Morgunblaðið - 06.12.2010, Blaðsíða 18

Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. DESEMBER 2010
– meira fyrir áskrifendur
Fáðu þér áskrift á
mbl.is/askrift
Pöntunartími auglýsinga er fyrir klukkan 16:00
þriðjudaginn 21. desember 2010.
Nánari upplýsingar veitir Katrín Theódórsdóttir
í síma 569 1105, kata@mbl.is
Í þessu blaði verða kynntir fullt af
þeimmöguleikum sem í boði eru
fyrir þá sem stefna á heilsuátak og
bættan lífstíl í byrjun ársins 2011.
Meðal efnis verður:
• Hreyfing og líkamsrækt
• Vinsælar æfingar
• Bætt mataræði
• Heilsusamlegar uppskriftir
• Andleg vellíðan
• Bætt heilsa
• Ráð næringarráðgjafa
• Hugmyndir að hreyfingu
• Jurtir og heilsa
• Hollir safar
• Ný og spennandi námskeið
• Bækur um heilsurækt
• Skaðsemi reykinga
• Ásamt fullt af fróðleiksmolum og spennandi viðtölum
Heilsa og
hreyfing
Morgunblaðið gefur út
glæsilegt sérblað um
heilsu og hreyfingu
mánudaginn 4. janúar 2011.
Mikil Þórðargleði
hefur gripið um sig í
herbúðum Nei-sinna á
Íslandi vegna efna-
hagsörðugleikanna á
Írlandi að undanförnu.
Telja þeir að dagar
evrunnar séu taldir og
þar með sé botninn
hruninn úr aðild-
arumsókn Íslands að
Evrópusambandinu.
Þetta er mikill mis-
skilningur enda sýnir atburðarásin
bæði á Írlandi og Grikklandi að Evr-
ópusambandið kemur aðildarlöndum
sínum til bjargar. ESB skilur þau
ekki eftir hjálparlaus í því mikla um-
róti efnahagsörðugleika sem skekur
lönd heimsins í dag. Það er hins veg-
ar mikill útúrsnúningur að kenna
evrunni um allt það sem aflaga hefur
farið á Írlandi og Grikklandi. Á sama
hátt mætti halda því fram að miklir
efnahagsörðugleikar Kaliforníuríkis
væru bandaríkjadollar að kenna.
Á margan hátt má líkja efnahags-
örðugleikunum við ólgusjó. Það gef-
ur hressilega á bátinn og það þarf
öfluga innviði til að standast stærstu
öldurnar. Þá þurfa
menn að spyrja sig; er
betra að hrekjast um á
opnu hafi á lítilli skektu
í formi íslensku krón-
unnar eða á stóru og
öflugu úthafsveiðiskipi
í formi evrunnar? Í
mínum huga er stærra
skipið betri kostur.
Bæði finnur maður síð-
ur fyrir öldunum og
þar að auki eru fleiri
um borð sem geta lagt
hönd á plóg.
Enginn Evrópusinni
hefur hins vegar haldið því fram að
evran sé einhver töfralausn á öllum
okkar vandamálum. Upptaka evru
tekur ekki frá okkur þá ábyrgð að
eyða ekki um efni fram eins og því
miður mörg lönd, þar á meðal Ír-
land, Grikkland og Ísland, hafa gert.
Þetta er reyndar ekki í fyrsta skipti
sem menn hafa spáð illa fyrir evr-
unni. Bandarískir hagfræðingar eins
og Krugman og Stieglitz hafa spá
illa fyrir evrunni í meira en áratug.
Forseti Íslands hefur nýtt flest
tækifæri sem gefast til að gera lítið
úr evrunni svo ekki sé minnst á
kostulegar yfirlýsingar núverandi
ritstjóra Morgunblaðsins um evruna
undanfarin tólf ár. Þetta minnir
óneitanlega á hin frægu orð Marks
Twains að „sögur af andláti mínu
eru stórlega ýktar“.
