur á suð-vesturhorninu er Melrakka-sléttan fjarlæg í rúmi og anda;þessi víðáttumikla túndra sem
er efst og lengst til hægri þegar við
virðum Ísland fyrir okkur af landakorti.
Svæði þar sem eitt
sinn var blómleg
byggð og fjölmenni
á hverjum bæ. Til
þess voru líka öll
skilyrði, gott undir
bú, hlunnindi ým-
iskonar og stutt á
miðin. En nú er hún
Snorrabúð stekkur.
Í Leirhöfn á Sléttu
bjuggu upp úr miðri
síðustu öldinni nær sjötíu manns en að-
eins fjórir í dag.
Vel til fundið er hjá Níelsi Árna Lund
að skrá sögu þessarar heimabyggðar
sinnar – í bók sem er fræðandi og um-
fram annað alþýðleg.
Þeim sem unna fróðleik um ættir,
sögu, land og þjóð er akkur í þessu riti
þar sem höfundur rekur sögu ættboga
síns og foreldra sem reistu nýbýlið Mið-
tún við Leirhöfn. Auk heldur rifjar höf-
undurinn upp búskap og baráttu fólksins
á Sléttunni – sem oft var harðsótt en oft-
ast ljúf. Slíkt er eðli minninga.
Í sumum tilvikum er sagan óþarflega
nákvæm. Tíundaðir eru í botn hlutir og
mál sem litlu máli skipta fyrir heild-
armyndina. Höfundurinn hefur mátt
vera gagnorðari, tengja atburði og mál
betur saman, varpa fram spurningum,
setja mál í samhengi og draga ályktanir.
Frásagnir af ýmsu brasi hversdagsleik-
ans hefðu sömuleiðis mátt vera líflegri
eða þeim sleppt – sagan af fyrsta
Landróvernum, heyönnum, sláturtíð og
fleiru slíku hefur oft verið sögð og er
áþekk frá bæ til bæjar. Höfundurinn
hefði í raun mátt vera afmarkaðri í frá-
sögn sinni og hafa skarpari skil milli ann-
ars vegar byggðasögu og eigin minninga.
Margar skemmtilegar myndir prýða
bókina sem sumar hefðu notið sín betur
stærri.
Það fer ekki á milli mála af lestri að
Níels Árni ann heimabyggð sinni. Hon-
um finnst vænt um fólkið á Sléttunni – og
samferðafólk sitt almennt. Frásögnin
einkennist af hugljúfum blæ og er kær-
komin öllum þeim sem unna íslenskum
alþýðufróðleik. Bændabókin í ár munu
sjálfsagt einhverjir segja og það eru orð
að sönnu.
Minningar af Melrakkasléttu
Af heimaslóðum bbbnn
Eftir Níels Árna Lund
Hólar 2010. 350 bls.
SIGURÐUR BOGI
SÆVARSSON
BÆKUR
Heimaalinn Níels Árni Lund.
Slökkt á öllum stjörnum
aðeins flöktandi geislinn
frá lugt vaktmannsins
milli olíutankanna
Þessa mynd er að finna í nýjustu ljóðabókÓskars Árna Óskarssonar, „Þrjár hendur“,og hún er mjög runnin úr hans deiglu;hann gerir hið hversdagslega og jafnvel
það sem við höfum gjarnan álitið óljóðrænt að yrk-
isefni, þarna er einhver austrænn andi sem svífur yf-
ir vötnum og þarf ekki að koma á óvart því Óskar er
einn helsti hagleikssmiður á hækur hér á landi. En
þar sem Asíumenn hefðu verið með fiðrildi og lótus-
blóm koma olíutankar og ein-
mana lugt varðmanns hjá Óskari
Árna; ég sé fyrir mér Örfirisey,
enda er skáldið úti á granda nið-
ursokkið í ljóðalestur á öðrum
stað í bókinni: „Búinn að týna
sér í ljóðabók / og langar ekkert
/ að koma í leitirnar.“ Yrkisefni
bókarinnar er á yfirborðinu ver-
öld hins hversdagslega, nægju-
sama manns; í vorstemningum
hans skín sólin á hvítu plaststólana; þetta er veröld
hægláta húmoristans sem fer sinna ferða með rútu,
eins og í þeirri frábæru bók „Skuggamyndir úr
ferðalagi“ eftir Óskar Árna sem hlaut mikið og verð-
skuldað lof fyrir tveimur árum og var tilnefnd til Ís-
lensku bókmenntaverðlaunanna. Það er ljúfur húm-
or í myndum skáldsins, væntumþykja í garð þess
sem næst okkur er þótt myndirnar séu lausar við
helgimyndaklastur; farfugl að vori sem sest á svala-
handriðið er svo nýkominn að hann er að blístra „lag
frá blómahlíðum Hawaii“. Í einu fínasta ljóði bók-
arinnar er skáldið að versla í Góða hirðinum og af-
greiðslustúlkan býður honum derhúfu; þeim hafi
áskotnast gamall lager sem þau dreifi ókeypis til við-
skiptavina. Og þegar skáldið hefur þegið húfu og sett
hana upp segir stúlkan að hann sé:
eins og nýr maður með hana
þegar ég kem út tek ég
stefnuna í þveröfuga átt
við það sem ég ætlaði
Þetta er bók fyrir alla sem unna góðri lýrík og fal-
legum texta; ljóðlist fyrir alla þá sem skilja að: „Ef
þú horfir / nógu lengi á stjörnurnar / kemstu til Da-
maskus.“
Þrjár hendur Óskars Árna
Þrjár hendur
bbbbn
Eftir Óskar Árna Óskarsson
Bjartur 2010
EINAR KÁRASON
LJÓÐABÓK
Góður Óskar Árni Óskarsson.
Morgunblaðið/Einar Falur
Einar Kárason rithöfundur er nýr gagnrýnandi
ljóðabóka í Morgunblaðinu. Á aðventunni munu
birtast skrif hans um nokkrar bækur í þeim
flokki.
Nýr gagnrýnandi
EINAR KÁRASON