Austurland - 31.08.2001, Qupperneq 11

FÖSTUDAGUR 31. ÁGÚST 2001
11
þessi ár að undanskildu árlegu um
það bil mánaðar sumarfríi.
Að meðtöldu þessu blaði hafa
verið gefin út 2301 númeruð
tölublöð af Austurlandi frá því að
reglubundin útgáfa þess hófst. Að
meðaltali hafa komið út 46 - 47
tölublöð á ári á þeim tíma sem
blaðið kom út reglulega.
Framan af var blaðið oftast 4
síður að stærð en síðan var það
stækkað í sex síður. Síðustu
áratugina náði blaðið því að verða
átta sfður að stærð og stundum
voru síðumar reyndar fleiri. Hefð
var fyrir því að gefa út vegleg
jólablöð með fjölbreyttu efni og
við sérstök tækifæri eins og á
1. maí og sjómannadegi voru
gjaman gefin út viðameiri blöð
sem innihéldu fróðlegt efni.
Útgefandi og ritnefnd
Allt til ársins 1967 var ekki
tekið fram hver væri útgefandi
Austurlands. Fyrir neðan haus
blaðsins stóð “málgagn sósíalista
á Austurlandi”. Oft var álitið að
Sósíalistafélag Neskaupstaðar
væri útgefandi en staðreyndin er
sú að félagið hafði sáralítil af-
skipti af útgáfunni. I rauninni var
Bjarni Þórðarson útgefandi blaðs-
ins á þessum tíma og ef endar
náðu ekki saman í rekstri þess
greiddi Bjami það sem uppá
vantaði úr eigin vasa. Rétt er að
geta þess að þó Bjarni bæri einn
ábyrgð á útgáfunni naut hann oft
liðsinnis ágætra manna sem rit-
uðu í blaðið og aðstoðuðu við
útgáfu þess.
Frá og með 33. tölublaði 17.
árgangs tók Kjördæmisráð Alþýðu-
bandalagsins á Austurlandi við
útgáfu og hafði það hana með
höndum allt þar til kjördæmis-
ráðið var lagt niður í ágústmánuði
árið 2000. Með tilkomu kjör-
dæmisráðsins sem útgefanda varð
nokkur breyting á því hvemig
staðið var að útgáfu blaðsins;
ritstjórinn var áfram hinn sami en
að auki var kjörin ritnefnd sem
skyldi starfa með honum.
Frá upphafi fól kjördæmisráðið
Alþýðubandalaginu í Neskaup-
stað að annast útgáfuna fyrir þess
hönd og að auki var flokksfélag-
inu í Neskaupstað árlega falið að
kjósa ritnefnd. Framan af hélt
ritnefndin vikulega fundi þar sem
fjallað var um útgáfu og efnis-
innihald næsta blaðs en ritnefnd-
arfundunum fækkaði mjög eftir
að launaður ritstjóri var ráðinn að
blaðinu. Eitt af hlutverkum rit-
nefndarmanna var að byggja upp
gott samband við fréttaritara á
nokkrum stöðum í fjórðungnum.
Ritnefndarmenn urðu fljótlega
mjög virkir í útgáfustarfinu og
lögðu sitt af mörkum við öflun
frétta og greinaskrif. Engin telj-
andi breyting varð á öðmm þátt-
um útgáfustarfseminnar eins og
auglýsingaöflun, dreifíngu og
innheimtu fyrr en eftir 1970 en þá
var ráðinn sérstakur launaður
starfsmaður til að sinna þeim
verkum.
Eftir að kjördæmisráðið var
lagt niður hélt ritnefnd blaðsins
áfram reglubundinni útgáfu þess
Haraldur Guðmundsson leysti
hann af hólmi og hóf að reka
prentsmiðjuna fyrir eigin reikn-
ing. Haraldur stýrði Nesprenti til
ársins 1969 eða þar til Guðmund-
Engir hafa komið meira að útgáfu Austurlands en þeir feðgar,
Haraldur Guðmundsson og Guðmundur Haraldsson
fram til mánaðarmótanna janúar-
febrúar árið 2001 en þá var
ákveðið að hætta útgáfu blaðsins
sem vikublaðs en hefja undirbún-
ing að útkomu nýs óháðs viku-
blaðs á Austurlandi.
