Organistablaðið - 01.12.1981, Blaðsíða 11

svanasöngur. - Þar eð „Fylkingin" stóð fyrir tónleikunum fengu þeir umsagnir í
blöðum og furðulegt er hve „hönduglega” varsagtfrá, þareð hér varorgelmúsík
á ferðinni. Eitthvað varð að segja og einn skrifaði þetta: „Hér þarf til eldfljóta
fingur". - Um svipað leyti var hin stórfenglega passakalía og fúka Bachs leikin á
öðrum tónleikum. Þá var' skrifað: „Meðal annarra verka var leikin
„stemningsfull" passakalía eftir J.S. Bach". Þannig hljóðaði dómurinn um eitt
rismesta verk orgelbókmenntanna.- Hugsum okkur ef sagt væri frá að
„stemningsfullur" fiðlukonsert eftir Brahms hefði verið leikinn. Hann samdi
aðeins einn slíkan, sem skipar svipaðan sess í fiðlubókmenntum og passakalía
Bachs í orgelbókmenntum. Einu sinni, að loknum tónleikum í Þýzkalandi hitti ég
einn þekktan gagnrýnanda sem harmaði að hafa fyrst á efri árum töká að kynna
sér orgelmúsík, „þið hafið dásamlegar bókmenntir", var hans dómur.
Árið 1 962 voru merkir og athyglisverðir tónleikar haldnir í Stórkirkjunni, Karl-
Erik Welin lék mjög umdeild verk, s.s „Volymir.a" eftir Ligeti og „Madame
Bovary" eftir Mortenson. Þetta var ný og róttæktónlist með klasahljómum, hálf-
útdregnum registrum, sem breyttu bæði hreim og tónhæð, drepið á rafalnum
o.fl., tiltæki, sem aldrei áður hcfðu heyrzt í orgelspili. Tónleikarnir ollu uppnámi
og deilum Áður hafði frcttin borizt um að organleikarinn be'tti handleggjum og
lófum við leik sinn og vorð það til þess að honum var bannað að leika slík verk í
mörgum kirkjum Noregs og Svíþjóðar. Blaðadeilurnar voru stundum kátlegar,
eins og þegar deilt var af mikilli alvöru um það hvort einungis fingurnir væru
heilagir, ekki lófar og armar. Sumir töldu skaðlegtfyrir hljóðfæriðef mjög margir
tónar hljómuðu samtímis. Hár var sem sé á ferðinni afturhaldssená og
vanþekking. Allavega voru tónleikar Karl-Erik Welins hrein upplifun og að
mínum dómL engin vanhelgun á kirkjunni, á köflum mikil hljómadýrð, í öllum
regnbogans litum. Ég minnist sérstaklega aðeitt lagið endaði á háum tónakiasa,
sem fjaraði út eins og þytur af vængjum fugls. Óhefðbundin notkun hljóðfæris
vekur alltaf úflaþyt. Hugsum okkur Beethovens-verk, þar sem strokið er fyrir
aitan stól fiðlunnar. Erfitt er að spá um hvort notkun orgelsinssem þessi leiðirtil
betri listsköpunar í framtíðinni, en þetta er nýtt og mun vissulega hafa áhrif á ný
verk. Túlku t Karl-Frik Welins á slíkum verkum var snilldarleg og sköpun í sjálfu
sér, enda hefir hann hlotið frama víða um lönd,-
Þessi róttæka orgelmúsík hefir verið flutt bæði í Svíþjóð og erlendis af Hans-
Ola Eriksson, Siegfrid Naumann, Torstein Nilsson, Lars-Erik Rosell o.fl. með
góðum árangri, sérstaklega erlendis. Hér er nýsköpun á ferðinni með næstum
óteljandi möguleikum, sem ætti að geta þróast áfram, t.d. í Konserthúsinu -
Árið 1 973 var halriin fyrsta alþjóða orgelhátíðin í Stukkhólmi. Tólf af stærstu
nöfnum evrópskrar orgellistar önnuðust tónleika, fyrirlestrahald og
„meistaraklassa". Ekki færri en 24 tónleikar voru þá haldnir á einni viku, með
næstum fullu húsi og - mirabile dictu - fyrirmyndar gagnrýni biaðamanna.
Upphafstónleikarnir fóru fram í Bláa salnum í Stadshuset, sem var fullsetinn
eftirvæntingarfullum gestum. Forstöðumenn hátíðarinnar urðu undraiidi og
glaðir er þeir sáu 100 metra langa biðröð við aðgöngumiðasöluna, m.ö.o.
„succé". í sambandi við hátíðina var skipulögð tónsmíðakeppni með þátttöku
margra organista frá öllum Norðurlöndum. Ungir sænskir organistar frumfluttu
ORGANISTABLAÐIÐ 11