Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.06.1918, Blaðsíða 11

T í M A R I T V. F. í. 19 18
25
Bókafregn,
Alfred J. Ravad: íslenzk hús-
gerðarlist. Islandsk Arkitektnr.
Dansk-islandsk Samfunds
Smaaskrifter. Nr. 1. Khöfn
1918.
Rit þetta er ekki stórt að vöxtum. Lesmálið er
bæði á íslensku og dönsku, og tekur yfir tæpar 6
bls. á hvoru tungumálinu fyrir sig, og auk þess eru
5 bls. með uppdráttum. En þeirn mun veigameira er
ritið að innihaldi. í því eru bornar fram hugsanir,
sem eru líklegar til að ráða stefnu íslenskrar hús-
gerðarlistar og móta snið hennar næstu mannsaldr-
ana, ef verkleg menning og listfengi þjóðarinnar ann-
ars kemst á nægilega hátt stig til þess að stefna eða
slíll í svo göfugri list sem húsgerðarlistinni geti skap-
ast og þroskast meðal vor.
Ilöfundur ritsins er húsameistari, danskur að ætt
og uppruna — bróðir hins þjóðkunna framkvæmda-
skörungs vors, Thor Jensens. Hann hefur víða farið,
dvalið m. a. langvistum í Vesturheimi. Hjer á landi
hefur hann komið auga á fegurð þá, sem hið gamla
sveitabæjabyggingarlag hefur að geyma; listamanns-
augað hefur sjeð, að þessir bæir, með þiljum sínum
og stöfnum, torfþökum og þykku veggjum, höfðu
það tvent til síns ágælis, að þeir báru ættarmerki
hins almenna gotneska húsgerðarstíls, og að þeir
voru í fullkomnu samræmi við umhverfi sitt, lands-
lagið íslenska. Og það hefur naumast getað hjá því
farið, að útlit liinna stillausu nj'tískuhúsa, sem kom-
in eru sumstaðar í sveitunum, hafi skerpt tilfinningu
hans fyrir samræminu á milli náltúrufegurðar lands-
ins og gömlu bæjanna.
Höf. vill nú láta íslendinga grundvalla þjóðlega
húsgerðarlist á þeim frumatriðum fegurðar og sam-
ræmis, sem sveitabæjastíllinn hefur að geyma, auð-
vitað þannig, að jafnframt sje fullnægt öllum þeim
rjettmætu kröfum um traustleik efnis og haganlega
skipun, sem nútíminn gerir og bæirnir geta ekki
fullnægt eins og þeir voru gerðir. Hann bendir á
leiðir til þess að koma þessári hreyfingu af stað. Og
sinn skerf leggur hann til með uppdráttum þeirn af
kirkju í sveit og sveitaheimili, sem hann hefur gert
og prentaðir eru í bókinni. Eins og höf. segir sjálf-
ur, eru þessar teikningar svo að segja ekki annað
en fyrsta tilraun »og skyldes den agtelse og kær-
lighed, det skönne grönne fjældland mod nord ind-
gyder enhver dansk, som har noget kendskab til
landets andsliv som det viste sig i oldtiden og viser
sig igen i vore dage«. Það á því naumast við, að
beita gagnrýni við einstök atriði í uppdráttunum,
enda er jeg ekki maður lil þess að því er útlitið
snertir. þó get jeg ekki stilt mig um að segja það,
að mjer íinst liliðarstæðan við kirkjuna, með tiltölu-
lega lítið liallandi þaki út frá hinu íslensk-gotneska
þaki aðalstæðunnar, ekki vera í fullu samræmi við
stíl þann, sem vakir fyrir höf. Þessa gætir að vísu
ekki mikið á framhliðarmyndinni, en jeg hygg, að
þess muni gæta lalsvert á húsinu uppkomnu, eink-
um á hlið og aftan frá að sjá. En útlit sveitabæjar-
ins sýnist mjer að muni verða öldungis prýðilegt,
og visar uppástunga höf. á leiðir til að ráða fram
úr ýmsum vandkvæðum, sem hafa loðað við gerð
gömlu bæjanna. Að því er tilhögunina snertir, vil
jeg að eins benda á, að í okkar veðráttu er óheppi-
legt að hafa tröppur niður að kjallaradyrum ulan-
lrúss, og beinan gang gegnum hús með dyrum á
báðum endum. Þelta eru hvorttveggja smámunir. En
meira athugunarefni er það, hvort tillækilegt muni
alment að hafa glugga á öllum 4 hliðum, eins og
höf. gerir. Sumstaðar í dölum vorum er svo veður-
hart af einstökum áttum, að gömlu bæirnir voru
með öllu dyra- og gluggalausir móti þeirri átt —
þeir sneru bakinu móli illviðrinu. Það er eitt af
hinutn fjöldamörgu viðfangsefnum í sambandi við
endurreisn þjóðlegrar húsgerðarlistar, að ná fyrir-
komulagi, sem leyfir hæfilega fjölbrej'tni án þess að
fegurðin sje skert.
Það má telja efalaust, að líkar liugsanir og hr.
Rávads hafi vakað meira eða minna ljóst fyrir ýms-
urn hjerlendum mönnum, þó enginn þeirra hafi haft
getu til að skýra þær eða koma þeim jafn-langt á
veg til framkvæmda og hr. Rávad hefur gert. Sem
mjög ófullkomnar tilraunir í sömu ált, er þó nægja
lil að sýna, að liugsanirnar hafa verið að brjótast í
mönnum, vil jeg nefna breytingar þær, er Hannes
Hafstein ljet gera á framhlið húss þess, er hann
fiutti vestan af fjörðum og reisli við Tjarnargötu í
Reykjavík (ráðherrabúslaðurinn núverandi), og bæj-
arbyggingu eftir Jóhann Fr. Krisljánsson bygginga-
ráðunaul á Eiði á Seltjarnarnesi. Sjálfur hef jeg
slundum verið að reyna að koma einhverju í sömu
ált á pappírinn, en altaf gefist upp við það, því að
jeg hef fundið, að mig vantaði alveg listmentun þá,
sem er ólijákvæmilegt skilyrði fyrir að slíkt geti
farið vel úr hendi. Jeg skil því ekki annað, en að
jarðvegur hljóti að vera hjer fyrir hendi, er liugsan-
ir og tillögur hr. Rávads geti fest rætur í.
Hr. Rávad bendir rjettilega á það, að ein af leið-