Blaðið og prentsmiðjan
ur sonur hans festi kaup á fyrir-
tækinu eins og fyrr greinir.
Auk áðurtalinna prentara hafa
margir gegnt störfum í Nesprenti
og þar á meðal nokkrir prentarar
og prentnemar.
Þeir sem sinnt hafa útgáfu
Austurlands hafa ávallt átt afar
gott samstarf við starfsfólk Nes-
prents og er hið farsæla samstarf
örugglega ein skýringin á því hve
lífseigt Austurland hefur verið.
Prenttæknin hefur tekið mikl-
um breytingum frá því að Nes-
prent hóf göngu sína. En sú breyt-
ing sem þyngst vegur er örugg
lega tilkoma setningartölvu og
offsetprentunar árið 1983. Allt
útlit Austurlands tók stakkaskipt-
um með tilkomu hinnar nýju
tækni en Austurland var án efa
síðasta blaðið á Islandi sem kom
reglulega út og var prentað með
gamalli prenttækni og sett í blý.
Heimildabanki
Tilgangurinn með útgáfu Aust-
urlands í upphafi var að gefa út
pólitískt málgagn. Blaðið studdi
róttæka vinstri stefnu en auk þess
var það sterkur málsvari verka-
lýðshreyfingar, landsbyggðar og
austfirskra hagsmuna almennt.
Hægt og bítandi minnkaði þó
hlutfall hinna pólitísku skrifa en
fréttaskrif náðu yfirhöndinni.
Ekkert fer á milli mála að
margt sem hefur verið ritað í
Austurland hefur mikið heimilda-
gildi og er ómetanlegt fyrir aust-
firska sögu. Ymislegt sem finna
má á síðum blaðsins er hvergi
skráð annars staðar og margt
hefði orðið gleymskunni að bráð
ef það væri ekki varðveitt í blað-
inu. Hver sá sem ætlar að kynna
sér sögu Austfirðingafjórðungs
getur ekki látið hjá líða að skoða
ítarlega þann mikilvæga
heimildabanka sem Austurland er.
Skeiðið á enda runnið
Nú eru blikur á lofti og saga
þess blaðs sem hér er fjallað um
komin að lokum. Skeiðið er á
enda runnið. Þróunin í íslenskum
fjölmiðlaheimi hefur verið hröð
og lengi hefur því verið haldið
fram að tími pólitískra landshluta-
blaða sé löngu liðinn. I reyndinni
voru það Austfirðingar sem lang-
lengst héldu úti pólitískum blöð-
um sem kornu reglulega út.
Austri, blað framsóknarmanna,
lifði lengi en hætti að koma út
reglubundið fyrir nokkru og
Austurland hvarf af sjónarsviðinu
sem vikublað snemma á þessu ári.
Þar með lauk merkri sögu blaða
af þessari gerð.
Þó svo að pólitísku landshluta-
blöðin hafi horfið lifa ýmis óháð
landshlutabundin fréttablöð góðu
lífi. Ljóst er að bæjar- og héraðs-
fréttablöð gegna ákveðnu hlut-
verki í nútímanum og þau veita
þjónustu sem stærri fjölmiðlar
veita ekki. Ef fjölmiðlanotendur
vilja fá ítarlegar og jákvæðar
fréttir frá tilteknu landssvæði geta
þeir miklu frekar treyst á stað-
bundna fjölmiðla en þá fjölmiðla
sem þjóna landinu öllu. Þetta er
umhugsunarverð staðreynd. Þá
hefur það ótvírætt gildi hvað við-
kemur varðveislu upplýsinga að
gefa út staðbundið blað eða starf-
rækja aðra staðbundna fjölmiðla.
I ljósi þessa er nú unnið að und-
irbúningi nýs, óháðs, austfirsks
fréttablaðs og munu aðstandendur
Austurlands taka fullan þátt í
þeirri útgáfustarfsemi. Unnið er
að því að nýja blaðið muni eiga
trúnað Austfirðinga almennt, hvar
í flokki sem þeir standa. Það
muni verða dæmigert mannlífs-
og fréttablað og gera skil því sem
á sér stað í austfirsku samfélagi
ekki síst í atvinnu- og menningar-
starfsemi. Það er von þeirra sem
unnið hafa að útgáfu Austurlands
um langt skeið að vel takist til
með útgáfu hins nýja blaðs og
það eigi eftir að verða verðugur
arftaki Austurlands, þessa
austfirska fjölmiðlaöldungs sem
nú kveður.
