Eyjablaðið - 23.12.1990, Blaðsíða 10

10
EYJABLAÐIÐ
Tekur undir í Heimakletti
Saga af Hjörsa
Hjörtþór hét hann og átti alla
ævi heima í Vestmannaeyjum.
hann var fremur lágur maður
vexti en þrekinn og gerðist all-
feitur þegar leið á ævina. Ekki
var hann neitt einkennilegur í
sjón svo að orð yrði haft á, -
breiðleitur, ennið hátt, augun
lítil og gat tillit þeirra brugðið til
glettni eða orðið dálítið lymsku-
legt. Hárið var tekið að grána
talsvert en var þétt og strítt. Og
svo var það nefið, - ekki sérlega
stórt eða tiltakanlega áberandi á
andlitinu en þó mun það vera
eitt merkilegasta nef, sem getur
á íslenskum manni!
Öldum saman hefur hver
íslendingur orðið að gjalda skatt
af nefi sínu hvort sem það var
stórt eða lítið, söðulbakað eða
kónganef, merkilegt eða
ómerkilegt. En Hjörsi, - svo var
Hjörtþór jafnan kallaður í Eyj-
um, - var öðrum ólíkur um flest,
- hann gerði sér nef sitt að
drjúgri tekjulind.
Hjörsi hafði sem sé tamið sér
þá íþrótt að snýta sér svo rösk-
lega að furði gegndi. Ekki er vit-
að hvort nef hans var öðruvísi
innréttað frá náttúrunnar hendi
en annarra manna eða hvort það
var fyrir þjálfun eina saman að
hann gat snýtt sér svo hátt og
lengi að mörgum þótti yfirnátt-
úrulegt. Er engum vafa bundið
að hann átti íslandsmet í þessari
íþrótt og má mikið vera ef það
hefur ekki um leið verið heims-
met, jafnvel þótt ekki væri mið-
að við fólksfjölda. En það met
hefði hann sennilega ekki fengið
viðurkennt þótt hann hefði
reynt þar eð hann var ótvírætt
atvinnuíþróttamaður. Hann lék
nefnilega ekki list þessa ókeyp-
is. Áheyrendur urðu að greiða
25 aura á nef, - 50 ef hann snýtti
sér með „hnykk“. Og fæstir
munu hafa séð eftir þeim aur-
um.
Það var gaman að sjá tilburði
Hjörsa þegar hann bjó sig undir
að leika þessa list sína. Hann
dró rauðdoppótta tóbaksklútinn
hægt og hátíðlega upp úr vasa
sínum, bar hann upp að sínu
fræga nefi, dró andann hægt og
djúpt að sér, og svo kvað við
furðulegur þrumugnýr svo að
bergmálaði í nálægum húsum.
Og svo leið þruman hjá og allt
varð hljótt. Hjörsi þurrkaði sér
um nefið með þeim rauðdopp-
ótta, drýgindalega og kíminn á
svipinn, „-25 aura, takk. . .“
Þetta var nefnilega einföld
snýta. Ódýrari tegundin og um
leið sú ómerkilegri. Ef hann
hins vegar snýtti sér með hnykk
dró hann andann svo djúpt að
sér, að hann þrútnaði allur og
um leið og þruman reið af
kreppti hann hægra hnéð svo að
nam við brjóst, snerist eins og
snarkringla í hring á öðrum fæti,
rétti síðan leiftursnöggt úr
hnénu og um leið jukust þór-
dunurnar um allan helming svo
að allt virtist ætla ofan að keyra.
Á næstu andrá varð steinhljóð;
Hjörsi stóð rólegur og brosandi
og þurrkaði sér um nefið eins og
ekkert hefði í skorist en þeir,
sem urðu heyrnar- og sjónar-
vitni að þessum feiknum í fyrsta
skipti, gláptu á manninn og
spurðu sjálfan sig hvernig það
mætti vera að höfuð hans skyldi
ekki hafa sprungið við slíka
raun, - að minnsta kosti hefði
alltaf mátt gera ráð fyrir því að
nefið rifnaði frá andlitinu. Nei-
ó-nei. Það sá ekki mikið á nef-
inu á Hjörsa. Til merkis um það,
hve hljómsterk slík „snýta-með
hnykk" var má geta þess, að ef
Hjörsi stóð á Edinborgarbryggj-
unni svonefndu og logn var á
mátti glöggt heyra bergmál frá
Heimakletti er þórdununum
linnti. Þetta kostaði líka tvöfalt
meira en venjuleg snýta, - enda
vel þess virði. Þess skal getið til
dæmis um það hve Hjörsi var
alhliða í íþrótt sinni að hann
beitti ýmist hægri eða vinstri fót-
ar hnykk, - og var jafnvígur á þá
báða!
