Organistablaðið - 01.12.1981, Blaðsíða 8

þeir nú hétu allir saman. Þessi verkefni voru alls ráðandi við námið í
músíkháskólanum eftir að Alf Linder tók við af Otto Olsson og fylgdi fast eftir
hinum breyttu viðhorfum. í því sambandi má benda á Marcussens orgel hans í
Oskarskirkjunni. Þýska barokk músíkin var sem sagt í öndvegi og svo mjög, að
Barenreiter forlagið í Kassel gaf út hvað sem var, einungis ef það var samiðfyrir
1750, rétt eins og engin léleg músík hafi komið fram á þeim tíma. Endurreisn
pólýfón ritháttar var einnig hluti af orgelhreyfingunni og kom fram hjá
tónskáldunum Hugo Distler, Ernst Pepping, Josef Ahrens, Jóh. Nepomuk David
og Hindemith. Menn tóku við þessari nýju músík sem fersku lofti eftir mollu
stríðsrómantíkurinnar. Ég minnist þess að ég upplifði músík Hugo Distlers sem
andlegt þrifabað, hressandi og uppörvandi í hæsta máta. Þetta hlaut að vera
nýja tónlisttuttugustu aldar. Hér heima í Svíþjóð blésu líka ferskir vindar, Gustav
Carlman, Valdemar Söderholm, Gunnar Thyrestam o.fl. áttu drjúgan þátt í
þessari nýsköpun og andhvarfi frá hinni huglægu meðalmennsku - rómantík.
Um leið fengum við samsullsmúsík, sem gat allt eins verið samin fyrir 200
árum, eins konar brúksmúsík, vel meint en ópersónuleg og léttvæg hvað listrænt
gildi snerti.
Kirkjutónlist einangraðist og þróaðist ekki í takt við hina veraldlegu, fór sínar
eigin götur í leit að ,,hreinum" hlutlægum tón. Slíkan stíl þóttust menn finna í
pólýfón rithætti. Tilfinningasemi hvarf, þetta nýja var bara Bach með breyttum
formerkjum, í raun engin ný tónlist. Til að gera sér þetta Ijóst verður maður að
minnast þess að ríkjandi kirkjutónlistarstíl á síðari hluta 19. aldar hafi hrakað
mjög, að frátöldum fáeinum undantekningum. Mest bar á brúksmúsík,
stemningamúsík, stílvitund var lítil. Sem dæmi um hvað gat skeð í kirkjumúsíká
þessum árum, get ég sagt frá því, að eitt sinn, á fyrstu árum mínum við Vaxjö-
dómkirkju, fann ég í nótnasafni kirkjunnar handritaða útsetningu á bæninni
,,Vaka över oss" með vinsælum Waldteufelvalsi sem undirspili við laglínuna.
Verkefnin við orgelnám í gamla Músíkkonservatóríinu voru, í upphafi
aldarinnar, mjög fábrotin. Áherzla var lögð á að æfa verk til prófs. Þannig æfðu
menn sömu viðfangsefnin árum saman til þess að ná prófi. Miðað var viðgamla
orgelskóla Lagergrens og lokatakmarkið var að geta leikið d-moll tokkötu og fúku
Bachs. Þetta gat því ekki kallast góður undirbúningur að beinu starfi.
Samanburður við kröfurnar í dag sýna Ijóslega muninn. Nú eru námskröfur
afmarkaðar í stig (nivá), frá A til F stigs, með einkunnarorðunum ,, próf staðist"
eða „próf staðist með ágætum” við hvert stig. Slík próf, með 12 verkum í ýmsum
stíltegundum og frá ýmsum tímum, ná yfir samtals 70orgelverk, ef námsbrautin
er gengin á enda. Þessi verkefnaskrá organista nú á dögum er afar fjölbreytt og
nær yfir 500 ár, frá endurreisn til nútíma. Þetta gefur til kynna hve fjölbreytt
orgelmúsíkin er. - Að sjálfsögðu eru Bachs verk stór hluti af þessari skrá. Þar er
að finna gamla ítalska stílinn með Frescobaldi, gamla franska
stílinn með Cléramboult, Grigny o.fl., gamla þýska stílinn með Buxtehude o.fI.,
rómantíska músík eftir Franck, Mendelssohn og Reger, nýrri franska og þýska
músík eftir Dupré, Alain, Messiaen og Hindemith, David og Distler. Af sænskri
músík má nefna Otto Olsson, sem hefir aftur fengið þann sess sem honum
sæmir, prelúdíur hans og fúkur, Credo-symfónían, E-dúr sónatan o.fl., eru
8 ORGANISTABLAÐIÐ