Austurland - 20.12.1989, Blaðsíða 23

JÓLIN 1989.
23
Jóhannes Stefánsson
I tilefni af 60 ára afmæli Neskaupstaðar
Dagana 16., 17., og 18. júní á síðastliðnu sumri
var 60 ára kaupstaðarafmœli Neskaupstaðar fagnað.
Hátíðarhöldin voru umfangsmikil ogfórufram íblíð-
skaparveðri. Heiðursgestir afmœlisnefndar Neskaup-
staðar við þessi hátíðarhöld voru þau Jóhannes
Stefánsson fyrrum forseti bœjarstjórnar í Neskaupstað
og kona hans Soffía Björgúlfsdóttir. Þann 17.
júní,þegar hápunktur hátíðarhaldanna var, flutti Jó-
hannes hátíðarrœðu og fer hún hér á eftir.
Ágætu hátíðargestir.
í dag er þjóðhátíðardagur ís-
lendinga og 45 ár síðan lýðveld-
ið var stofnað. Hátíðarhöld eru
um allt land að venju og minnst
þjóðfrelsisbaráttunnar, þess
góða sem áunnist hefur og þess
sem aflaga hefur farið. Einnig
er spáð í framtíðina af jafnmik-
illi óvissu og alltaf áður. Fá-
menn þjóð í stóru landi. Harð-
gert fólk, sem vinnur meira en
tíðkast meðal annarra þjóða, en
er þó með því langlífasta í
heimi. Island er ekki lengur ein-
angrað, það færist í raun nær og
nær öðrum löndummeð bættum
samgöngum. Það er í sviðsljós-
inu eins og nærtæk dæmi sýna.
Við lifum í hörðum heimi, þar
sem grimmd mannsins virðist
víða ráða ríkjum. Þar sem aldrei
fyrr hefur mannkyninu staðið
jafnmikil ógn af gereyðingar-
vopnum eins og á okkar tímum.
Það er harðleikið, að íslensk
þjóð, sem ekki hefir borið vopn
um aldir, skuli sæta því hlut-
skipti á þessum þjóðhátíðardegi
sínum, að erlend herveldi
hreiðri um sig í landi okkar með
sívaxandi umsvifum og að hafið
í kringum landið sé umsetið af
kafbátum, sem geta á svip-
stundu eyðilagt lífsbjörg þjóð-
arinnar, fiskimiðin, ef slys ber
að höndum.
Það er vissulega hægt að ræða
svo margt á þessum tímamótum
í þjóðfélaginu, stjórnarfarið
sem ég man ekki eftir að menn
hafi nokkurn tíma verið sam-
mála um, að væri gott og í lagi.
Versnandi lífskjör, einkum sí-
fellt vaxandi misskiptingu
tekna, þar sem þeir efnuðu,
verða ríkari og þeir sem minna
mega sín verða fátækari. Þetta
er sorgleg staðreynd. En þó slær
það mann mest, hvað lands-
byggðin á í vök að verjast þrátt
fyrir að verðmætasköpunin
komi mest þaðan. Þetta er í
rauninni það sama sem er að
gerast, með að þeir ríku verða
ríkari og þeri fátæku fátækari.
HöfuðborgarsVæðið sogar til sín
fólkið af landsbyggðinni í krafti
fjármagnsins og byggðin í kring
um landið verður fámennari og
fátækari.
Takist ekki þingmönnum
landsbyggðarinnar sem eru í
miklum meirihluta, að sporna
við byggðaþróuninni, alveg á
næstunni, er hætt við að íslensk
þjóð hafi um sárt að binda.
Hátíðarhöldin hér eru einnig
merk, og þá sérstaklega vegna
þess að 60 ár eru liðin síðan
Neskaupstaður fékk bæjarrétt-
indi. Vil ég af einlægni þakka
undirbúningsnefnd afmælisins
fyrir þá vinsemd og virðingu,
sem okkur hjónum er sýnd, með
því að bjóða okkur að taka þátt
í hátíðarhöldunum og að ég
flytji ávarp.
