Morgunblaðið - 14.02.2011, Qupperneq 13

FRÉTTIR 13Erlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 14. FEBRÚAR 2011
Sigrún Rósa Björnsdóttir
sigrunrosa@mbl.is
Söguleg afsögn Hosni Mubaraks
Egyptalandsforseta á föstudag, í kjöl-
far afsagnar forseta Túnis, Zine El
Abidine Ben Ali, 14. janúar sl. virðist
hafa hleypt nýjum eldmóði í mótmæl-
endur í löndunum fyrir botni Miðjarð-
arhafs sem krefjast pólitískra umbóta
og betri lífsskilyrða.
Boðað til mótmæla í Marokkó
Í Marokkó sem liggur vestast í
norðurhluta Afríku hefur verið boðað
til mótmæla þann 20. febrúar í gegn-
um hóp á Facebook sem berst fyrir
lýðræðislegum umbótum. Þar lést
einn maður í gær eftir að hafa kveikt í
sér en talið er að að minnsta kosti
fjórir hafi reynt að kveikja í sér síðan
21. janúar. Borist hafa fregnir af til-
viljunarkenndum verkföllum og mót-
mælum, sérstaklega í afskekktari og
fátækari héruðum landsins.
Um 400 handtekin í Alsír
Yfirvöld í Alsír lokuðu í gær fyrir
netið og eyddu fjölda Facebook-síðna,
samkvæmt The Telegraph. Þá braut
óeirðalögregla í Algeirsborg mótmæli
á bak aftur með táragasi og plastkúl-
um, þegar þúsundir manna virtu
bann yfirvalda við mótmælum að
vettugi. Að sögn mannréttindasam-
taka þar voru yfir 400 handteknir.
Mótmæli hófust í Alsír í janúarbyrjun
til að mótmæla hækkandi matarverði,
þar sem minnst fimm týndu lífi og
hundruð særðust. Í byrjun febrúar
setti stjórnin á neyðarlög í tilraun til
að hafa hemil á mótmælendum.
Vandræði vegna flóttamanna
Utanríkisráðherra Túnis, Ah-
med Ounaies, sagði af sér í gær eftir
tveggja vikna starf. Túnismenn eru
undir miklum þrýstingi frá Ítölum en
flóttamenn streyma frá Túnis yf-
ir til Ítalíu. Ítalir hafa hótað að senda
öryggissveitir til Túnis til að stemma
stigu við þessu. Þrátt fyrir afsögn
Ben Ali, forseta Túnis, fyrir mánuði,
leiddi áframhaldandi órói í landinu til
þess að herinn kallaði út varalið sitt í
byrjun síðustu viku. Forsetinn
hrökklaðist frá völdum eftir mánaðar-
löng ofbeldisfull mótmæli, þar sem
Túnisbúar mótmæltu versnandi efna-
hag og spillingu. Mótmæli hófust þeg-
ar ungur ávaxtasali kveikti í sér eftir
að lögreglan gerði vörur hans upp-
tækar og sagði hann vanta starfsleyfi.
Jemenar krefjast afsagnar
Lögregla í Jemen barði á mót-
mælendum í gær þar sem þeir fögn-
uðu afsögn Mubaraks og kröfðust
jafnframt afsagnar Ali Abdullah Sa-
leh forseta. Mótmæli hófust í Jemen í
lok janúar þegar yfir 16 þúsund
manns í höfuðborginni Sanaa kröfð-
ust afsagnar forsetans. Fréttaskýr-
endur segja spillingu, valdníðslu og
léleg lífskjör helstu ástæður mótmæl-
anna. Í byrjun þessa mánaðar lýsti
Saleh því yfir við þingið að hann
hygðist ekki sækjast eftir endurkjöri
heldur afsala völdunum í hendur son-
ar síns.
Jórdanar vilja nýja ríkisstjórn
Jórdanar flykktust út á götur á
laugardag til að krefjast þess að
Marouf al-Bakhit yrði settur af sem
forsætisráðherra um leið og þeir
fögnuðu afsögn Mubaraks. Al-Bakhit
var skipaður í byrjun þessa mánaðar
eftir að Abdullah II. Jórdaníukonung-
ur rak fyrri ríkisstjórn frá völdum í
kjölfar mótmæla í janúar vegna auk-
ins atvinnuleysis og hækkandi mat-
væla- og eldsneytisverðs.
Súnnítar mótmæltu í Líbanon
Súnnítar fjölmenntu á götur Trí-
pólí og Beirút í Líbanon í byrjun jan-
úar í kjölfar þess að milljarðamæring-
urinn Najib Mikati var sagður eiga að
taka við sem forsætisráðherra. Mikati
sem er tengdur við Sýrland er sagður
studdur af samtökum Hizbollah.
Samtökin létu af stuðningi við forvera
hans Saad í janúar með þeim afleið-
ingum að ríkisstjórnin féll.
Lofar pólitískum umbótum
Reynt var að efna til mótmæla í
Damascus, höfuðborg Sýrlands, í
gegnum samskiptavefina Facebook
og Twitter í byrjun þessa mánaðar til
að mótmæla efnahagsástandinu og
krefjast pólitískra umbóta en fáir
mættu. Haft var eftir Bashar al-As-
sad, forseta landsins, í Wall Street Jo-
urnal í lok janúar að hann myndi beita
sér fyrir pólitískum umbótum.
