Ný saga - 01.01.1996, Qupperneq 81

Helgi M. Sigurðsson
Minjar og ferðamennska
Þjóðararfur á sölutorgi?
Myndavélar skutu á skrítinn heim:
skyr í krukku, ryð og gamla hurð.
Holum tóttum horfðu á móti þeim
hauskúpur af þjóð sem ei var spurð.
Þórarinn Eldjárn 1
tr
MSAR LEIÐIR ERU FÆRAR til að komast
í snertingu við söguna. Lengst af hafa
menn nálgast hana með bóklestri.
Síðan hafa myndmiðlar af ýmsu tagi bæst við.
En einnig hafa aukist möguleikar á milliliða-
lausum tengslum, þ.e. á söl'num og minja-
stöðum. Fram á miðja þessa öld var aðeins
eitl minjasafn lil á íslandi og við það starfaði
einn safnvörður. Nú eru þau nálægt 60 talsins
með tilheyrandi ljölgun starfsmanna og
dreifð um allt land.
A síðustu áratugum hefur ný undirstöðuat-
vinnugrein vaxið hratt úr grasi hérlendis,
ferðamannaþjónustan. Fyrir hálfri öld hafði
hún lítið vægi sem efnahagsleg stærð. Árið
1995 komu hins vegar um 190.000 útlending-
artil landsins og voru gjaldeyristekjur af þeim
18,7 milljarðar króna. Ferðalög fslendinga
sjálfra um Iandið eru einnig mun tíðari en
áður.2
Óspillt náttúra íslands og sérstæð náttúru-
undur hafa haft mest aðdráttarafl í ferðaþjón-
ustunni og mun svo sjálfsagt verða um langa
framtíð. En þeir ferðamenn eru fáir sem ekki
hafa einnig áhuga á fólkinu í landinu, þar á
meðal sögu þess. Og flest bendir til að vakn-
ing hafi orðið í þeim efnum bæði hérlendis og
erlendis. Má merkja það meðal annars á um-
talsverðri fjölgun gesta á minjasöfnum á þess-
um áratug. Þetta hefur ferðamálayfirvöldum
orðið ljóst og vilja þau hagnýta sér það. Hvað
minjavörsluna varðar er þetta ánægjuleg þró-
un. Henni ætti aðeins að vera styrkur að auk-
inni kynningu á sögulegum verðmætum.
Ágangur á minjastöðum er ekki eins mikið
áhyggjuefni og títt er um náttúruperlur,
a.m.k. ekki að svo stöddu. Hins vegar ættu
auknar tekjur af ferðamönnum að vera vel
þegnar, þótt gæta verði þess eins og endranær
að óvönduð sölumennska ráði ekki ferðinni.
Grein þessi er yfirlit um tengsl minja og
ferðamennsku. Fyrst verður fjallað um stöðu
minjavörslunnar á íslandi almennt, Þjóð-
minjasafns, smærri safna, minja- og sögu-
staða. Að því búnu verður vikið að þeim þátt-
um í starfi minjasafnanna sem snúa beint að
ferðamönnum og öðrum gestum, þ.e. sýn-
ingahaldi, viðburðum, almennri þjónustu og
markaðssetningu. Að lokum eru rifjuð upp
ýmis nýmæli í sýningahaldi sem fram hafa
komið á síðustu árum. Gróskan er mikil og
víðast eru áhugaverðir hlutir að gerast. í
greininni hefði mátt fjalla sérstaklega um
ýmsar spurningar, eins og til að mynda ein-
kenni minjasafna sem miðla og um áreiðan-
leika þeirra, hvort þau gefa sanna mynd af
fortíðinni. En það bíður betri tíma.
íslensk minjasöfn og sögustaðir
„Menn vilja vita hvaðan þeir komu og taka til
sín andlega næringu frá forfeðrum sínum og
hrökkva við er slíta á þau bönd.“3 Svo komst
Bragi Ásgeirsson myndlistarmaður eitt sinn
að orði í umsögn um minjasýningu. Margir
munu vera honum sammála því að til að
mynda hafa aldrei verið jafn margir áhuga-
menn um minjavörslu á íslandi eins og nú,
Hins vegar
ættu auknar
tekjur af ferða-
mönnum að
vera vel þegnar,
þótt gæta verði
þess eins og
endranær að
óvönduð sölu-
mennska ráði
ekki ferðinni
79