Austurland - 23.12.1979, Side 11

Sumir segju...
Já við fórum út á Dalatanga. Fyrsti vitavörðurinn. Ásmundur fórst
á fyrsta starfsári sínu. Helgi Hávarðsson tók við og gætti vita og þoku-
lúðúrs í 30 ár. Sumir segja lengur )’ví hann vakti eftirmenn sína ef eitthvað
var að — eftir að hann dó. Helgi og Ingibjörg kona hans bjuggu par sem
hét Grund, og ólu pav upp tíu mannvænleg böm m. a. rithöfund, skipstjóra.
hjúkrunarkonu, kennara og tvo vitaverði. Ótal sögur tengdar við byggðina
á Dalakálki s. s. skipsströnd og aðra sjóhrakninga. hvítabimi og erlenda
hermenn. sem dvöldu ]?ar um hríð, um bónda sem hrakti vinnukonu sína
(Gudduklettur) auk stærstu sögunnar um lífsbaráttu fólksins pama í púsund
ár. Ég sagði ykkur víst frá frönsku skútunni sem strandaði )>arna fyrir
140 ámm. Ungi skipstjórinn varð svo hrifinn af dóttur Jóns bónda og hún
af honum, að hann kom næsta sumar á nýrri skútu að sækja hana. En
stúlkan drukknaði um vorið af árabáti í mynni Seyðsfjarðar.
Veturinn 1918 lngðist konn þnr ó sæng
Þú manst víst að við fórum út á Dalatanga. Nokkru innar eru
rústirnar af Minni-Dalabænum. Veturinn 1918 lagðist kona par á sæng.
Snjór var yf:r öllu. harka og hálka í skriðunum og hafís í flóanum. Bónd-
inn og tveir nágrannar fóru að sækja ljósmóðurina. Þá sáu ]>eir spor eftir
bjarndýr í snjónum. Þeir báðu gamlan mann á bænum að passa að enginn
færi út, nema til að mjólka — og láta ekki sængurkonuna vita. Þeir sem
heima voru skildu ekkert í háttalagi gamla mannsins. Og ]ægar hann fylgdi
stúlkunni. sem mjólkaði, út í fjós með stóran broddstaf í hendi, sannfærðust
allir um að hann væri orðinn galinn. Ljósmóðirin kom, barnið fæddist
og bjöminn fannst inn á dal daginn eftir. í bókinni Gestir á Hamri segir
Sigurður Helgason frá þessum atburðum.
- - og þoð úti í Krosshöfn
Þið hafið vafalaust orðið margs vísari í Mjóafirði í haust. En mann-
lagt amstur er óútreiknanlegt. Þegar pú kemur rétt norður fyrir Nípuna
og fyrir Hafnartangann verður dálítil vík Krosshöfn. Þar var mikill
fiskur áður. Ysti bær sunnan við Mjóafjörð heitir Kross. Þar var tvíbýli
um aldamótin og lengi síðan. Nú ber svo til að landeigandi leyfir mági
sínum að byggja hús ]?arna út undir Nípu. Það vildu bændur ekki leyfa.
Ég heyrði gamlan mann segja að ]>eir hefðu safnað liði og velt húsinu
ofan fyrir bakkann. Ég trúði þessu varla. En nýlega hef ég séð bréf. sem
sanna þetta í aðalatriðum. Nú pykir okkur kúnstugt að fyrir einum
mannsaldri skuli hafa verið flogist á um lóðir í Mjóafirði og ]?að út í
Krosshöfn.
Nemendur 7. bekkjar 1979—’80 ásamt Jóni Þórðarsyni í kræklingajjöru
í Mjóafirði.
Vilhjálm ur Hjálmarsson:
Ærulaun iðju og hygginda.
Kveðja til Norðfirðinga
í tilefni afmælisdrs
Ævi mannsins er margslungið fyrirbæri. par sem athöfn og ævintýri
eru sterkir þættir. Svo er og um ]>róun byggðar í Neskaupstað.
Fyrir einni öld eða svo var ekkert péttbýli og bújarðir fáar par sem
nú er bæjarlandð. Fimmtíu árum seinna var risið blómlegt fiskiþorp. Síðan
hefur kaupstaðurinn þróast svo sém raun ber vitni.
Hefur gerst ævintýri? Þeirri spumingu svara ég með annarri. Hvað
hefðu bændur á Bakka og Nesi sagt við nágranna sinn í Naustahvammi.
ef hann hefði fyrir vel 100 árum tekið svo til orða: Eftir eina öld munu
sautján hundmð manns búa á jörðum okkar. Og pá munu flestir eiga
stærri hús en faktoramir. Og skipin peirra verða margfalt stærri en nokkurt
spekúlantsskip. Og bömin ]>eirra munu öll fá að menntast í skólum. —
Hvort mundu þetta ekki hafa )>ótt draumórar?
Jú, ævintýri hefur gerst! Og undirstaða þessa ævintýris er athöfn.
Það sem hér hefur gerst í hálfa — já heila öld er öðru fremur gmnd-
vallað á vilja og athöfn, á manndómi pess fólks, sem byggt hefur bæinn
og stýrt málum hans, unnið framleiðslustörfin, byggt upp atvinnufyrir-
tæki og menningarstofnanir og myndað heimilin, sem í raun eru undirstaða
bæjarfélagsins.
En hvaða fólk er petta, sem hér hefur verið að verki?.
Ekki eru )>að innbornir í ]>eim prönga skilningi, að niðjar Halldórs
á Bakka og samtímamanna á Þiljuvöllum og Nesi hafi einir reist þessa
borg.
Ég fór einu sinni til Kanada. Þar sá ég hversu Engilsaxar, Frakkar
og Norðurlandabúar, par á meðal íslendingar, höfðu numið pað land og
myndað kanadiska þjóð. Sú landnámssaga er um margt stórbrotin og
hrífandi
Nýtt landnám á Nesi minnir með nokkrum hætti á ]?essa sögu. Suður-
byggjar, Sandvíkingar og fleiri íbúar hins fona Norðfjarðarhrepps, Mjó-
firðingar, grannar sunnan Gerpis og raunar enn fleira fólk lengra að rekið
tók sér bólfestu á Nesi og byggði ásamt niðjum þeirra, sem fyrir voru
pá borg, sem ]>eir og ]>eirra niðjar kynna með stolti á fimmtíu ára afmæli
kaupstaðarréttindanna. Og ]>að er svo ]>etta fólk ásamt með íbúum Norð-
fjarðarsveitar, sem nú bera sæmdarheitið Norðfirðingar.
Lífið gengur sinn gang og enginn stöðvar tímans ]>unga nið. En
maðurinn gerir sér mark í tímann. Hálf öld er liðin frá stofnun Neskaup-
staðar. Það var tilefni hátíðahalda á árinu 1979.
Ég geri í rauninni ekki upp á milli merkra áfanga sem eru að baki
annars vegar, og svo möguleikanna að drýgja nýjar dáðir. — Hvort tveggja
sýnist mér æði stórt í sniðum.
Persónulega ]>akka ég góðum grönnum samskipti og ljúf kynni frá
|>ví ég man til mín fyrst sunnan Nípu. barn í heimsókn hjá Sigdóri frænda
mínum, og allt til }>essa dags.
Ég samgleðst og áma heilla með ávöxtinn af fimmtíu ára starfi. Hann
má sannarlega kalla „œrulaun iðju og hygginda“.
Vilhjálmur Hjálmarsson
Austurland jólablað 1979
11