SG
Glæsilegt Landsmót UMFÍ
Segja má að rekstur Nesprents
og Austurlands hafi tengst nánum
böndum alla tíð. Eins og fyrr seg-
ir var prentsmiðjan keypt fyrst og
fremsf í þeim tilgangi að prenta
blaðið og hafði Bjarni Þórðarson
jafnt með ritstjórn blaðsins og
rekstur prentsmiðjunnar að gera
fyrstu árin. M.a. var það í verka-
hring Bjama að útvega prentara
til starfa.
Árið 1955 réðst Haraldur Guð-
mundsson prentari til Nesprents
og tók hann þá við prentsmiðju-
rekstrinum. Annaðist Haraldur
reksturinn allt til ársins 1969 en
þá festi Guðmundur Haraldsson
kaup á miklum meirihluta í Nes-
prenti og varð í raun eigandi
prentsmiðjunnar. Árið 1990 var
fyrirtækið endurskipulagt nokkuð
og eignuðust þá fleiri hluti í því.
Fyrsti prentari Austurlands var
Sverrir Jónsson en hann fylgdi
prentsmiðjunni austur, kom henni
í nothæft stand og prentaði blaðið
til 1953. Ingvar Bjarnason tók við
af Sverri og starfaði hann í Nes-
prenti til ársins 1955 eða þar til
Ekki er ofsögum sagt að stærsti
einstaki íþróttaviðburðurinn á
Austurlandi hafi verið Landsmót
UMFI á Egilsstöðum um miðjan
júlí. Ohætt er að segja að vel hafi
tekist og ekki annað að heyra á
keppendum og gestum að allir
væri ánægðir með aðstöðu og
framkvæmd mótsins. Þó heyrðust
hjáróma raddir um að mótinu
væri dreift á alltof marga staði en
það er bara vitleysa, mótið var
viðburður á Austurlandi öllu og
Austfírðingar stóðu allir að því.
Þess vegna bar að halda það sem
víðast.
Setningarathöfn Landsmótsins
tókst vel. Einstök veðurblíða var
setningarkvöldið blankalogn og
glampandi sól. Stemmingin var
eins og hún gerist best og talið er
að um átta til tíu þúsund manns
hafi verið á svæðinu þegar best lét.
LANOSMÓT
UMFÍ
UÍA varð í þriðja sæti í stiga-
keppni félaga með 1463 stig en
Héraðssambandið Skarphéðinn
sigraði með 1881 stig og UMSK
varð í öðru sæti með 1632 stig.
UÍA fékk flest sín stig úr flokka-
íþróttunum. Blaklið sambandsins
urðu í 1. og 2. sæti, kvennaliðið í
golfi varð í 1. sæti og svona
mætti áfram telja.
Framkvæmdastjóri og stjórn
Landsmótsins á heiður skilið fyrir
vel unnin störf. Það er mál manna
að þetta landsmót hafí verið eitt
það glæsilegasta, ef ekki það
glæsilegasta sem haldið hefur
verið. Eftir stendur Vilhjálms-
völlur sem er sennilega besti
frjálsíþróttavöllur landsins.
UMFI efndi til samkeppni um
nýtt merki fyrir Landsmót UMFÍ.
Viðbrögðin fóru fram úr björtustu
vonum og bárust hátt í þrjú
hundruð tillögur. Sigurvegari
keppninnar varð Bjöm H. Jóns-
son og hlaut hann 350.000 krónur
í verðlaun auk þess sem hann
fékk greiddar 150.000 kr. fyrir
útfærslu merkisins og reglur um
notkun þess. Nýja merkið er hið
glæsilegasta og mun það standa
sem tákn Landsmóta UMFI um
ókomna framtíð. Næsta Landsmót
UMFÍ verður haldið á ísafirði.