Staðreyndin er hins vegar sú að
aðildarumsókn Íslands að Evrópu-
sambandinu snýst um miklu meira
en bara evruna. Það snýst um hvar
við Íslendingar viljum staðsetja okk-
ur geopólitískt í framtíðinni, hvar við
teljum hagsmunum okkar best borg-
ið og hvort við viljum hafa áhrif á þá
löggjöf sem við tökum upp í gegnum
EES-samninginn meðal annars á
sviði umhverfismála, neytendamála
og verslunar og viðskipta. Það er
stóra málið en ekki bara tímabundn-
ir efnahagsörðugleikar í alþjóða-
samfélaginu.
Írsk Þórðargleði
Eftir Andrés
Pétursson »Er betra að hrekjast
um á opnu hafi á lít-
illi skektu í formi ís-
lensku krónunnar eða á
stóru og öflugu úthafs-
veiðiskipi í formi evr-
unnar?
Andrés
Pétursson
Höfundur er fjármálastjóri.
Nýlega var hin ár-
lega alþjóðlega vatns-
orkuráðstefna
HYDRO haldin í
Lissabon í Portúgal.
Þar voru sam-
ankomnir um 1400
fulltrúar raforkufyr-
irtækja, framleiðenda
búnaðar og verktaka,
ráðgjafa, vísinda-
manna, fjármálastofn-
ana og stjórnvalda frá
um 90 löndum. Frá Íslandi voru
fulltrúar frá nokkrum verk-
fræðistofum sem starfa á þessu
sviði, og frá Landsvirkjun. Ís-
lensku þátttakendurnir voru þarna
með kynningar og erindi, en fjöl-
mörg erindi og kynningar frá fag-
aðilum voru í boði þá 3 daga sem
ráðstefnan stóð yfir.
Ástæða þykir að greina stutt-
lega frá ýmsu sem þarna kom
fram til fróðleiks fyrir áhugasama.
Fyrst skal þá nefna hvert umfang
vatnsorkuframkvæmda er um
þessar mundir á heimsvísu. Sam-
kvæmt samantekt ráðstefnuhald-
ara „Hydropower & Dams“ er
verið að byggja nýjar vatnsafls-
virkjanir eða auka afl eldri virkj-
ana um 160 þús. megawött (MW).
Til samanburðar má geta þess að
samanlagt afl allra vatnsaflsvirkj-
ana á Íslandi er tæplega 2 þús.
MW. Nýtanlegt vatnsafl jarð-
arinnar til raforkuframleiðslu er
takmarkað, en gert er ráð fyrir að
virkja megi í sátt við umhverf-
issjónarmið um 350-600 þús. MW
til viðbótar. Raforka unnin með
vatnsafli mun þó um fyrirsjáan-
lega framtíð aldrei verða nema um
15-20% af heildar-raforkuþörfinni.
Á Íslandi er enn möguleiki á að
nýta talsvert mikið vatnsafl til við-
bótar á ásættanlegan hátt auk
jarðgufunnar. Heildarafl allra
vatnsaflsvirkjana í rekstri í heim-
inum í dag er um 930 þús. MW.
Þar af er Ísland með um
0,2%.Vind- og sólarorka eru enn
mun dýrari kostir en vatnsorka en
sækja þrátt fyrir það mjög hratt á
sem endurnýjanlegir orkugjafar
víða um heim. Kjarnorkan er aftur
á uppsiglingu og verið að byggja
og ráðgera ný kjarnorkuver víða
um heim, t.d. tvö í Finnlandi.
Einnig er verið að
lengja líftíma eða öllu
heldur rekstrarleyfi
margra þeirra sem nú
eru í notkun.
Megnið af nýfram-
kvæmdum í vatns-
orkuverum á sér stað
í Asíu, þar af afger-
andi mest í Kína.
