Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.02.1929, Blaðsíða 11

TlMARIT V. F. 1. 1929.
7
1912. Gekk því verkið þá iniklu greiðara, enda þótt
seint væri byrjað, svo að verkið tók alt liaustið og
drógst fram á vetur. Við bygginguna 1907-—08 var
cementið að miklu leyti flutt í pokum; það tiðkað-
ist ekki þá, en var reynt vegna hinna örðugu land-
flutninga og tókst vel. Menn liöfðu áður liaft ótrú
á cementi i pokum, töldu liætt við að það mundi
skemmast. Nú er litið öðruvísi á það. —
Vitinn á Valahnúki var áttstrendur, lilaðinn úr
klofnu grjóti, lagt í Esjukalk, en mjög lílið cement
var notað. í vitann á Bæjarfelli var að utan hlaðið
grjót, lagt i cement og fyrir innan var steypa með
grjótfyllingu og jafnframt lagður hringur úr „Strek-
metal“ alveg upp í gegnum turninnn. Veggurinn er
afar þykkur, 3.25 m. neðst, 1.25 m. efst. Var þetta
gert vegna jarðskjálftanna, til þess að fá sem mesta
efnisfyld. Ráðgert hafði verið, að reisa járngrind,
20 m. liáa, og liafa ljóskerið þar efst, en sem betur
fer, varð ekki úr því; jeg er alveg sannfærður um
að slíkur viti hefði reynst með öllu óbrúklegur, hrist-
ingurinn á svo liárri járngrind mundi liafa orðið svo
mikill i jarðskjálftunum, að vitinn liefir mjög oft
orðið að liætta, og jeg efast um, að grindin liefði
orðið gömul. Jeg álít, eftir þeirri reynslu, sem feng-
in er, að turninn sje einmitt mjög lieppilegur; i turni
með þunnum veggjum úr járnbentri steypu mundu
lireyfingarnar í jarðskjálftum einnig liafa orðið svo
miklar, að þær liefðu orðið bagalegar fyrir ljóstækin.
Vitinn er nú rúmlega 20 ára gamall, og má segja
að liann liefir staðið sig vel. Að vísu hefir liann
þrisvar sprungið i miklum jarðskjálftum, en þessar
sprungur liafa alls ekki verið hætulegar fyrir vitann.
Vitabyggingarnar voru framan af gerðar ýmist úr
steinsteyiíu — Garðskagi og Grótta 1897, Stórhöfði
1906, Dalatangi og Siglunes 1908 — eða úr timbri
með bárujárnsklæðningu — Arnarnes og Elliðaey
1902 —. En frá 1909 var farið að nota gasljós í vit-
ana, og voru þá vönduð vitahús ónauðsynleg, Iþar
sem vitaverðirnir þurftu ekki að vera i vitunmn yfir
nóttina. Var þá farin sú leið að nota járngrindur,
og liafa gashylkin og áhöldin í timbur- eða steypu-
skúr milli fótanna í grindunum. Að eins þegar um
lágar byggingar var að ræða, voru grindurnar al-
klæddar timbri; sumstaðar voru þó húsin steypt,
þar sem gott steypuefni var fyrir hendi.
Jámgrindurnar höfum við reist i alt að 20 m. liæð.
Þær eru mjög einfaldar, ferstrendar með stýfum
og krossum á öllum liliðum og stiga upp utan á
grindinni. Fyrstu grindurnar fengum við frá Dan-
mörku og Noregi, en frá 1914 voru þær fyrstu smíð-
aðar bjer lieima, flestallar á brúargerðarverksstæð-
inu. Ljóskerin voru fyrst fengin frá Stockhóhni, en
síðan voru tekin steypt ljósker frá Osló, en sá galli
var á þeim, að plöturnar vildu brolna á leiðinni. Var
því frá 1914 tekið upp á að gera ljóskerin lijer úi'
stálplötum. Fyrst voru þær skrúfaðar saman, en þeg-
ar logsuðuaðferðin fór að tiðkast lijer, reyndist það
miklu ódýrara að sjóða plöturnar saman. Á síðustu
árum liefir nokkuð verið gert að þvi, að steypa ljós-
kerin bjer heima lir járni.
Járngrindurnar voru mjög ódýrar, bæði i smið-
urn og uppsetningu, en þegar fram leið, kom við-
haldskostnaðurinn til sögunnar, og hann reyndist
sumsstaðar mjög mikill baggi. Aðstaðan við að ryð-
berja og mála þessar grindur er yfirleitt slæm, en
flestar standa þær alveg frammi við sjó, svo að sjáf-
arselta setst á þær af tíðu særoki. Það liefir því sum-
staðar orðið svo örðugt að eiga við þessar grindur,
að við höfum að mestu leyti liorfið frá þeim aftur,
nema því að eins að við getum klætt þær alveg.
Þær smágrindur, sem við höfum klætt, liafa staðið
sig mjög vel. Geri jeg þvi ráð fyrir, að þær eldri
grindur, sem eru opnar, verði annaðlivort klæddar
eða steypt hús sett i staðinn, og að framvegis verði
eingöngu notaðar grindur með klæðningu, annað-
livort úr timbri, Eternit-plötum eða öðru shku efni.
Á þeim stöðum, sem vitar eru bygðir, er mjög víða
örðugt að ná í steypuefni, og þvi hentugt að þurfa
ekki að vera bundinn við að steypa vitahúsin.
Flestir gasvitar eru ógnar einfaldir, liæfilega hár
turn með gashylkjaklefa neðst, og anddyri; efst er
pallur með handriði og ljóskeri. Að eins þegar um
stærri vita er að ræða, koma meiri háttar liúsbygg-
ingar til sögunnar. Hinn mesti viti, sem kominn er
hér, fram að þessu, er Dyrhólavitinn, landtökuvit-
inn, sem bygður var 1927. í honum er íbúð handa
vitaverðinum, 3 klefar fyrir radiovitatæki auk nauð-
synlegt pláss fyrir gashylki og annað, sem vitinn
þarfnast. Hann er allur steyptur. —
Ljóstæki vitanna bafa orðið fyrir töluverðum
breytingum, eins og við er að búast, á hinum liðnu
50 árum.
Á elsta Reykjanesvitanum frá 1878 voru notaðir
15 parabólskir látúnsspeglar, liver með sínum 14’”
olíulampa. Þessi tæki entust til 1897; voru þá orðin
skemd og með öllu ónotliæf. Það árið voru því ný
tæki sett upp á Reykjanesi um leið og nýir vitar
komu á Garðskaga, Gróttu og í Skuggahverfinu í
Reykjavík, og voru tækin hvert af sínu tægi. — Á
Reykjanesi voru 4. flokks ljóskrónutæki og olíu-
lampi með 2 liringkveikjum; tækin stóðu á borði og
snerust á hjólum á hringmyndaðri braut. Voru þau
knúin áfram með lóðum. Fyrsti vitinn sýndi stöð-
ugt hvitt ljós, en nú var komið einkennisljós: 2
blossar á hverri mínútu. Nýju tækin voru notuð
á Reykjanesi, þangað til Bæjarfellsvitinn var kveikt-
ur, 20. mars 1908, en þá voru þau flutt norður á
Siglunes og notuð þar þangað til 1927. Var þá gang-
verkið, og sjerstaklega brautin og hjólin, orðið svo
slitið, að ótækt var að nota það lengur. — Á Garð-
skaga voru tækin nokltuð lík Reykjanestækjunum,
nema snúningsútbúnaðurinn var hentugri: Lampi og