Það vill svo til að aldur minn
fer saman við þau þáttaskil þeg-
ar byggðinni í Norðfirði var
skipt í tvo hreppa og Neshrepp-
ur varð til 11. júní 1913. Svo
það gefur að skilja, að margs er
að minnast frá æsku og fullorð-
insárum, þar sem maður er bor-
inn og barnfæddur og hefur átt
heimilisfesti alla tíð. íbúafjöldi
tvöfaldaðist í Neshreppi þar til
bæjarréttindin fengust 1929.
Var þá mjög lífvænlegt hér og
margt fólk flutti hingað úr nær-
liggjandi byggðum. Atvinna var
góð einkum yfir sumarið, þegar
fiskverkun í stórum stíl átti sér
stað. Keyptur var saltfiskur af
færeyskum og norskum skipum.
Komur erlendra skipa voru tíð-
ar og stundum fullur fjörður af
skútum og skonnortum. Mótor-
bátaútgerð fór hraðvaxandi og
voru hér milli 40 og 50 bryggjur
með strandlengjunni. Norðfirð-
igar höfðu orð fyrir að verka
fiskinn vel og má vitna í bréf
sem Sigfús kaupmaður Sveins-
son fékk árið 1924 frá dönskum
miðlara og í stóð m.a. „Al-
mennt séð gleður það okkur að
geta tjáð yður, að kaupendur á
Spáni álíta Norðfjarðarfiskinn
eins og hann kemur frá yður og
hr. Konráði Hjálmarssyni, vera
þann albesta fisk, sem frá ís-
landi berst.“
Þá var lífið saltfiskur eins og
Halldór Kiljan sagði. Hvernig
var að alast upp í þessu vaxandi
Jóhannes flytur hátíðarrœðuna í skrúðgarðinum.
Myndir lih
sjávarþorpi? Var bara ekki fá-
tæktarbasl? Bara strit en engin
menning og félagslíf lítið? Á
sumrin var líflegt, en vetur voru
oft harðir og snjóþungir og lítil
atvinna. Hér var góður barna-
skóli og 2 vetra unglingaskóli.
Barnastúka, sem flest börn voru
í til fermingaraldurs. Þar var
alltaf mikið félagslíf. Hjálpræð-
isherinn hélt uppi sunnudaga-
skóla. Oft voru sett upp leikrit.
Fyrsta desember voru góðar
samkomur. Nokkurt líf var í
íþróttafélaginu. Söngfélagið
Tíbrá undir stjórn Inga T. Lár-
ussonar setti sinn svip á félags-
lífið.
Málfundarfélagið Austri hélt
uppi fundarkvöldum með um-
ræðum um menningarmál og
upplestur bókmennta. Kvenfé-
lagið Nanna sá um veitingar og
hafði skemmtanir fyrir börnin.
íþróttafélagið Þróttur kom upp
íþróttavelli úti á Bakkabökkum
og efndi þar stundum til úti-
skemmtunar með knattspyrnu
o. fl. íþróttum Vinsælastar voru
útiskemmtanirnar á Kirkjuhóls-
teig, sem Ungmennafélagið Eg-
ill rauði hélt í mörg sumur. Var
þar margt til skemmtunar,
íþróttir, söngur, ræðuhöld, oft
merkra manna, dans og veiting-
ar. Þetta voru fjörlegar sam-
komur og fóru allir þorpsbúar,
sem því komu við, inn á Teig,
ýmist gangandi, á hestum eða í
hestakerrum.
Ég hef dvalið nokkuð við
byggðina á Neshreppi sem óx
hratt og var orðin fjölmennasta
þorp á Austurlandi þegar Al-
þingi samþykkti bæjarréttindi,
sem öðluðust gildi 1. janúar
1929. Eru því 60 ár frá því að
Neskaupstaður varð sjöundi í>
Bœjarfulltrúar taka á móti forseta íslands og fjármálaráðherra á
flugvellinum.
Börnin á dagheimilinu fœrðu bœnum sínum myndarlega kórónu
og bœjarstjórinn er greinilega ánœgður.
'oótirílu