Miklar framkvæmdir
eru við nýtingu vatns-
afls í Suður-, Norður-
og Mið-Ameríku og í
Afríku, þar sem þörf-
in er brýnust. Í Afr-
íku er knýjandi þörf á meiri fram-
kvæmdum á þessu sviði og er það
algjör forsenda betri lífskjara víða
í álfunni. Yfirskrift ráðstefnunnar
var Áskorun um betri heim og
bætt lífskjör með tilstuðlan vatns-
aflsins. Afríka er þar efst á blaði
en aðeins um 5% íbúanna í sumum
löndum þar hafa aðgang að raf-
magni til lýsingar og brýnustu
þarfa. Minnst er umfang nýfram-
kvæmda á þessu sviði í Evrópu
enda menn lengst komnir þar í
nýtingu vatnsafls. Engu að síður
er um þessar mundir verið að
virkja um 6 þús. MW í Evrópu og
er Portúgal umsvifamest með 6
stór virkjanaverkefni í gangi og
önnur 6 í undirbúningi. Á Spáni
eru mörg verkefni í gangi. Verið
er að nýta og virkja meira vatns-
afl í Alpafjöllum Sviss, þar sem
m.a. tvær mjög stórar dæluvirkj-
anir (e. Pump storage) (1000 MW)
eru í byggingu til að framleiða
dýrmæta toppaflsraforku og verið
er að beisla meira vatnsafl í Nor-
egi og Skotlandi. Fjöldi vatnsafls-
virkjana er í byggingu eða í und-
irbúningi á Balkanskaga. Í
Þýskalandi er verið að endurnýja
og auka vatnsafl eins og kostur er,
bæði í rennslisvirkjunum stórfljót-
anna og í nýjum dælustöðvum. Í
Luxemburg er verið að stækka
mikla dæluvirkjun.
Á Íslandi er sem stendur nánast
ekkert verið að framkvæma á
vatnsorkusviðinu, en Landsvirkjun
hefur ákveðið að hefja í byggingu
Búðarhálsvirkjunar (80 MW) með
fyrirvara um fjármögnun. Í Portú-
gal eru mestu framkvæmdir hins
opinbera orkufyrirtækis EDP
norður við landamæri Spánar og
við ána Douro, sem á upptök sín á
Spáni. Bæði Spánverjar og Portú-
galar hafa þegar sett upp mikið
magn vindrafstöðva, en þær krefj-
ast varaafls og stuðnings fyrir raf-
orkukerfið frá vatnsaflsvirkjunum
þegar golunnar nýtur ekki við.
Portúgalar eru því að nýta betur
aukið vatnsrennsli sem berst frá
toppaflsstöðvum á Spáni einkum
vegna þessa. Áin Douro rennur í
gegnum samnefndan vínræktardal
gegnum borgina Oporto í Atlants-
hafið. Í ánni eru þegar fyrir hendi
12 stórar virkjanir Í Portúgal og
annað eins Spánarmegin. Virkj-
analónin nýtast líka til áveitu og
flóðvarna eins og víða annars stað-
ar. Þess má geta að hluti Douro-
dalsins er á heimsminjaskrá Sam-
einuðu þjóðanna sem náttúrudjásn
þrátt fyrir virkjanirnar. Þetta
mætti hafa í huga og til hliðsjónar
í umræðunni um virkjanamál á Ís-
landi.
Í fjölmörgum fljótum Evrópu og
víðar, eru virkjanir í þekktum
ferðamanna- og ávaxtaræktarhér-
uðum sbr. Dóná og Mosel. Ætla
mætti því að ásættanlegt og skyn-
samlegt væri að nýta eins vel og
mögulegt er þá ágætu og dýr-
mætu auðlind okkar sem íslensk
vatnsföll eru, þótt ekki sé verið að
tala um ár og svæði sem hafa
óumdeilanlega mikið gildi að öðru
leyti. Rammaáætlunin, sem nú
hefur verið í vinnslu í meira en 10
ár, fer vonandi bráðum að líta
dagsins ljós og leggja línurnar
fyrir framtíðina hvað þetta varðar.
Bæði fyrir vatnsafl og jarðvarma.
Hvarvetna virðist vera kappkostað
að nýta vatnsaflið, þar sem það er
tvímælalaust hreinasta og hag-
kvæmasta endurnýjanlega orku-
auðlind sem völ er á til raf-
orkuframleiðslu.
Megnið af nýframkvæmdum
í vatnsorkuverum í Asíu
Eftir Guðmund
Pétursson »Nýtanlegt vatnsafl
jarðarinnar til raf-
orkuframleiðslu er tak-
markað. Gert er ráð fyr-
ir að virkja megi í sátt
við umhverfissjónarmið
um 350-600 þús. MW
Guðmundur
Pétursson
Höfundur er rafmagnsverkfræðingur
og er verkefnastjóri hjá Lands-
virkjun.