Morgunblaðið - 27.01.2011, Side 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. JANÚAR 2011
VIÐTAL
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Skólastjórar grunnskólanna í
Reykjavík leita nú allra leiða til að
mæta kröfum borgaryfirvalda um
niðurskurð og hagræðingu í skól-
unum. „Þetta er mikill niðurskurður
og skerðing á þeirri þjónustu sem
við erum að veita nemendum okk-
ar,“ segir Ingibjörg Jósefsdóttir,
skólastjóri Hagaskóla og formaður
Félags skólastjórnenda í Reykjavík.
Stöðugildum breytt
Um áramótin bárust skólastjórn-
endum leiðbeinandi reglur mennta-
sviðs Reykjavíkurborgar um áfram-
haldandi niðurskurð innan skólanna.
Nú er skólunum til dæmis í fyrsta
skipti gert að breyta stöðugildum al-
mennra starfsmanna í grunnskól-
unum, annarra en kennara.
Þessi hagræðingarkrafa tekur
meðal annars til starfsmanna á
bókasöfnum skólanna, húsvarða, rit-
ara, námsráðgjafa, tölvuumsjón-
armanna og skólaliða, kaffiþjónustu,
ræstinga og baðvörslu í íþrótta-
húsum auk starfsfólks í mötuneyt-
um.
Ingibjörg segir að skólastjórn-
endum beri í raun og veru að grípa
strax til samdráttaraðgerða en að
sjálfsögðu verði að taka tillit til
kjarasamninga. Aðstæður í skól-
unum séu líka mismunandi til að
bregðast við þessum niðurskurði.
Skólastjórar fara yfir stöðuna
með menntasviði borgarinnar
Skólastjórar grunnskólanna í
Reykjavík eru í þessari viku að
hefja vinnu með menntasviði þar
sem farið verður yfir stöðuna vegna
niðurskurðar sem skólastjórnendum
er ætlað að framfylgja og á þeirri
vinnu að vera lokið 3. febrúar.
„Allir skólastjórar munu funda
með starfsmannastjóra og fjár-
málastjóra menntasviðs og leggja
fram hugmyndir um hvernig við
sjáum fyrir okkur að við getum
framkvæmt þessa fjárhagsáætlun.
Að því búnu ættum við að sjá hver
staðan raunverulega er í grunnskól-
unum í borginni,“ segir Ingibjörg.
Fimm ára leikskólabörn fái
þjónustu inni í grunnskólum
Starfshópur um greiningu tæki-
færa til samrekstrar og/eða samein-
ingar leikskóla, grunnskóla og frí-
stundaheimila sem starfa á vegum
Reykjavíkurborgar á að skila nið-
urstöð um sínum og tillögum í byrj-
un febrúar.
„Ég bind miklar vonir við að þá
verði ljóst til hvaða aðgerða verður
gripið. Þar er verið að tala um sam-
rekstur, sameiningar og samvinnu á
milli grunnskóla, leikskóla og frí-
stundaheimila,“ segir hún.
Ingibjörg bendir á að leikskól-
arnir í borginni eru sprungnir og
fyrirsjáanlegur mikill
skortur á leikskólaplássi
og að hennar mati
væri skynsamlegt að
fimm ára börn í leik-
skólunum myndu fá
þjónustu inni í
grunnskólum í sam-
vinnu leik- og grunn-
skólans. Þannig væri
hægt að taka fleiri
ung börn inn í leikskólana.
Leita allra leiða
Rætt er um allar mögulegar leiðir
til að mæta niðurskurðinum í skóla-
kerfinu til að komast hjá upp-
sögnum og að samdrátturinn bitni
sem minnst á sjálfu skólastarfinu.
,,Það er verið að leita allra leiða
en það er óneitanlega mikið óöryggi
í skólunum vegna þess að á meðan
við bíðum eftir tillögum starfshóps-
ins hafa skólastjórar að undanförnu
verið að kynna þessar upplýsingar
og fjárhagsáætlunina fyrir starfs-
fólki.
Þetta skapar kvíða og óöryggi hjá
fólki,“ segir Ingibjörg.
Spurð hvaða áhrif samdráttur og
lækkun starfshlutfalla hafi bendir
Ingibjörg á að starfsmenn skólanna
eigi sinn kjarasamningsbundna rétt.
Þeir skólastjórar sem ekki sjái
fram á að geta fært starfsmenn til
neyðist til að grípa til uppsagna inn-
an tíðar.
„Við skólastjórar eru mjög ósáttir
við þennan mikla niðurskurð á
menntasviðinu,“ segir hún.
Draga úr ræstingu
Niðurskurðartilmæli menntasviðs
koma meðal annars niður á ræst-
ingu í skólunum. „Þetta þýðir að ég
mun nú ganga til samninga við það
fyrirtæki sem sinnir ræstingu í
Hagaskóla því við þurfum að draga
verulega úr ræstingu í skólanum.
Það verður ekki lengur hvert ein-
asta rými ræst á hverjum degi,“
segir Ingibjörg.
