Tíðindi um bankamálið - 01.01.1899, Qupperneq 7

7
Tímarnir og öll rás viðburð-
anna stefna að því að
fella eignir landsmanna
í verði, fyrst og fremst innanlands
manna á rneðal. Það kaupverð,
sem unnt er að fá fyrir fastar
eignir og lausa muni hér á íslandi
fellur æ dýpra. — Það er svo að
segja ekki lengur unnt að breyta
eignum sínum í gjaldgengt fé
hér á landi. Og í öðru lagi
eru þessar föstu eignir eðlilega
um leið fallnar niður úr öllu valdi
langt niður fyrir það sem áður
var, meðal þeirra manna í útlönd-
um, sem skifta við Islendinga.
Með öðrum orðum:
lánstraust ahnennings
á íslandi er fallið og fellur óstöðv-
anlega dýpra og dýpra þangað
til að dagur algjörðra vandræða
og eyðileggingar dynur yfir land-
tð, svo tramarlega, sem ekki er
ráðin bót á ástandinu.
Ein ástæðan til þess að ein-
rnitt nú þarf að kveða upp úr
með sannleikann er-sú, að fyrir
alþingi liggur uppástungan um að
auka emiþá seðlametgd batikans
framyfir hina upphaflega upphæð
semlög 18. sept. 1885 skipafyrir. —
Það væri að stofna þjóðinni í
enn þá rneiri fjárhagslega hættu
heldur en orðið er, að Iáta slíka
uppástungu sleppa þegjandi hjá
þeim áfellisdómi, sem hún verð-
skuldar og draga dulur á þær
afleiðingar bankaseðlaútgáfunnar,
sem nú eru komnar fram.
Hið sanna ástand bankans og
landsjóðs eins og það er nú,
er bein afleiðing af því, hvernig
batikinn hefir verið stoþnaður og
hvernig ákvæði bankalaganna og
bankareglugjörðar liafa verið fram-
kvœmd.
Þegar ræða er um það, að
hnnda landsjóði enn þá lengra
niður í ábyrgð og skuldbindingar
heldur en gjört hefir verið, opna
öll hlið og allar dyr á enn þá
víðari gættir fyrir hinni skaðlegu
seðlaverzlun bankans heldur en
þegar er orðið, þá er ekki rétt
að þegja lengur. —
Þær raddir, sem allt til þessa
hafa látið heyra til sín opinber-
lega um fyrirkomulag bankans
eru ekki margar né mcrkar, að
undanteknum mag. Eiríki Magn-
ússyni einum, sem hefir að vísu
villst hraparlega í framsetning
kenninga sinna um bankann. Hann
hefir viljað sýna fram á það bein-
línis með tölum, hvert tap útgáfa
hinna óinnleysanlegu seðla hafi
bakað landinu, en það er ekki
unnt að sýna fram á það með
beinum tölum, hve lágt eignir og
lánstraust íslendinga er fallið vegna
hins skaðlega fyrirkomulags á
bankanum. Að öðru leyti er
fjölmargt í kenningum hr. Eiríks,
scm er rétt og vel þess vert, að
því hefði verið gefinn gaumur.
En hvað sem líður athugasemdum
þessa útlenda íslendings, þá hlýt-
ur það að vekja undrun manna,
fljótt á að líta, hve fátl: hefir ver-
ið sagt opinberlega um bankann
og aðgjörðir hans
En í raun réttri er þessi þögn
blaðanna, þjóðfulltrúanna og ann-
ara um bankann og ástand land-
sjóðs ekki furðanlegri heldur en
þögn opinberra málgagna og
manna um alla skapaða hluti, sem
rniður mega fara hér í landi, sem
almenning varðar og talað mundi
um ef allflest óháð, frjáls orð væru
hér ekki kæfð og kúguð af ör-
birgð og öorum atvikum, sem
binda fyrir munn manna 1' þessu
þjóðfclagi. En svo má þó kom-
ast langt hér, að ekki verði þag-
að lengur, og nú er sá timi kom-
inn að því er snertir bankann og
sambanrl hans við landsjóð.
Eignir landsmanna eru fallnar í
verði og lánstraust þeirra sömu-
leiðis, bæði þeirra sjálfra á milli
og erlendis, en þar með eru líka
fallin í verði þau veð og þær
skuldbindingar einstakra manna,
sem bankinn hefir lánað út á.
Landsjóður hefir aptur ekkert
annað að halda sér til heldur en
þessi sömu veð og skuldbinding-
ar, til tryggingar því fé, sem
landsjóður yrði að leggja út til
þessað leysa scðla bankans inn þeg-
ar hann kynni að verða látinn
hætta störfum sínum.
Auk þess fjáitjóns, sem lands-
sjóður hefði af innleysing banka-
seðlanna hefir hann einnig orðið
fyrir því tjóni að
lána bankanum stórfé
sem er jafn ótryggt eins og sú krafa
sem liann fengi á hendur bank-
anum með því að leysa inn alla
seðla hans. Og nú er komið
með þá tillögu ofan á allt saman
að auka seðla-útgáturétt bankans
og þar með að hlaða ofan á þann
halla, setn landssjóður óhjákvæm-
lega hlyti að líða af innleysing
hinna fyrstu 500 þúsunda í lands-
bankaseðlum! —
Hið sanna ástand landssjóðs
nú er svo varhugavert að síst er
bætandi á byrði hans. Hann
hefir orðið að
gj'óra sig að skuldunaut ríkissjóðs
til þess að borga skuldir einstakra
manna til útlendinga og hefir í
staðinn fengið kröfur á hendur
landsbankanum, sem hefir ekki
annað að bjóða á móti en veð í
eignum, sem eru gjörfallnar í
verði. --
Viðbót við seðlamergðina Þýð-
ir þannig ekki annað heldur en
tap á taþ ofan fyrir /andsjóð
og þar með nýjan fjárhagslegan
voða fyrir landið í heild sinni.
Hér að framan er talað um á-
stand landsjóðs eins og það er orð-
ið fyrir þá sök að þessi sjóður
hefir verið látinn skulda sjálfur í