Ný saga - 01.01.1996, Qupperneq 79

Landsbyggðin og sagnfræðin
eða visað á aðra í byggðarlaginu sem gætu
veitt dýrmætar upplýsingar. Sveitarstjórnirn-
ar brugðust afar vel við þessari málaleitan og
unnu þessir ráðgjafar eða tengslamenn gott
starf þó vissulega reyndi mismikið á þá.
Þegar heimildasöfnun var komin vel á veg
varð ljóst að iðnaðarstarfsemi á Austurlandi
hafði verið ótrúlega tjölbreytt og rniklu um-
fangsmeiri en menn höfðu gert sér grein fyrir.
Þættir eins og efnaiðnaður, skinnaiðnaður og
ljósmyndun reyndust t.d. einkar forvitnilegir
auk þess sem erlend áhrif settu spor sín á iðn-
aðarstarfsemi eystra í ríkari mæli en í öðrum
landshlutum á síðari hluta síðustu aldar og á
fyrstu áralugum þessarar.
Þegar upp var staðið var horfst í augu við
þá staðreynd að iðnsaga Austurlands myndi
aldrei rúmast í einni bók, heldur yrðu þær
a.m.k. að vera tvær. Árið 1989 kom út fyrri
hluti iðnsögu Austurlands og ber sú bók heit-
ið Frá eldsmíði til eleksírs. Síðari hlutinn, Frá
skipasmíði til skógerðar, kom síðan fyrir augu
lesenda árið 1995. Og þrátt fyrir að þessar
tvær bækur sem samtals eru yfir 800 blaðsíð-
ur hafi séð dagsins ljós fer því fjarri að öllum
þáttum austfirsks iðnaðar hafi verið gerð skil.
Má í því sambandi nefna að enn eru óunnir
kaflar um viðamiklar iðngreinar í fjórðungn-
um eins og rafiðnir, netagerð, tréiðnir og fata-
gerð svo nokkrar séu nefndar. Það er því
nægilegt efni í þriðja bindi austfirskrar iðn-
sögu þó engin ákvörðun hafi verið tekin um
að gefa það út.
Vinnan við iðnsögu Austurlands sýnir
tvennt svart á hvítu sem svo sannarlega er
vert að hafa í huga:
Brýnt er að rita iðnsögu allra landshluta.
Með þvi fengjust fyllri og nákvæmari upp-
lýsingar um iðnþróun á landinu öllu. Iðn-
saga landshlulanna myndi varpa ljósi á
staðbundin einkenni rétt eins og iðnsaga
Austurlands greindi frá ýmsum sér-aust-
firskum einkcnnum iðnþróunar þar.
Afar mikilvœgt er að söguritari sé búsettur á
því svæði sem rit hans á að fjalla um. Vart
hefði verið hugsanlegt fyrir mann búsettan
á höfuðborgarsvæðinu að rita iðnsögu
Austurlands með þeim hætti sem gert var.
Söguritara var nauðsynlegt að þekkja vel
til í fjórðungnum og eiga grciða leið að
heimildarmönnum án mikils tilkostnaðar.
Við efnisöflun beggja binda iðnsögu Aust-
urlands var m.a. byggt á upplýsingum frá
264 heimildamönnum úr öllum Austfirð-
ingafjórðungi.
Það dæmi sem hér hefur verið rakið varpar
vonandi ljósi á að í mörgum tilvikum skiptir
búseta fræðimanna máli og þá ekki síst þeirra
sem sinna sagnfræðirannsóknum og öðrum
rannsóknum á eðli og þróun samfélagsins.
Mikilvægur þáttur til að tryggja að sagnfræði-
rannsóknum á landsbyggðinni sé sinnt og
landsbyggðinni gerð viðhlítandi skil í sagn-
fræðilegum yfirlitsritum er án efa sá að stuðla
að dreifðri búsetu sagnfræðinga og sambæri-
legra fræðimanna. Þetta á einkum við um
rannsóknir á sögu þessarar aldar og þeirrar
síðustu.
Því miður er það staðreynd að margt há-
Mynd 2.
Á Austurlandi var
efnaiðnaður ótrúlega
fjölbreyttur um og
uppúr síðustu
aidamótum.
Á myndinni er fiaska
af Kinatífseieksír en
það kynjalyf var
einmitt framleitt á
Seyðisfirði á árunum
1907-15
77