Austurland - 23.12.1978, Qupperneq 5

J Ó L 19 7 8
AUSTURLAND
5
Útsýni aj Ytrihól rétt ofan við hœinn. Bæjarlækurinn og niðurtúnið, sem
allt var kargaþýft fyrrum. Skipalág Snotru óglögg á miðri mynd. Höfn
og Hafnarfjallið handan fjarðar, bærinn þar t. h. við miðja mynd.
— Ljósm. Auðunn Einarsson
Snotrunes um 1976. Háakinn er ofan við hrúnina beint upp af ibúðar■
húsinu. Gamlibær þar sem útihúsin eru nú til hœgri á myndinni.
— Ljósm. Attðunn Eitutrsson
Borgarfjörð, réðst i Snotrunes til
Bjarna Páissonar og Jóhönnu
öjainadóttur. Vorið var hart, gras-
spiecía léleg um sumarió, en bjarg-
íaoi til sjávar allgott.
tsjörn var smali á Nesi ]>ótt orð-
inn vteri 1d ára. Hann hélt ánum
vanalega á nokkuð víðlendum gras-
tiaKum „upp a fjaili" eins og sagt
er j/ar um myrar'botna og gróna fláa
tyrir ofan þá brún sem ber við loft
frá bænum. Framan af voru ærnar
rásgjarnar og óþægar en spöktust
j/egar fram á sumarið kom, og smal-
inn undi lífinu vel Jwna uppi í léttu
ijallalofti.
Háakinn heitir graslendishall
nokkurt yst á fjallinu og nær út á
norðurbrún þess. Frá brúninni ganga
snarbrattar og gróðurlitlar urðir
beltaðar klettum allt í sjó niður.
Um þessar urðir niðri undir sjó
liggja Njarðvíkurskriður. Af Háu-
kinn er víðsýnt út til hafs og yfir
sveitina sem blasir við eins og hún
liggi fyrir fótum ntanns, enda ekki
stór. cn grösug og búsældarleg.
Birni þótti gaman að fylgjast með
störfum fólksins á Nesi þarna næst-
urn beint undir, sjá j/að bograst við
heyskapinn um tún og engjar. Þetta
var hæglátt fóik og ötult og notaði
tímann vel, vann jafnt alian guðs-
langan daginn, sótti heyskapinn af
skiladrjúgu hæglætiskappi nema
l-egar hraðra handtaka þurfti við til
að bjarga heyi undan aðsteðjandi
rigningu, sem gerði að vísu boð á
undan sér en gat átt til að hafa
næsta skamman fyrirvara. Fyrst
lygnir alveg, svo fer að bera í loft
mcð norðanfari á skýjum, síðan
rennur á hráslagaleg norðangjóla og
stendur ofan af og inn með fjallinu.
Þá eykst skriðurinn á fólkinu við
hirðinguna, hann sér það hlaupa
með föngin á baggana. Svo fara
Ijósgráar þokuhlussur að vefjast um
hæstu tinda og brúnir. Rollur smal-
ans kroppa til og frá í kyrru tóm-
læti, en hestarnir sem oft halda sig
l’arna uppi snúa höm í norður,
hengja hausinn og súpa hregg. Þeir
eru næmari fyrir áhrifum en sauð-
kindin. Svartpilsaðar konur á þýfðu
túni niður undir sjó kJóra þúfurnar
með trétindahrífum og karlmenn
bera baggana á baki í heystæði og
iiafa hraðan á. Alit í einu er kominn
rakur þokuhjúpur á Háukinn og
smalinn stendur í hráslagalegum
sveljanda í brún þokunnar og
ímyndar sér að hann sé kapp mikill
og frækn sem vcrjist stríðandi
fjendunt með rigningu að vopni. Og
hann setur bakið við j?okuna, úrið
drífur um hann, en hann er ungur
og sterkur, hlaðinn lífsmagni, hálf-
gerður guð, og kveður við raust.
Áleiðingarnar teygjast niður yfir
innsveitina eins og fylkmgararm-
ar liers sæki fram. Bæirnir
hverfa í regngrámann einn af öðr-
um eins og tapað land í stríði. Aust-
urbyggðin sveipast þessari úlfgráu
hulu, en ennþá er j’urrt að kalla á
Nesi j>ví að hann stendur fyrir regn-
inu eins og drangur á Háukinnar-
brún, berst til j’rautar þótt hann viti
stríðið tapað. Fólkið hamast við að
bjarga eins rniklu og hægt er áður
cn rigningin bleytir þessi smávöxnu
strá sem spruttu úr jörð þjóðhátíð-
arsumarið 1874.
