Birtingur - 01.06.1957, Blaðsíða 41

athugasemd um ritdóm
Þau eru tildrög þessa máls, að 1 þriðja
hefti Birtings 1956 skrifaði ég ritdóm um
bók Gunnars Dal „Þeir spáðu í stjörnurnar".
Gat ég þess, að myndin, sem höfundur bók-
ar þessarar telur vera af David Hume, sé
af öðrum manni, sem ég þá bar ekki kennsl
á. Myndina í bók Gunnars sýndi ég ýmsum
heimspekikennurum hér við háskólann, en
enginn þeirra þekkti þennan staðgengil
Davids Hume. Að sjálfsögðu var líklegt, að
myndin væri af manni, sem bæri sama nafn
og heimspekingurinn Hume. Þar eð klæða-
burðurinn benti til þess, að maður þessi hefði
verið uppi á fyrri hluta 19. aldar, var Joseph
Hume (1777—1855) einna líklegastur. Er ég
leitaði upplýsinga hjá Scottish National Por-
trait Gallery, var myndin, sem þeir höfðu af
Joseph Hume, ekki svo lík myndinni í bók
Gunnars Dal, að ástæða væri til að ætla, að
hún væri af sama manni.
mál íslenzkrar alþýðu liggja í þagnargildi um
skeið. Umræður um þau eiga þó ekki heima í
þessum athugasemdum. En við íslenzkir sósí-
alistar þurfum sannarlega að blása nýju lífi
í starf okkar og hreyfingu alla. Og ef það
kæmi á daginn, að við sigldum með einhver
slitur af líki bókstafsdýrkunar og kreddu-
þrælkunar í lestinni, þá væri tímabært að
kasta þeim fyrir borð.
Nú tel ég mig hafa öðlazt nokkum veginn
örugga vitneskju um, hver sé orsök þess, að
Gunnari Dal skjátlaðist í myndvali sínu.
Kunningi minn benti mér á, að E. W. F.
Tomlin gerðist sekur um sömu mistök. Tom-
lin segir í bók sinni — „The Great Philosop-
hers — The Western World“ að frummyndin
sé geymd á National Portrait Gallery í Lon-
don, en Gunnari láðist að geta þessa. Skrif-
aði ég nú safnvörðum þessa safns og fékk
það svar, að myndin væri af Joseph Hume,
gerð af C. B. Layton. Það virðist mjög lík-
legt, að Gunnar hafi látið glepjast af mynd-
inni í bók Tomlins, sem kom út 1949. 1 raun-
inni má telja þetta nær því öruggt, þar eð
í báðum bókunum er mjög óvenjuleg mynd
af Spinoza, sem safnverðir í National Por-
trait Gallery í London telja sennilega lélega
19. aldar eftirlíkingu af eldri mynd. Ennfrem-
ur má geta þess, að Gunnar Dal virðist hafa
notað bók Tomlins sem heimildarrit um ævir
sumra þeirra hugsuða, sem bók hans f jallar
um. Slíkt er að sjálfsögðu ekki hægt að full-
yrða, þar eð tilviljun ein getur valdið því, hve
margt er líkt í þessum bókum, en Gunnar
Dal getur engra heimilda í bók sinni.
1 ritdómi mínum var ég allharðorður um
mistök Gunnars Dal, en það er blátt áfram
óskiljanlegt, að brezkur maður sem ritar um
heimspekileg efni skuli birta ranga mynd
af einhverjum stórbrotnasta hugsuði, sem
Bretar hafa alið. Ekki verður sök Tomlins
minni, ef þess er gætt, að skozki málarinn
Allan Ramsey gerði tvær myndir af Hume,
sem eru ekki einungis merkileg heimild um
andlitsfall þessa heimspekings, heldur lista-
verk, sem telja má allfræg hér í landi.
Edinborg 28. sept. 1957.
Páll S. Árdal.
35