Niðurskurður á kennslumagni
„Það er ljóst að þær forsendur
sem skólastjórnendum er gert að
byggja rekstraráætlanir sínar á
gera ráð fyrir skerðingu á kennslu-
magni um 6% sem hefur til dæmis
þau áhrif að nemendahópar verða
stærri, skerða þarf list- og verk-
greinakennslu, val í 8.-10. bekk og
stuðning við nemendur. Þessi nið-
urskurður mun birtast í skólum
borgarinnar á ólíkan hátt og mun
hafa áhrif,“ segir hún.
Skorið niður í skólunum
 Skerðing á þjónustu við nemendur  Gert að breyta stöðugildum almennra
starfsmanna  Kennslumagn skorið niður um 6%  „Skapar kvíða og óöryggi“
Morgunblaðið/RAX
„Fólk veit ekki almennilega hvað
verður. Við höfum verulegar
áhyggjur af því að [niðurskurð-
urinn í skólum] bitni á okkar fé-
lagsmönnum. Við komum til með
að eiga fljótlega fund með
menntasviði borgarinnar um
þessa stöðu og hvað á að gera,“
segir Garðar Hilmarsson, for-
maður Starfsmannafélags
Reykjavíkurborgar. Fjölmargir
starfsmenn grunnskólanna eru
félagar í starfsmannafélaginu,
þ.e.a.s. skólaliðar, stuðnings-
fulltrúar og matreiðslumenn.
Óöryggið er mikið
að sögn Garðars.
„Við höfum áhygg-
ur af því ef skera
á niður starfs-
hlutfall hjá
fólki sem er
ekki á háum
launum fyrir.“
Áhyggjur og
óöryggi
ÓVISSA UM AÐGERÐIR
Á skólalóðinni Skólastjórnendur grunnskóla fengu leiðbeinandi reglur
menntasviðs Reykjavíkurborgar um áframhaldandi niðurskurð.
BAKSVIÐ
Andri Karl
andri@mbl.is
Dæmi eru um að dómstólar hafi kom-
ist að annarri niðurstöðu um sakhæfi
sakbornings en sérfræðingar. Sak-
hæfi er lögfræðilegt hugtak og sér-
fræðiálit aðeins dómara til hliðsjón-
ar. Fjallað var um sakhæfi í
íslenskum refsirétti á málþingi Ora-
tors, félags laganema við Háskóla Ís-
lands, í gær.
Þrjú framsöguerindi voru flutt og
hóf leikinn Jón Þór Ólason, lektor í
refsirétti við lagadeild Háskóla Ís-
lands. Jón Þór sagði að um mjög við-
kvæman málaflokk væri að ræða sem
illa hefði verið sinnt af íslenska ríkinu
á umliðnum árum. „Jafnvel þegar
góðæri var í landinu, bankamenn
borðuðu gull og fólk ferðaðist á Saga
Class fór lítill peningur í þennan
málaflokk.“ Hann benti jafnframt á
að ítrekað hefðu verið gerðar athuga-
semdir við íslenska kerfið, en ekkert
gert til að breyta því til batnaðar.
Að öðru leyti fór Jón Þór almennt
séð yfir sakhæfi og til að mynda þau
skilyrði sem þarf að uppfylla til að
sakborningur sé dæmdur ósakhæf-
ur, m.a. að almenn og sérstök varn-
aðaráhrif refsinga hafi ekki áhrif þar
sem viðkomandi beri ekki skyn á eðli
verknaðar og afleiðingar. Þá minnt-
ist hann á að þegar ósakhæfur ein-
staklingur komi fyrir dómstóla beri
ávallt að sýkna hann. Því sé viðkom-
andi ekki í skuld við samfélagið þrátt
fyrir að hafa framið afbrot. Hins veg-
ar sé hægt að beita ýmsum refsi-
kenndum viðurlögum, s.s. úrræði um
öryggisgæslu.
Þegar kemur að því að meta sak-
hæfi sakbornings þarf ekki að skipta
máli hvort afbrotið sé alvarlegt eða
smávægilegt, og engu skiptir þó að
verknaðurinn hafi verið skipulagður
í mörg ár. Einfaldlega sé eitthvað
sem verði til þess að viðkomandi geti
ekki stjórnað aðgerðum sínum.
Ástandið þarf hins vegar að hafa ver-
ið fyrir hendi á verknaðarstundu og
orsakatengsl milli vanheilsu og
verknaðar, þannig að sakborningur
hafi verið alls ófær um að stjórna
gerðum sínum.
Jafnframt fór Jón Þór yfir dóma
sem hafa fallið og fjallað er um sak-
hæfi í. Hann sagði frumkvæði geta
komið frá sakborningi sjálfum að
láta gera mat á sakhæfi, og einnig að
til séu dómar þar sem dómstólar
lögðu sérstakt mat á sakhæfið og
komust að annarri niðurstöðu en sér-
fræðingar. Það gerist sjaldnar en
staðreyndin sé sú að dómstólar eigi
síðasta orðið og hafa frjálsar hendur
um hæfismatið.