Dagdraumar líða um huga smal-
ans í daglegri einveru á fjalli, margs
konar draumar. Hann dreymir urn
slétt lún og betri verkfæri, hefur
heyrt getið urn plóga og herfi, og
hann á fegurðardrauma náttúru-
barnsins og reynir að búa j’á í rím
en þau rímklæði fuku út í bláinn
og gleymdust nema ein vísa sem
hann fór stundum með gamall. Hún
er að formiriu til engin dýrindis-
kvcðskapur en lýsir þó með hans
eigin orðum og tilfinningu unglings-
legu viðhorfi gagnvart gróðrinum á
landinu sem umkringir frumvaxta
svein yfir búsmala í fjalli fyrir
rúmri öld:
Frú Haukinn eg horfði
<7 lutfið grund og hlíð,
þar brostu blómin ungu
við berjarunni og víð,
þar fífill fjólu kyssti
þctu fundu sœlu og ró
og kveðju sendu kvisti
sem kominn va - úr mó.
Hann dreymir líka stóra báta,
jafnvel duggur undir seglum svo að
sótt verði á dýpri mið, rennir aug-
um yfir víðáttur hafsins af Háukinn-
inni, sér róðrarbátana tínast inn
fjörðinn, en hugurinn dvelur þó
lengur við enska kúttera og fransk-
ar skonnortur í tugatali um haf-
svæðið norður, austur og úl af firð-
inum. „Það var björgulegt að sjá.“
sagði hann fjörgamall, og j’að
hvesstist svipur augans sem eftir
var þcgar hann minntist þessarar
sýnar.
Hann var kannski rétt farinn að
iiugsa til j’ess fimmtán ára ungling-
uiinn. að sá tími mundi koma er
hccnn staðfesti ráð sitt og eignaðist
konu. börn og jörð. „Mér er óhætt
ao segja að eg strengdi j>css heit
j/'etta suntar að eg skyldi búa á
Nesi“.
Næsta ár var Björn í Geitavik
hjj Jóni Jónssyni frá Bót og konu
hans Guðlaugu Halldórsdóttur frá
Egilsstöðum. Jón átti Geitavík en
seldi hana nokkrum árum síðar Egli
ísleifssyni í Rauðholtj og gekk jörð-
in í arf til Sigurborgar dóttur hans.
EgiII átti líka Nes og auk þess Ás-
geirsstaði í Eiðaþinghá og jarðar-
parta víðar en bjó sjálfur á kirkju-
jörð.
Þríbýli var í Geitavík. um þetta
leyti.
í Geitavík rættist draumur Bjöms
um að komasl á sjó. Nú var hann
ekki lengur srnali. Hann reri í við-
iögum á báti Jóns húsbónda síns
meo Jónatan Jónatanssyni frá Seyð-
isiirði en gekk þess á milli að öðr-
um verkunr í landi. Jónatan J’ótti
hann fljótt veiðisæll, enda ntun hug-
urinn hafa beinst óskiptur að starf-
inu og rninni löngun og ráðrúm til
dagdrauma en í yfirsetunni. Það
var eins gotl að hafa hugann við
færið. Jónalan formaður hrósaði
Birni fyrir dugnað og árvekni og
taldi hann gott sjómannsefni, enda
varo hann að spjara sig jm að Jón
í Geitavík galt honum allgott kaup,
átta spesíur fyrir árið auk fata. Þetta
var um það leyti sem peningaskiptin
urðu og jafngiltu átta spesíur 32
krónum. Jón galt kaupið ríflega í
kindafóðrum, en vinnumaðurinn dró
heimilinu nægan matarfisk og vel
J>að og vann ]>ó meira í landi því að
Séð inn „Mýrar", sem nú eru tún, í citt ctð Geitavík. Geitavíkurtangi ligg-
ur út í fjörðinn. Fjœr Bakkagerði, Kiðabjörg, Álfaborg. Staðarfjall með
þrern burstum upp af Desjarmýri. Víkurnar í eyði handan fjalla.
— Ljósm. Auðunn Einarsson