Keðjuverkun mótmæla
 Afsögn Mubaraks, forseta Egyptalands, virðist hvetja mótmælendur í nærliggjandi löndum  Fjöldi
manns hélt út á götur í Alsír, Jemen og Jórdaníu til að fagna afsögn Mubaraks og krefjast umbóta
Reuters
Mótmæli Í höfuðborg Jemens, Sanaa, laust fylkingum saman í gær þegar stuðningsmenn forsetans, Ali Abdullah Saleh, mættu stjórnarandstæðingum.
Jemen
Marokkó
Alsír
Túnis
Jórdanía
Líbanon
Sýrland
Egyptaland
Herráðið í Egyptalandi, sem tók
við völdum í kjölfar afsagnar
Hosni Mubaraks, forseta lands-
ins, sagðist í egypska ríkissjón-
varpinu í gær hafa gert sex
mánaða áætlun til að koma á
pólitískum umbótum í landinu.
Þar með talið boða til lýðræð-
islegra þingkosninga en her-
ráðið leysti upp þingið í gær.
Skipa á nefnd til að endur-
skoða stjórnarskrána sem verð-
ur síðan lögð í þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Í yfirlýsingu
herráðsins segir að varnar-
málaráðherra Egyptalands,
Hussein Tantawi, verði valda-
mesti maður landsins og muni
koma fram fyrir hönd herráðs-
ins, bæði innanlands og utan.
Kjósa innan
sex mánaða
EGYPTALAND
„Við erum sammála um að markmið með hern-
aðarlegri nærveru okkar á Íslandi eru að nýta
sem best þau áhrif sem vera herliðs okkar á Ís-
landi þýða, um leið og við leitum leiða til að
minnka viðveru okkar þar.“
Þetta kemur fram í bréfi Colins L. Powells,
fv. utanríkisráðherra Bandaríkjanna, til Do-
nalds Rumsfelds, fyrrverandi varnarmálaráð-
herra Bandaríkjanna, sem ritað var 2001 og
Rumsfeld birtir á vefsíðu sinni.
Þegar gert ráð fyrir lokun 2001
Í fyrrgreindu bréfi sínu til Rumsfelds legg-
ur Powell áherslu á að það sé einnig sameig-
inlegt markmið þeirra að minnka kostnað af
herstöðinni. Sagðist Powell telja að árangurs-
ríkara væri að skilja að umræður um herþotur
og björgunarlið frá umræðum um varn-
arsamninginn. Hann lagði síðan til umræður
með haustinu þar sem farið yrði með íslensku
ríkisstjórninni yfir niðurstöður könnunar um
hvernig það kæmi út að loka herstöðinni
(Zero-Based review). Í þeim viðræðum yrði
stefnt að því að ná samkomulagi um að flytja
burt herþoturnar. Síðan yrði stefnt að sparn-
aði með endurskipulagningu herstöðvarinnar í
sérviðræðum um varnarsamninginn.
Í minnisblaði frá sendiráði Bandaríkjanna á
Íslandi, sem er dagsett í mars 2001 og fylgir
með bréfi Powells, er úttekt á því hvernig best
geti verið að standa að nýju samkomulagi við
ríkisstjórn Íslands. Þar er lögð áhersla á að
farið sé varlega í samningaviðræðum við Ís-
lendinga og að trúverðugleiki og árangur við-
ræðna verði ekki eyðilagður. Ljóst er þó af
bréfinu að þá þegar var búið að kanna hvernig
hægt væri að loka herstöðinni í Keflavík.
Hins vegar var talið að Íslendingar myndu
illa sætta sig við að þær fjórar herþotur sem
þá voru í landinu yrðu sendar í burtu en slíkt
yrði pólitískt neikvætt.
Í júní 2003 hófust formlegar viðræður um
endurskoðun varnarsamnings Íslands og
Bandaríkjanna. Málið dróst á langinn en á
meðan fækkaði í herstöðinni í Keflavík vegna
sparnaðaraðgerða Bandaríkjamanna. Banda-
rísk yfirvöld gerðu svo út um málið 15. mars
2006 þegar þau tilkynntu að allar þyrlur og
herþotur yrðu fluttar burt um haustið. Var
ákvörðunin sögð persónuleg ákvörðun George
W. Bush forseta að áeggjan Rumsfelds.
Bandaríska varnarliðið fór alfarið frá Íslandi í
lok september 2006.
Verða bréfin á síðu Rumsfelds að teljast
áhugaverð í ljósi þess að Rumsfeld neitaði því í
samtali við Morgunblaðið í október 2006 að
hann hefði í mörg ár viljað flytja bandaríska
varnarliðið frá Íslandi. „Ég myndi ekki orða
það þannig,“ sagði Rumsfeld þá. Herafli hefði
verið færður til vegna breyttra áherslna í her-
málum sem áttu að færa þau inn í 21. öldina að
beiðni Bush forseta.
Á vefsíðu Rumsfelds má einnig finna fleiri
bréf sem rekja aðdragandann að brotthvarfi
varnarliðsins. sigrunrosa@mbl.is
Markmiðið alltaf að loka herstöðinni
 Bréf um Ísland og
varnarliðið birt á vef
Donalds Rumsfelds
Reuters
Valdamiklir Colin Powell fv. utanríkisráðherra Bandaríkjanna, George W. Bush fv. forseti
Bandaríkjanna og Donald Rumsfeld fv. varnarmálaráðherra Bandaríkjanna.