Flókin og krefjandi mál
Þá kynnti Tómas Zoëga, yfirlæknir
í geðlækningum á Landspítala, nið-
urstöður 50 geðrannsókna sem gerð-
ar hafa verið á síðustu tíu árum og
hann komið að. Að mati geðlæknis
átti 15. gr. almennra hegningarlaga
við um sjö einstaklinga eða 14% og
16. gr. sömu laga um 15 einstaklinga,
eða 30%. Í 28 tilvikum, eða 56%, átti
hvorki 15. grein né 16. grein við.
Meðal þess sem hrjáði viðkomandi
einstaklinga sem metnir voru ósak-
hæfir voru geðklofasjúkdómar, fram-
heilaskaði og hugvilluröskun. Síðast-
nefnda greiningin er eiginlega einnig
sú flóknasta því þá hefur viðkomandi
afmarkaðar ranghugmyndir en getur
utan þess virkað þokkalega eðlilegur.
Þá er ekki augljóst að viðkomandi sé
veikur og getur mat á slíkum mönn-
um valdið vandamálum og ágreiningi.
Tómas sagði sakhæfismöt oft á tíð-
um flókin, krefjandi og erfið mál. Um
væri að ræða matsatriði fyrir geð-
lækna og sálfræðinga og svo einnig
fyrir dómara. Auk þess sem nær
ávallt fylgir þeim mikill harmleikur.
Mál sem illa hefur verið sinnt
 Lektor í refsirétti segir athugasemdir ítrekað gerðar við það hvernig fjallað er um ósakhæfi í íslenska
réttarkerfinu  Dæmi eru um að íslenskir dómstólar hafi komist að annarri niðurstöðu en sérfræðingar
Morgunblaðið/Ernir
Dæmt Dómstólar hafa lokaorðið
þegar kemur að mati á sakhæfi.
Lagagreinarnar
» 15. gr. Þeim mönnum skal eigi refsað, sem sökum geðveiki, andlegs
vanþroska eða hrörnunar, rænuskerðingar eða annars samsvarandi
ástands voru alls ófærir á þeim tíma, er þeir unnu verkið, til að stjórna
gerðum sínum.
» 16. gr. Nú var maður sá, sem verkið vann, andlega miður sín, svo
sem vegna vanþroska, hrörnunar, kynferðilegs misþroska eða annarrar
truflunar, en þetta ástand hans er ekki á eins háu stigi og 15. gr. getur,
og skal honum þá refsað fyrir brotið, ef ætla má eftir atvikum og eftir
að læknisumsagnar hefur verið leitað, að refsing geti borið árangur.
» 17. gr. Refsingu skal beita, þótt brot hafi verið framið í ölæði eða
undir áhrifum annarra nautnalyfja. Hafi verið um fullkomið rænuleysi
að ræða, skal þó ekki refsað, nema sakborningur hafi fyrirfram vitað
um eða haft fullkomna ástæðu til að ætla, að hann myndi fremja brot-
ið, meðan á áhrifunum stæði, eða að það myndi leiða af þessu ástandi
hans.
„Ef af þessum niðurskurði verður
hljótum við að horfa fram á skóla-
starf sem er annars eðlis en sú
kennsla sem hefur verið í boði hing-
að til. Það er klárt mál. Það hlýtur
alltaf að koma niður á gæðum skóla-
starfs ef börnum á hvern kennara
fjölgar með stærri bekkjum,“ segir
Margrét Gylfadóttir, formaður for-
eldrafélags Vesturbæjarskóla, um
áhyggjur foreldra af fyrirhuguðum
niðurskurði í skólastarfinu.
Kennslan liði fyrir stærri bekki
„Við höfum búið svo vel að því í
Vesturbæjarskóla að hafa góðan
fjölda nemenda í bekkjum sem
kennarar hafa náð að halda vel utan
um. Ef það á að fara að sameina
bekki og fjölga í þeim mun það koma
niður á kennslunni. Þá hljóta bókleg-
ar greinar að líða fyrir það ef dregið
verður úr framboði listgreina og val-
greina, valfaga sem bóklegi hlutinn
nýtur án efa góðs af,“ segir Margrét
og bendir á að foreldrar barna í öðr-
um skólum hafi einnig áhyggjur.
Þannig vísar hún til samantektar
á fundi Samtaka foreldra grunn-
skólabarna í Reykjavík (SAMFOK) í
síðustu viku, þar sem því er haldið
fram að samskipti foreldra og full-
trúa menntasviðs borgarinnar á
hverfafundum hafi einkennst af
„sýndarsamráði“. Margrét átelur
þessi vinnubrögð og segir málið
þannig vaxið að foreldrar verði að
vera með í málum, enda varði það
velferð barna í skólunum.
Morgunblaðið/Árni Torfason
Skólastarf Ungir drengir að leik á
lóð Vesturbæjarskólans.
Hlýtur að
bitna á
kennslunni