Hjörsi var aldrei við kven-
mann kenndur og einsetumað-
ur. Hann annaðist ræstingu í
bátum og í húsum en varð þess
utan margt að atvinnu enda hug-
kvæmur í besta lagi við tekjuöfl-
un alla. Hann stundaði til dæmis
bókaútlán á vertíðum, keypti
mikið af ódýrum skáldsögum og
reyfurum og lánaði vermönnum
í landlegum og gegn vægu verði.
Þá lék og sá grunur á að hann
tæki til handargagns þá hluti
sem hann sá liggja í óhirðu.
Hann átti og jafnan nokkra lín-
ustubba á vertíðinni sem for-
menn réru með fyrir hann en
sjálfur beitti hann stubbana og
hirti um aflann. Hafði hann
komist yfir skúr einn lítinn við
höfnina þar sem hann vann að
útgerð sinni. Þá gerðist það eina
vertíðina að veiðarfæri hurfu úr
bátum og geymsluskúrum og var
Hjörsi grunaður um að vera
valdur að. Fóru þá nokkrir af
bátaeigendum heim til Hjörsa
og höfðu lögregluþjón í fylgd
með sér og báðu þeir Hjörsa
leyfis um að mega líta inn í
skúrkompu hans. Hjörsi tók
þeirri málaleitan hið besta,
kvaðst skyldi koma með þeim
og opna skúrinn. Það gerði hann
og um leið og hann opnaði dyrn-
ar upp á gátt mælti hann kurteis-
lega: „Gerið svo vel, - hirði nú
hver sitt, en gætið þess að stela
ekki hver frá öðrum!“
Þetta, - og ýmislegt annað,
varð til þess, að yfirvöldum í
Eyjum þótti nokkra nauðsyn
bera til þess að Hjörsi skryppi
suður til Reykjavíkur, á fund dr.
Helga Tómassonar. Varð það úr
og dvaldist Hjörsi nokkra hríð á
Kleppi undir umsjá dr. Helga og
í besta yfirlæti enda bar hann
doktornum vel söguna. Hjörsa
var fenginn lögregluþjónn til
fylgdar' suðUr og gekk förin
greiðlega. Þegar inn að Kleppi
kom bauð dr. Helgi gestunum
inn í skrifstofu sína og ræddi við
þá nokkra stund. Þá gerðist það
að Hjörsi rís úr sæti sínu, dregur
upp þann rauðröndótta og biður
doktorinn hæversklega um leyfi
til að snýta sér hvað var vitan-
lega auðsótt og hafði Hjörsi þá
undirbúninginn í skemmra lagi
svo að lögregluþjónninn, sem
vissi hvílík ósköp væru í
vændum, gat ekki að gert. Þór-
dunur Hjörsanefs kváðu við svo
að allt virtist leika á reiðis-
kjálfi. . . Svo sagði Hjörsi frá
síðar að þetta hefði aðeins verið
einföld snýta, og þó ekki nema
með hálfum krafti, „því að ég
kann mig, lagsmaður. En mikið
helvíti brá doktornum, - og eftir
þetta fór hann að bera virðingu
fyrir mér.“ Það hafði Hjörsi eftir
doktor Helga að ekki væru nú
uppi nema þrír menn í veröld-
inni að Hjörsa undanskildum
sem nokkuð teljandi gætu í þess-
ari íþrótt og þó enginn þeirra
jafnoki hans, - væri einn þeirra
ungverskur, annar rómverskur,
og sá þriðji kaþólskur! „Doktor-
inn er hámenntaður maður,“
sagði Hjörsi, „og eitthvað annað
að tala við hann en þessa aula
hérna, lagsmaður. Það gat bara
verið stórskemmtilegt að tala
við hann.“
Þegar breska hernámsliðið
kom til Vestmannaeyja höfðu
margir af því nokkurn tekj-
uauka. Hjörsi var einn af þeim
enda brást honum ekki hug-
kvæmni í þeim viðskiptum frem-
ur en endranær. Eins og áður er
sagt frá hafði Hjörsi hár mikið
og strítt. Tók hann nú upp þann
sið að hann lét snoðklippa koll
sinn allan nema dálitla mön frá
ennisrótum og aftur á hnakka og
stóð hármön sú eða fax beint
upp svo að mest minnti á forn-
rómverskan hjálmfald enda
skorin í líkingu við hann, og
mundi ekki lægri en átta til tíu
sentimetrar þar sem hæst bar.
Gekk Hjörsi síðan jafnan með
hattkúf, mógrán og linan og tók
hann því aðeins ofan að sérstakt
gjald kæmi fyrir. Höfðu hinir
bresku og bandarísku hermenn
mikla skemmtun af að fá að sjá
þennan merkilega höfuðbúnað
og greiddu honum vel fyrir en
auk þess tók hann mun hærra
gjald ef hann leyfði þeim að taka
myndir af sér en það fýsti
marga. - „Þetta eru kjánar,“
sagði Hjörsi og kímdi við.
Mun Hjörsi hafa reynst flest-